Pozew o zapłatę w praktyce

Wprowadzenie

Pozew o zapłatę to przeważnie pierwsze pismo w sprawie, które inicjuje jedno z najczęściej występujących postępowań sądowych toczących się przed sądami, jakimi są sprawy o zapłatę. Często, powództwo o zapłatę jest również traktowane jako „ostateczny” sposób upominania się o swoje należności, czy to za nieopłaconą fakturę za wykonane usługi, fizyczną sprzedaż jakiegoś przedmiotu lub choćby zaległe wynagrodzenie o pracę, po uprzednich próbach ponagleń (telefonicznych, mailowych lub osobistych) oraz wystosowaniu do dłużnika przedsądowego wezwania do zapłaty.

W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć Państwu, czym jest pozew o zapłatę, jak go napisać, spełniając jednocześnie wyszczególnione w ustawie wymogi formalne oraz gdzie go skutecznie złożyć.

Wymogi formalne pozwu

Podejmując decyzję o złożeniu pozwu o zapłatę do adekwatnego sądu niezwykle ważne jest spełnienie określonych wymagań formalnych dla pism procesowych, zgodnie z art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego (zwanego dalej jako: „k.p.c.”), jak również wymagań wyszczególnionych w art. 187 k.p.c. Jest to o tyle istotne, iż to co zostanie zawarte w pozwie, będzie rzutować na całość dalszego procesu i szanse na jego powodzenie.

Wymogi formalne dotyczące każdego pisma procesowego (art. 126 k.p.c.)

Zgodnie z art. 126 § 1 k.p.c., każde pismo procesowe powinno zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• oznaczenie rodzaju pisma;
• osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników.

Ponadto, zgodnie z art. 126 § 2 k.p.c., gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie (co tyczy się pozwu o zapłatę, gdyż przeważnie inicjuje on postępowanie sądowe) powinno zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

• oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• numer PESEL lub numer NIP powoda będącego osobą fizyczną, o ile jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku;
• numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym adekwatnym rejestrze, ewidencji lub numer NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we adekwatnym rejestrze lub ewidencji, o ile jest on obowiązany do jego posiadania.

Wymogi formalne dotyczące treści pozwu (art. 187 k.p.c.)

Po spełnieniu warunków dotyczących każdego pisma procesowego, należy również pamiętać o niezbędnych elementach pozwu wskazanych w art. 187 k.p.c. Zgodnie z § 1 tegoż artykułu, pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

• dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba iż przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
• oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
• wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również adekwatność sądu;
• informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.

Ponadto, zgodnie z art. 187 § 1 k.p.c., pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

• wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
• dokonanie oględzin;
• polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu lub przedmiotu oględzin;
• zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, iż strona sama nie może ich uzyskać.

Właściwość sądu

Sprawy o zapłatę należą w I instancji zarówno do adekwatności sądów rejonowych (w przypadku wartości przedmiotu sporu do 75 000 zł), jak również sądów okręgowych (powyżej 75 000 zł).

Przeważnie adekwatność miejscową sądu określa miejsce zamieszkania pozwanego, bądź jego siedziby (właściwość ogólna). adekwatnym może się również uznać sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, o ile roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału (art. 30 k.p.c. oraz art. 33 k.p.c.). Wyjątkiem są jednak sytuacje, w których strony w zawartej umowie, umówiły się inaczej. Kodeks postępowania cywilnego dopuszcza również możliwość wytoczenia powództwa przed sąd adekwatny ze względu na miejsce wykonania umowy, zapłaty, bądź odbioru towaru (właściwość przemienna).

Wartość przedmiotu sporu

Do prawidłowego przygotowania i skutecznego wniesienia pozwu o zapłatę konieczne jest prawidłowe określenie wartości przedmiotu sporu. Pozwoli to m.in. na ustalenie rodzaju sądu adekwatnego (sąd rejonowy lub sąd okręgowy). Zasady obliczania wartości przedmiotu sporu zostały szczegółowo określone w artykułach 19-26 k.p.c.

W sprawach odnoszących się do roszczeń pieniężnych, wartość przedmiotu sporu to kwota należna powodowi, czyli nic innego, jak wartość roszczenia przysługującego mu od dłużnika. Należy również pamiętać, iż wartość przedmiotu sporu podaje się w złotówkach, zaokrąglając ją w górę do pełnego złotego. Samo roszczenie może się natomiast składać z tzw. kwoty głównej oraz innych należności ubocznych (m.in. odsetek, czy kwoty rekompensaty za koszty odzyskiwania należności), o czym mowa w ust. 8 niniejszego artykułu.

Oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia

Data wymagalności roszczenia to nic innego, jak pierwszy dzień uprawniający wierzyciela do dochodzenia przysługującego mu roszczenia. Najczęściej data wymagalności pozostawać będzie w bezpośrednim związku z terminem spełnienia świadczenia, to znaczy, iż wiąże się z upływem terminu tego świadczenia.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przyjmuje się, iż data wymagalności nie może być formułowana w ogólną regułę, ponieważ każdorazowo powinna określać ją konkretna wierzytelność, jej treść, charakter lub adekwatność zobowiązania. Zasadą jest przecież fakt, iż do końca upływu terminu spełnienia świadczenia, dłużnik nie może ponosić z tego negatywnych konsekwencji. O nienależytym wykonaniu zobowiązania możemy mówić dopiero wtedy, gdy upłynie termin spełnienia konkretnego świadczenia.

W przypadku zobowiązań terminowych, roszczenie będzie wymagalne z momentem pierwszego dnia opóźnienia dłużnika względem ustalonego terminu spełniania świadczenia.

Przykład:

Strony zawarły umowę, w której dłużnik zobowiązał się zapłacić wierzycielowi kwotę 50 000,00 zł w terminie czternastu dni, tj. do dnia 7 września 2021 r. W takiej sytuacji data wymagalności będzie przypadać na dzień 8 września 2021 r.

Jeżeli natomiast termin spełnienia świadczenia nie został konkretnie oznaczony, ani nie wynika z adekwatności zobowiązania, świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.

Przykład:

Strony zawarły umowę, w której dłużnik zobowiązał się zapłacić wierzycielowi kwotę 50 000,00 zł, przy czym w umowie nie został określony termin spełnienia świadczenia. Wierzyciel, mając na uwadze dyspozycje art. 455 Kodeksu cywilnego wezwał dłużnika do zapłaty w terminie siedmiu dni od daty doręczenia mu wezwania do zapłaty. Dłużnik odebrał wezwanie do zapłaty dnia 1 września 2021 r. Roszczenie o zapłatę stanie się zatem wymagalne w dniu 9 września 2021 r.

Wymagalność roszczenia odgrywa jeszcze jedną zasadniczą rolę w praktyce. Od daty wymagalności roszczenia uzależniony jest również początek biegu terminu przedawnienia roszczeń, o czym mowa poniżej.

Informacja o podjęciu przez strony próby mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu

Zgodnie z art. 187 § 1 pkt 3) k.p.c. w pozwie o zapłatę musi znajdować się informacja o tym, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. Powyższy wymóg wynika z założenia, iż powód przed złożeniem pozwu o zapłatę powinien wykazać się aktywnością w celu rozwiązania konfliktu poza procesem, w sposób polubowny. Informacja o podjętych przez strony próbach pozasądowego zakończenia sporu lub zaniechaniu ich podjęcia daje również sądowi podstawę do oceny, czy dany spór nadaje się do skierowania stron do mediacji.

Co istotne, w aktualnym kształcie przepisu, brak zawarcia informacji o pozasądowych sposobach rozwiązania sporu między stronami, pomimo, iż należy do obowiązkowych elementów pozwu, nie stanowi podstawy do jego zwrócenia.

Za próbę pozasądowego rozwiązania sporu można uznać skierowane do pozwanego przedsądowe wezwanie do zapłaty, omówione w ust. 2 pkt 9) niniejszego artykułu, ponieważ daje ono szansę pozwanemu, poprzez spełnienie żądania, rozwiązania sporu między stronami poza salą sądową.

Przykład zapisu:

Niniejsze wezwanie stanowi próbę pozasądowego zakończenia sprawy w rozumieniu art. 187 § 1 pkt) 3 k.p.c. W przypadku braku zapłaty we wskazanym powyżej terminie, sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego bez wcześniejszej próby podjęcia mediacji.

Termin przedawnienia roszczenia

Chcąc wystosować do swojego dłużnika pozew o zapłatę, należy również pamiętać o terminach przedawnienia dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. W przypadku przedsiębiorców (np. spółki prawa handlowego, czy osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą), ogólną zasadą jest, iż termin taki wynosi 3 lata, tak samo, jak przy różnego rodzaju świadczeniach powtarzających się. Dla pozostałych roszczeń ogólny termin przedawnienia wynosi 6 lat. Należy podkreślić, iż koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba iż termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata. Istnieją jednak przepisy szczególne określające odmiennie termin przedawnienia w stosunku do niektórych roszczeń:

• umowa sprzedaży w ramach działalności gospodarczej – 2 lata;
• umowa zlecenia, dzieła – 2 lata;
• umowa najmu – 3 lata;
• umowa przewozu – 1 rok.

