Postępowanie cywilne z udziałem małoletniego na nowych zasadach

5 miesięcy temu

Z uzasadnienia ustawy z 28.7.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606; dalej: ZmKRO23), dostępnego na stronie internetowej Sejmu RP (druk nr 3309), wynika, iż ma ona na celu: (i) podwyższenie standardów uczestnictwa małoletnich w procedurach sądowych, (ii) wzmocnienie ich ochrony, w tym także systemowej ochrony przed skrzywdzeniem, oraz (iii) podwyższenie poziomu poszanowania praw osób z niepełnosprawnością.

Z tych względów ZmKRO23 wprowadza zmiany w:

ustawie z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359; dalej: KRO);
ustawie z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1550; dalej: KPC);
ustawie z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1375; dalej: KPK);
ustawie z 6.6.1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 127; dalej: KKW);
ustawie z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 217; dalej: PrUSP);
ustawie z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1249; dalej: PrzemDomU);
ustawie z 13.5.2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1304; dalej: PrzestSekU).

Wprowadzone zmiany

Zdaniem ustawodawcy konieczne do realizacji ww. celów ustawy było:

wprowadzenie instytucji reprezentanta dziecka zamiast kuratora reprezentującego dziecko, określenie jego obowiązków (w tym także obowiązków wobec dziecka, które tym samym zyskuje podmiotowość w postępowaniu), a także określenie zasad przyznawania wynagrodzenia reprezentantowi dziecka i jego wysokości (art. 99-99² KRO);
uszczegółowienie zasad wysłuchania dziecka w toku postępowania cywilnego przez wskazanie osób uczestniczących w czynności, miejsca oraz przesłanek wysłuchania (art. 216¹-216² KPC i 576 § 3 KPC), a także procedurę ustanowienia reprezentanta dziecka (art. 583¹ KPC);
wzmocnienie poziomu bezpieczeństwa osoby pokrzywdzonej przestępstwem o ciężkim charakterze oraz osoby małoletniej poprzez obowiązek zawiadomienia jej o planowanym zwolnieniu sprawcy popełnionego na jej szkodę przestępstwa z odbywania kary więzienia (art. 11 § 1b KKW);
określenie rodzaju i zakresu obowiązkowego szkolenia i doskonalenia zawodowego sędziego orzekającego w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego (art. 82a ust. 3 PrUSP);
dookreślenie obowiązków pracownika socjalnego w przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniających odebranie dziecka z rodziny (art. 12a ust. 4a i 4b PrzemDomU);
uszczegółowienie zasad wyboru i ustanowienia kuratora dla osoby z niepełnosprawnością oraz doprecyzowanie jego obowiązków (art. 600 KPC), a także uwzględnienie indywidualnych uwarunkowań dotyczących osoby z niepełnosprawnością i jej praw (art. 183 KRO);
zmiana tytułu, a także rozszerzenie zakresu przedmiotowego PrzestSekU i zapewnienie kompleksowej dbałości o bezpieczeństwo osób poniżej 18. roku życia. PrzestSekU obowiązuje od 1.10.2017 r., zaś jej głównym celem jest umożliwienie realnej kontroli sprawców przestępstw na tle seksualnym, a w konsekwencji ograniczenie sytuacji popełnienia przez te osoby kolejnych przestępstw podobnych.

PrzestSekU wprowadziła instrumenty, takie jak:

rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym;
obowiązki pracodawców i innych organizatorów w zakresie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi;
określenie miejsc szczególnego zagrożenia.

Po kilku latach obowiązywania PrzestSekU ustawodawca uznał, iż jej zakres przedmiotowy powinien być szerszy i obejmować ochronę również przed innymi przestępstwami, nie tylko tymi z rozdziału XXV ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138). Dlatego dokonano zmiany polegającej na uznaniu, iż PrzestSekU określa zarówno środki szczególne przeciwdziałające zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, których katalog wskazano w art. 3 pkt 1 PrzestSekU, jak i szczególne środki ochrony małoletnich. PrzestSekU zmieniono także przez:

wprowadzenie regulacji dotyczących ochrony małoletnich, w tym standardów ochrony małoletnich przez organ zarządzający lub nadzorujący placówkę oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni, oraz przez organizatorów takiej działalności, a także podmioty świadczące usługi hotelarskie i turystyczne, oraz
wprowadzenie regulacji dotyczących analizy zdarzeń, na skutek których małoletni poniósł śmierć lub doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, przez zespół powoływany przez ministra sprawiedliwości. Analiza określonego zdarzenia jest prowadzona niezależnie i odrębnie od postępowania karnego, a w jej toku nie ustala się winy i odpowiedzialności osób za popełnienie innego czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego związanego z okolicznościami analizowanego zdarzenia ani odpowiedzialności instytucji lub innych organów. Raport z ww. analizy zawiera wskazania organizacyjne i systemowe w zakresie ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, a także, w miarę potrzeby, propozycje wydania lub zmiany określonych aktów normatywnych,
ustanowienie Krajowego Planu Przeciwdziałania Przemocy na Szkodę Małoletnich, a także Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich,
zwiększenie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli wykonywania przez pracodawców obowiązku weryfikacji, czy zatrudnione osoby, zajmujące się między innymi opieką nad małoletnimi, ich wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją, są zamieszczone w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub w rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w rejestrze.

Etap legislacyjny

ZmKRO23 wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (art. 12 ZmKRO23), które nastąpiło 14.8.2023 r. Tym samym zaproponowane przez ustawodawcę propozycje zaczną obowiązywać od 15.2.2024 r.

Wyjątkiem są między innymi przepisy, które dotyczą: (i) analizy zdarzeń, na skutek których małoletni poniósł śmierć lub doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, (ii) pozostałych szczególnych środków ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, a także (iii) utworzenia określonych zespołów. Przepisy te weszły w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ZmKRO23, co oznacza, iż obowiązują od 29.8.2023 r.

Idź do oryginalnego materiału