Procedowane są zmiany w zakresie postanowień na gruncie KPC

Uzasadnianie postanowień

Projektowane zmiany przewidują, iż w sytuacji, w której przepis szczególny nakazuje sądowi uzasadnić postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym z urzędu, doręcza się je stronie z uzasadnieniem – także z urzędu.

Kolejną nowością jest umożliwienie sądom uzasadnienia z urzędu postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym w sytuacji, w której pozwoli to na usprawnienie postępowania lub rozstrzygnięcie to dotyczy przyznania zwrotu kosztów osobie niebędącej stroną. Wówczas przedmiotowe postanowienie wraz z uzasadnieniem doręcza się wszystkim stronom lub osobom, których ono dotyczy.

Projektodawca wskazał, iż wprowadzenie powyższego rozwiązania związane jest z przeciwdziałaniem przewlekłości postępowań. Sąd orzekający w sprawie będzie mógł zdecydować, czy korzystniejsze z punktu widzenia organizacji jego pracy będzie uzasadnienie orzeczenia z urzędu, czy też powrót do tego samego zagadnienia po złożeniu wniosku przez stronę, zwłaszcza gdy jest wysoce prawdopodobne, iż zdecyduje się na jego złożenie.

Aby uniknąć ewentualnych wątpliwości, w projektowanych przepisach wprost wyrażono zasadę, zgodnie z którą doręczenie przez sąd z urzędu postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym z uzasadnieniem zwalnia stronę od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem.

Dodatkowo doprecyzowano, iż wskazanie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia w trybie przewidzianym w art. 357 § 5 KPC następuje w sposób odróżniający je od uzasadnienia postanowienia. Wprowadzenie przedmiotowego rozwiązania podyktowane jest praktyką orzeczniczą, w której pojawiła się wykładnia art. 357 § 5 KPC, zrównująca zasadnicze powody rozstrzygnięcia z pisemnym uzasadnieniem postanowienia. Utrudniało to stronom postępowania ustalenie, czy w danej sprawie są zobowiązane złożyć wniosek o uzasadnienie. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, iż wystarczające do rozróżnienia zasadniczych motywów rozstrzygnięcia od uzasadnienia jest odrębne zatytułowanie tej części orzeczenia.

Zażalenia

Projektowane zmiany obejmują również zasady zaskarżania postanowień.

Przede wszystkim zażalenia w przedmiocie sprostowania lub wykładni orzeczeń albo ich odmowy będą rozpoznawane przez sądy II instancji, a nie – jak dotychczas – inne składy sądów I instancji. Projektodawca uzasadnił tę zmianę wagą i znaczeniem przedmiotowych instytucji, które niejednokrotnie mają zasadniczy wpływ na interpretację sentencji wyroku.

Doprecyzowano także, iż termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem, również gdy doręczenie nastąpiło z urzędu. Rozwiązanie to ma wyeliminować dopuszczalność odpowiedniego stosowania art. 331 § 2 KPC, zgodnie z którym sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

Kolejną zmianą jest wprowadzenie regulacji przewidującej domniemanie adekwatności sądu II instancji w zakresie rozpoznawania zażaleń. o ile przepis szczególny przewiduje, iż stronie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu, ale nie określa, jaki sąd ma je rozpoznać, zażalenie ma rozpoznać sąd II instancji. Projektodawca wskazał, iż przepis ten ma charakter porządkujący i precyzujący. W praktyce orzeczniczej dochodziło bowiem do wątpliwości co do sposobu rozpoznawania zażaleń przewidzianych w przepisach szczególnych, a niewymienionych w art. 394 KPC czy art. 394^1a KPC, tj. czy podlegają one rozpoznaniu przez inny skład sądu I instancji (tzw. zażalenie poziome), czy też przez sąd II instancji (tzw. zażalenie zwykłe).

Rozszerzony został katalog spraw rozpoznawanych przez inny skład sądu I instancji – zażalenie ma przysługiwać także na postanowienia, których przedmiotem jest wynagrodzenie kuratora ustanowionego dla strony w danej sprawie.

Doprecyzowano także, iż w przypadku zażaleń poziomych sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, odrzuca w składzie jednego sędziego zażalenie spóźnione, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, jak również zażalenie, którego braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie. W ocenie projektodawcy, w przypadku zażaleń poziomych, które dotyczą kwestii wpadkowych, nic nie stoi na przeszkodzie, aby to sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, we własnym zakresie podejmował czynności do uzupełnienia braków wniesionego zażalenia, jak też wydawał rozstrzygnięcie o jego ewentualnym odrzuceniu.

Rozszerzono również katalog spraw rozpoznawanych przez sąd II instancji, na które przysługuje zażalenie o postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania, o umorzeniu postępowania wywołanego wniesieniem apelacji, o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięciu takiego zwolnienia oraz o wynagrodzeniu biegłego. Celem zmian jest wyeliminowanie luki prawnej, która istnieje w zakresie niemożności zaskarżenia powyższych rozstrzygnięć sądu II instancji.

Wprowadzono również regulację, zgodnie z którą jeżeli zażalenie rozpoznawane przez inny skład sądu II instancji jest spóźnione, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, albo strona nie usunęła jego braków w wyznaczonym terminie, sąd odrzuca je w składzie jednego sędziego. Na postanowienie to przysługuje zażalenie do innego składu sądu II instancji.

Kolejną projektowaną nowością jest częściowe przywrócenie obowiązku badania braków formalnych zażaleń przez sąd I instancji. Przewidziano, iż w przypadku wniesienia zażalenia sąd I instancji niezwłocznie przedstawia je wraz z aktami sądowi adekwatnemu do jego rozpoznania, chyba iż zażalenie jest spóźnione lub z mocy prawa niedopuszczalne. W takim przypadku sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, odrzuca zażalenie w składzie jednego sędziego. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, iż opisane rozwiązania nie dotyczą sytuacji, w których zażalenie jest dotknięte brakami formalnymi lub fiskalnymi.

Etap legislacyjny: 23.2.2023 r. projekt skierowano do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach.

Komentarz