Opłata od pozwu

Zasadą jest, iż od pozwu pobiera się tzw. opłatę stosunkową wynoszącą 5% od dochodzonej kwoty, czyli wartości przedmiotu sporu. Kwota ta, zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 755) nie może być mniejsza niż 30 zł i nie większa niż 100 000 zł.

Jeżeli zaś wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 20 000 zł, zgodnie z art. 13 ust. 1 ww. Ustawy pobiera się opłatę stałą od pozwu o zapłatę, w zależności od wartości przedmiotu sporu w następującej wysokości:

• do 500 zł – w kwocie 30 zł;
• ponad 500 zł do 1 500 zł – w kwocie 100 zł;
• ponad 1 500 zł do 4 000 zł – w kwocie 200 zł;
• ponad 4 000 zł do 7 500 zł – w kwocie 400 zł;
• ponad 7 500 zł do 10 000 zł – w kwocie 500 zł;
• ponad 10 000 zł do 15 000 zł – w kwocie 750 zł;
• ponad 15 000 zł do 20 000 zł – w kwocie 1 000 zł.

Przedsądowe wezwanie do zapłaty

Przyjmuje się, iż przed rozpoczęciem postępowania sądowego do dłużnika powinno zostać skierowane swego rodzaju upomnienie – wezwanie do zapłaty. Jest to niejako informacja, np. w formie oficjalnego pisma, którą wierzyciel kieruje do dłużnika, aby powiadomić go o upłynięciu terminu płatności za zakupione produkty lub usługi. W treści wezwania powinniśmy dokładnie oznaczyć żądaną kwotę, tytuł z jakiego ona wynika, jak również dokładnie określić ostateczny termin do zapłaty.

Ustawodawca w żadnym z obowiązujących aktów prawnych nie przedstawił terminu, w jakim należy wysłać dłużnikowi wezwanie do zapłaty. Z praktyki wiadomo jednak, iż należy uczynić to, jak najszybciej, czyli niezwłocznie po upływie terminu płatności.

Wezwanie takie może spowodować zatem spłatę zaległych należności lub dać wierzycielowi informację o tym, iż dłużnik nie chce uregulować ciążących na nim zobowiązań oraz iż konieczne będzie skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego.

Wezwanie dłużnika do zapłaty jest również istotne z uwagi na wymóg podjęcia mediacji lub innego polubownego sposobu rozwiązania sporu przed wytoczeniem powództwa (więcej w ust. 1 pkt 6) niniejszego artykułu).

Co więcej, o ile dłużnik odpowie pisemnie na przesłane wezwanie do zapłaty, wskazując jednocześnie wysokość i tytuł swojego zadłużenia, może stanowić to uznanie długu (oczywiście w przypadku podpisania takiego pisma przez osobę uprawnioną do reprezentowania danego podmiotu).

Fakultatywne elementy pozwu o zapłatę

Wniosek o zabezpieczenie powództwa

Jest uzasadniony w sytuacji, gdy spełnienie żądania pozwu dopiero po wydaniu wyroku będzie mocno utrudnione, albo gdy konieczne jest unormowanie sytuacji stron na czas trwania procesu.

Przykłady: wpisy o zabezpieczenie na nieruchomościach w księgach wieczystych, czy zakaz sprzedaży określonych rzeczy.

Wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności

Celem wniosku o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności z całą pewnością jest przyspieszenie całej procedur dochodzenia zaległych roszczeń. W przypadku nadania przez sąd wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, powód może od razu wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności (jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku), a następnie skierować sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego. Należy jednak podkreślić, iż rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany tylko takim orzeczeniom, które nadają się do wykonania w drodze egzekucji komorniczej, tj. takich, które za przedmiot mają dług.

Wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego

Wniosek taki jest możliwy w sytuacji, gdy wykazanie danej okoliczności wymaga wiadomości specjalnych, jak np. wady mechanicznej sprzętu, wartości rynkowej nieruchomości, czy wartości wykonanych prac budowlanych.

Należy zwrócić uwagę, iż istnieje również możliwość zabezpieczenia dowodu z opinii biegłego zarówno przed wszczęciem postępowania sądowego, ale również w toku postępowania, co zostało szerzej opisane w tym artykule.

Wniosek o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecności powoda

Wniosek taki ma za zadanie uniemożliwić sądowi zawieszenie postępowania, o ile powód nie stawi się na rozprawę bez usprawiedliwienia. Może wiązać się to jednak z pewnymi możliwymi negatywnymi konsekwencjami, jak np. rozpoznanie sprawy pod nieobecność powoda i oddalenie powództwa, jako nieudowodnionego.

Wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów postępowania gospodarczego

Wniosek ten nie wymaga żadnego uzasadnienia i wiąże sąd. Takiemu wnioskowi nie może także przeciwstawić się druga strona procesu.

Podmiotami uprawnionymi do złożenia takiego wniosku są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz te podmioty, które nie są przedsiębiorcami, ale zgodnie z art. 458² § 1 k.p.c. zostały dodane przez ustawodawcę do podstawowego grona uczestników tego postępowania odrębnego, jakim jest postępowanie gospodarcze.

Termin na złożenie takiego wniosku wynosi jednakże tylko tydzień od doręczenia stronie odpowiednich pouczeń. o ile zaś strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosek taki powinien zostać złożony już w pozwie lub pierwszym piśmie procesowym pozwanego.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

Wniosek ten może być złożony już z pozwem, pod warunkiem jednak, iż nasza sytuacja majątkowa nie pozwala nam na uiszczenie opłaty sądowej. Przy składaniu takiego wniosku należy jednakże wykazać, iż nie jesteśmy w stanie ponieść kosztów danego postępowania, poprzez wypełnienie szczegółowego oświadczenia zawierającego dane o stanie rodziny, majątku, dochodach oraz o przyczynie trudności finansowych, uniemożliwiających poniesienie kosztów postępowania.

Skutki niezachowania wymagań formalnych pozwu o zapłatę

Zwrot pozwu

Po wniesieniu do adekwatnego sądu pozwu o zapłatę, pozew ten podlega badaniu przez przewodniczącego danego wydziału pod kątem zachowania warunków formalnych i uiszczenia opłaty. o ile sąd takie braki stwierdzi, wzywa osobę inicjująca postępowanie do ich usunięcia w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pozwu. o ile w zakreślonym przez sąd terminie braki formalne pozwu nie zostaną uzupełnione, przewodniczący zwraca pozew. o ile natomiast pismo ponownie wniesione nie jest dotknięte brakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia.

Zarządzenie o zwrocie pozwu może również zostać wydane przez sąd w sytuacji zaistnienia braków fiskalnych pozwu (np. brak uiszczonej opłaty sądowej). Niemniej również i w tym przypadku fizyczny zwrot pozwu może nastąpić dopiero po wezwaniu powoda do uiszczenia adekwatnej opłaty.

Nieco inaczej wygląda procedura w sytuacji, gdy pozew o zapłatę został wniesiony przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Wtedy to przewodniczący zwraca pismo stronie bez wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia. W zarządzeniu o zwrocie pisma wskazuje się braki, które stanowią podstawę zwrotu. W terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może je wnieść ponownie.

Podobna sytuacja następuje również wtedy, gdy pismo nie zostało należycie opłacone. Wtedy przewodniczący zwraca pozew bez wezwania o uiszczenie opłaty, o ile pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu.

Odrzucenie pozwu o zapłatę

O odrzuceniu pozwu możemy mówić wtedy, gdy adekwatny sąd nie rozpoznaje go merytorycznie, a więc nie bada czy dane roszczenie w ogóle „należy się stronie, czy nie”. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, sąd odrzuci pozew m.in.:

• jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;
• jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;
• jeżeli nastąpi brak jurysdykcji sądów krajowych.

Podstawowym skutkiem odrzucenia pozwu o zapłatę jest fakt, iż adekwatny sąd nie ocenia zasadności roszczeń, a co za tym idzie ewentualny kolejny wniesiony pozew nie będzie naruszał zasady powagi rzeczy osądzonej.

Oddalenie pozwu o zapłatę

Oddalenie powództwa następuje wtedy, gdy sąd uzna je za niezasadne, to znaczy nienależne powodowi. W odróżnieniu od odrzucenia pozwu, w przypadku jego oddalenia, sąd bada sprawę merytorycznie.

Przykład:

Andrzej M. dochodził od Wiesława K. kwoty 5 000,00 zł tytułem pożyczki. W tym celu złożył do sądu odpowiedni pozew. W trakcie przewodu sądowego okazało się, iż Wiesław K. zwrócił już wcześniej Andrzejowi M. pożyczone od niego pieniądze. W takiej sytuacji, sąd merytorycznie rozpozna sprawę i oddali powództwo, bowiem Andrzejowi M. nie należy się już kwota jakiej dochodzi od Wiesława K.

Zgłaszanie dowodów w pozwie o zapłatę

Ogólne zasady dowodowe w postępowaniu cywilnym

Zgodnie z art. 187 § 1 pkt 2) k.p.c., pierwszym momentem, w którym powód powinien zgłosić dowody jest oczywiście pozew, a pozew powinien zawierać wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również adekwatność sądu. Oznacza to, iż strona inicjująca postępowanie cywilne powinna przedstawić sądowi dowody, na podstawie których opiera swoje roszczenie.

Formułując zatem pozew należy dobrze przemyśleć, jakie dowody będą konieczne do tego, aby nasze roszczenie zostało uznane przez sąd za zasadne i ostatecznie udowodnione. Takimi dowodami mogą być np. faktury, dokumenty zamówienia/odbioru, korespondencja e-mailowa, zdjęcia itp.

Czasami zdarza się, iż w sprawach zawiłych, sąd doręczając drugiej stronie odpis pozwu wyznacza także dalszą wymianę przez strony pism przygotowawczych (art. 205³ § 1 k.p.c.), wskazując np. iż po złożeniu odpowiedzi na pozew, powód będzie miał możliwość odniesienia się do tego pisma.

Zgodnie jednak z art. 205³ § 2 k.p.c. przewodniczący może zobowiązać stronę, by w piśmie przygotowawczym podała wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania. W takim przypadku twierdzenia i dowody zgłoszone z naruszeniem tego obowiązku podlegają pominięciu, chyba iż strona uprawdopodobni, iż ich powołanie w piśmie przygotowawczym nie było możliwe albo iż potrzeba ich powołania wynikła później.

Kolejnym przepisem regulującym przytaczanie twierdzeń i składanie wniosków dowodowych jest art. 205¹² k.p.c. Zgodnie z § 1 tegoż artykułu jeżeli wyznaczono posiedzenie przygotowawcze, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Twierdzenia i dowody zgłoszone po zatwierdzeniu planu rozprawy podlegają pominięciu, chyba iż strona uprawdopodobni, iż ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później.

Z kolei, zgodnie z art. 205¹² § 2 k.p.c., jeżeli nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, które według przepisów kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu.

Zaostrzenie wymagań proceduralnych w przypadku odrębnych postępowań gospodarczych

Odrębność w regulacji postępowania gospodarczego jest wyrazem prymatu szybkości postępowania i ograniczenia instytucji, które wywołują przedłużenie trwających procesów. W tym celu została m.in. ograniczona czasowo możliwość powoływania twierdzeń i dowodów. Zgodnie z art. 485⁵ k.p.c., powód jest zobowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany w odpowiedni na pozew. W postępowaniu tym występuje również tzw. prekluzja dowodowa. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem zasad postępowania gospodarczego podlegają pominięciu, chyba iż strona uprawdopodobni, iż ich powołanie nie było możliwe albo iż potrzeba ich powołania wynikła później.

Odrębności w postępowaniu gospodarczym

Postępowanie w sprawach gospodarczych (tzw. postępowanie gospodarcze) stanowi odrębnie uregulowane postępowanie, które przeznaczone jest dla działających w obrocie przedsiębiorców. Celem jego wprowadzenia było stworzenie postępowania, w którym stronami będą profesjonaliści, a jego przedmiotem spory związane z szeroko rozumianym prowadzeniem działalności gospodarczej. W związku z tym postępowanie to, zawiera szereg odrębności, z jednej strony ułatwiając i przyspieszając sądom procedowanie, z drugiej zaś stwarzając większe rygory oraz formalizm w czynnościach stron postępowania.

Postępowanie przeznaczone dla przedsiębiorców, których przedmiotem sporu są sprawy gospodarcze

Aby spór mógł być rozpoznawany w postępowaniu gospodarczym muszą zostać spełnione określone warunki. W pierwszej kolejności stronami postępowania muszą być przedsiębiorcy. Przedmiotem zaś ich sporu musi być natomiast tzw. sprawa gospodarcza.

W art. 458² k.p.c. wprowadzony został katalog spraw, jakie ustawodawca uznał za sprawy gospodarcze. Wskazując za Sądem Najwyższym, najogólniej można uznać je za sprawy o charakterze cywilnym, które powstały w ramach prowadzonej przez strony działalności gospodarczej (vide: post. SN z 6.7.2000 r., V CKN 1266/00, Legalis). Wystąpienie zatem kumulatywnie przesłanki podmiotowej (status przedsiębiorcy) oraz przedmiotowej (sprawa gospodarcza) pozwala na stosowanie przepisów postępowania gospodarczego.

Podanie adresu poczty elektronicznej, jako warunek ogólny pism w postępowaniu gospodarczym

Postępowanie gospodarcze zawiera regulacje, które wskazują wprost, iż postępowanie to przeznaczone jest dla profesjonalnych podmiotów. Przejawem tego jest wprowadzony w art. 458³ k.p.c. wymóg ogólny, aby pisma procesowe sporządzane przez strony postępowania gospodarczego obligatoryjnie zawierały adres poczty elektronicznej strony, od której pismo pochodzi, ewentualnie zawarcie oświadczenia, iż strona ww. adresu nie posiada. Jest to o tyle istotne, iż brak wskazania informacji o adresie poczty elektronicznej uznawany jest za brak pisma, co zaś sprawia, iż uniemożliwione jest nadanie mu dalszego biegu.

Postępowanie dowodowe, jako etap postępowania gospodarczego

Wprowadzenie wskutek nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego postępowania gospodarczego w dużej mierze wywołane było potrzebą ulepszenia postępowań, w których stronami są przedsiębiorcy, tak, aby było ono szybkie i efektywne. Najbardziej uwidoczniony ten postulat został na etapie postępowania dowodowego, które w tym rodzaju postępowania ma niejako charakter „okrojony” oraz bardzo surowy, co do możliwości gromadzenia materiału dowodowego przez strony postępowania.

Na podstawie art. 458⁵ k.p.c. wprowadzona została surowa prekluzja dowodowa, wskazująca, w jakim momencie strony – powód (w pozwie) i pozwany (w odpowiedzi na pozew) muszą wskazać wszystkie twierdzenia i dowody. Każde bowiem nieuzasadnione opóźnienie we wskazaniu dowodu powoduje jego pominięcie. Jedynie wyjątkowe okoliczności, wymienione w art. 458⁵ § 4 k.p.c. pozwalają na późniejsze powołanie twierdzeń i dowodów. Zdecydowanie się przez ustawodawcę na tak sztywne i rygorystyczne regulacje, co do wskazywania dowodów przez strony w postępowaniu gospodarczym ma docelowo przyspieszyć postępowanie i motywować strony, aby wskazywały wszystko, co chcą zaprezentować w procesie już na samym jego początku.

Zbieżne z powyższym są również regulacje zawarte w art. 458⁸ k.p.c., gdzie wprowadzony został co do zasady zakaz modyfikowania przez powoda swojego powództwa, a także brak możliwości występowania z powództwem wzajemnym.

W zakresie natomiast środków dowodowych największa zmiana „wyróżniająca” postępowanie gospodarcze to wprowadzenie tzw. umowy dowodowej. Zgodnie z art. 458⁹ § 1 k.p.c. strony mogą się umówić o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy (umowa dowodowa).

Przez umowę dowodową rozumieć należy ustalenie poczynione przez strony postępowania, wiążące sąd, co do sposobu prowadzenia dowodów w postępowaniu. Na jej postawie strony mogą ustalić, iż w danym procesie nie będzie można przeprowadzić dowodów z zeznań świadków czy opinii biegłego, a opierać się jedynie na przedstawionych przez strony dokumentach. Skutkiem zaś zawarcia umowy dowodowej jest niedopuszczalność powołania określonego dowodu przez stronę postępowania.

Postępowanie gospodarcze a inne postępowania

Art. 458¹ § 2 k.p.c. wskazuje na zależność pomiędzy postępowaniem gospodarczym, a innymi postępowaniami odrębnymi. Wynika z niego bowiem prymat postępowania gospodarczego, ponieważ przepisy regulujące inne postępowania odrębne stosuje się jedynie wtedy, gdy nie stoją one w sprzeczności z postępowaniem gospodarczym. Reguła ta nie dotyczy jedynie spraw gospodarczych rozpoznawanych w europejskim postępowaniu nakazowym, europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń oraz elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Tryby złożenia pozwu o zapłatę należności

Pozew o zapłatę może być wystosowany do adekwatnego sądu w ramach następujących trybów postępowań w zależności od specyfiki konkretnej sprawy, wysokości zaległej należności, jak również rodzaju zobowiązania. Oprócz zwykłego (klasycznego) trybu postępowania jest to:

• postępowanie nakazowe;
• postępowanie upominawcze;
• postępowanie uproszczone;
• elektroniczne postępowanie upominawcze (EPU).

Postępowanie nakazowe

Przebieg postępowania nakazowego jest w zasadzie zbliżony do trybu upominawczego (patrz ust. 7 pkt 2) niniejszego artykułu), przy czym dowody przedstawiane przez stronę inicjującą postępowanie muszę zawierać się w zamkniętym katalogu art. 485 k.p.c., zgodnie z którym sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, o ile fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:

• dokumentem urzędowym;
• zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
• wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.

Ponadto, zgodnie z art. 485 § 1 k.p.c., sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W przypadku przejścia na powoda praw z weksla lub czeku, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów uzasadniających roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla lub czeku.

Postępowanie nakazowe charakteryzuje się również tym, iż po doręczeniu nakazu zapłaty środkiem zaskarżenia są zarzuty od nakazu zapłaty, a nie sprzeciw, jak np. w postępowaniu upominawczym.

Postępowanie nakazowe jest jednym z postępowań odrębnych uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego. Postępowanie to ma charakter fakultatywny, a wszczyna się je na wniosek podmiotu inicjującego postępowanie zgłoszony w pozwie o zapłatę. Co istotne, nakaz zapłaty wydany w tym trybie stanowi jednocześnie tzw. tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.

Opłatę od pozwu w postępowaniu nakazowym należy obliczyć jako 5% wartości przedmiotu sporu pomnożoną przez ¼.

Przykład:

Jeżeli wartość przedmiotu sporu wyniesie 30 000 zł to należy ją pomnożyć przez 5% (1 500 zł), a następnie pomnożyć przez ¼. Taka opłata wyniesie zatem 375 zł.

Postępowanie upominawcze

Postępowanie to jest traktowane jako uniwersalny tryb postępowania w sprawach o zapłatę. Tryb ten stosuje się w przypadku roszczeń pieniężnych, a w innych sprawach jeżeli przepis szczególny tak stanowi w sytuacji, gdy:

• na etapie składania pozwu, powód dysponuje dowodami na winę pozwanego, a dowody te nie pozostawiają wątpliwości;
• osoba składająca pozew zna adres pozwanego i wie, iż korespondencja z sądu będzie mogła być mu doręczona.

Jeżeli sąd uzna, iż dowody złożone w sprawie są wystarczające, wyda nakaz zapłaty na posiedzeniu niejawnym bez przeprowadzania rozprawy.

Sąd nie wyda nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym jeśli:

• roszczenie jest oczywiście bezzasadne;
• twierdzenia, co do faktów budzą wątpliwości;
• zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.

W sytuacji braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, sąd przeważnie będzie zobowiązany do wyznaczenia terminu rozprawy.

W przypadku postępowania upominawczego opłata od pozwu nie doznaje modyfikacji w stosunku do zasady ogólnej. Szczegółowe kwestie związane z opłatami sądowymi w sprawach rozpoznawanych w trybie postępowania upominawczego zostały szczegółowo określone w ust. 2 pkt 8) niniejszego artykułu.

Postępowanie uproszczone

Zgodnie z art. 505¹ § 1 k.p.c. tryb uproszczony stosuje się w sprawach należących do sądów rejonowych dotyczących spraw o świadczenie, o ile wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia z rękojmi lub gwarancji – o ile wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty.

Przy tym trybie należy pamiętać, iż pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia, wyjątkowo kilku roszczeń, które muszą wynikać z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju.

Elektroniczne postępowanie upominawcze (EPU)

Sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym rozpatrywane są przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny (e-sąd). Jest to jedyny w kraju sąd orzekający w sprawach wniesionych przez internet. Obejmuje on adekwatnością całą Polskę, bez względu na miejsce zamieszkania stron. Ważne jest tylko to, aby miejsce zamieszkania lub siedziby stron miało miejsce na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Jedną z największych zalet elektronicznego postępowania upominawczego jest możliwość dochodzenia swoich roszczeń bez konieczności stawiania się na rozprawach.

Ponadto, przyjmuje się, iż tryb ten przeznaczony jest dla spraw których stan faktyczny jest na tyle prosty, iż nie wymaga przeprowadzenia rozprawy. dzięki elektronicznego postępowania upominawczego dochodzi się wyłącznie roszczeń pieniężnych, a najistotniejszym warunkiem jest to, aby kwota zobowiązania była określona w sposób jasny, wyraźny i zrozumiały. Obowiązek zapłaty musi wynikać bezpośrednio ze wskazanych przez powoda dokumentów, których nie trzeba jednak fizycznie dołączać do pozwu. Wystarczy jedynie je wskazać, dokładnie opisując.

Pozew o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym wnosi się za pośrednictwem strony internetowej – e-sad.gov.pl. Opłata przy składania pozwu w ww. trybie wynosi 1,25% wartości przedmiotu sporu, nie mniej jednak niż 30 złotych.

Należności uboczne przy sporządzaniu pozwu o zapłatę

Odsetki kapitałowe

Odsetki kapitałowe nazywane są przez wielu klasycznymi odsetkami ustawowymi. Są należne za okres przed terminem wymagalności kapitału. Przysługują danemu podmiotowi już z samego faktu korzystania z cudzego kapitału, a nie z tytułu opóźnienia spełnienia danego świadczenia. Należą się one tylko wtedy, gdy wynikają z czynności prawnej, orzeczenia sądu, ustawy lub decyzji innego adekwatnego organu.

Jeśli wysokość odsetek kapitałowych nie została dokładnie określona przez strony, to należą się odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych, zaś maksymalne odsetki nie mogą przekraczać w stosunku rocznym dwukrotności odsetek ustawowych.

Odsetki za opóźnienie

Odsetki należą się za opóźnienie, a więc niezależnie od tego, czy dłużnik ponosi winę lub odpowiedzialność za brak terminowej płatności należności. Żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie, czy też odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem. Mimo tego chcąc, aby sąd bez żadnych wątpliwości wydał nakaz zapłaty warto zapoznać się z prawidłowym sposobem ich wyliczania.

Przyjmuje się, iż odsetki liczy się od dnia następującego po ostatnim dniu, w którym dłużnik mógł spełnić swoje świadczenie.

Przykład:

Na fakturze ostatni dzień do zapłaty przypada na dzień 1 września 2021 r. Odsetki należne są zatem od dnia 2 września 2021 r.

W przypadku wyliczania należnych od dłużnika odsetek zawsze należy sprawdzać, czy ostatni dzień terminu płatności nie przypada na niedzielę, inny dzień ustawowo wolny od pracy lub sobotę. Zgodnie bowiem z art. 115 Kodeksu cywilnego, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

Przykład:

Na fakturze wskazano 14-dniowy termin płatności przypadający na dzień 4 września 2021 r. (sobota). W takiej sytuacji, zgodnie z ww. art. 115 Kodeksu cywilnego, ostatni dzień do zapłaty ulega przesunięciu na dzień 6 września 2021 r. (poniedziałek), a odsetki mogą być naliczane od 7 września 2021 r. (wtorek).

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Jest to szczególny rodzaj odsetek za opóźnienie uregulowany w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 424).

Odnoszą się one do transakcji handlowych, które dotyczą odpłatnej dostawy towarów lub odpłatnego świadczenia usług m.in. pomiędzy przedsiębiorcami lub osobami wykonującymi wolny zawód.

W przypadku dochodzenia odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych konieczne jest łączne spełnienie następujących warunków:

• wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
• wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Podobnie, jak w przypadku odsetek ustawowych za opóźnienie, należne są one za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty.

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 424), wierzycielowi przysługuje od dłużnika kwota ryczałtowego zadośćuczynienia, bez konieczności odrębnego wezwania go do zapłaty, która stanowi równowartość kwoty:

• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5 000,00 zł;
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5 000,00 zł, ale niższa niż 50 000,00 zł;
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000,00 zł.

Ww. rekompensata przysługuje wierzycielowi od dnia nabycia uprawnienia do odsetek bez konieczności wykazania, iż koszty te zostały poniesione. Jedyne konieczne warunki to spełnienie przez wierzyciela i nieotrzymanie zapłaty w ustalonym przez strony terminie oraz fakt, iż stronami transakcji byli przedsiębiorcy.

Równowartość ww. kwot euro od każdej transakcji przelicza się na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie stało się wymagalne.

Przykład:

Transakcja handlowa na kwotę 1 000,00 zł z terminem płatności przypadającym na lipiec 2020 r. adekwatnym kursem euro będzie zatem kurs z dnia 30 czerwca 2020 r., gdzie średni kurs wynosił 4,4660 * 40 euro = 178,64 zł.

Kwestią sporną i wzbudzająca od pewnego czasu spore emocje jest stwierdzenie, czy rekompensata ta należy się od każdej wystawionej faktury. Ustawa nie precyzuje bowiem, czy kwota euro przysługuje wierzycielowi od każdej zawieranej transakcji lub wystawionej faktury. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015 r., sygn. akt III CZP 94/15, każda sprawa powinna być badana indywidualnie, a adekwatny sąd powinien ocenić, czy w okolicznościach danej sprawy nie doszło do naruszenia art. 5 Kodeksu cywilnego.

O wiele częściej wyrażanym poglądem jest jednak fakt „doliczania” rekompensaty euro nie od niezapłaconej faktury, ale od transakcji handlowej, która została potwierdzona stosowną fakturą. Rzadko bowiem występują sytuacje, w których świadczenie jest „rozdrabniane” na faktury wystawiane cyklicznie w krótkich odstępach czasu za tą samą usługę lub towar, które zostały jednorazowo określone w umowie.

Podsumowanie

Jak wynika z powyższego artykułu, pozew o zapłatę często jest ostatecznym sposobem na odzyskanie przez wierzyciela zaległych należności od dłużnika. Jednakże, aby móc skutecznie dochodzić swoich praw na drodze procesu sądowego należy spełnić szereg wymagań niezbędnych do prawidłowego i skutecznego wniesienia powództwa, szczególnie jeżeli sprawa „zawiśnie” przed sądem gospodarczym, gdzie wymogi dotyczące kwestii proceduralnych są o wiele bardziej rygorystyczne. o ile potrzebują Państwo pomocy w sporządzeniu pozwu o zapłatę lub mają Państwo pytania związane z windykacją i odzyskiwaniem należności serdecznie zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. W ostatnich miesiącach skierowaliśmy szereg pozwów o zapłatę przeciwko deweloperem z tytułu opóźnień w budowie i oddaniu lokali mieszkalnych, co zostało szerzej opisane w tym artykule.