3 tygodni temu
Projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (UD 252) ma na celu zwiększenie efektywności, przejrzystości i sprawiedliwości w zarządzaniu odpadami. Jest to odpowiedź na sygnalizowane trudności w realizacji dotychczasowych przepisów, takie jak niewystarczające narzędzia do egzekwowania selektywnej zbiórki odpadów, ograniczony katalog zwolnień i ulg, a także problemy z reagowaniem na uchylanie się od obowiązków przez właścicieli nieruchomości. Dodatkowo, nowelizacja ma najważniejsze znaczenie w dostosowaniu polskiego prawa do wymagań Unii Europejskiej oraz założeń Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2028 (KPGO 2028). Obecne wskaźniki recyklingu w Polsce (około 32% w 2023 r.) pozostają znacznie poniżej ambitnych celów UE, które zakładają 60% do 2030 r. i 65% do 2035 r. Zatem projekt ma nie tylko uporządkować kwestie lokalne, ale również przyspieszyć osiągnięcie celów środowiskowych.
Jakie zmiany zaproponowano w projekcie?
Uelastycznienie naliczania opłat
Zaproponowana zmiana zakłada możliwość różnicowania opłat na podstawie masy odpadów i jakości segregacji. To jedna z najbardziej rewolucyjnych zmian. Ma ona silnie motywować mieszkańców do prawidłowej segregacji, wprowadzając zasadę „płacisz za to, co produkujesz i jak to segregujesz”. Z jednej strony, zwiększy to sprawiedliwość systemu (bardziej obciążeni będą ci, którzy gorzej segregują lub produkują więcej odpadów), z drugiej – wymagać będzie od gmin wdrożenia efektywnych systemów monitorowania masy i jakości segregacji, co może być wyzwaniem logistycznym i technicznym.
Indywidualne rozliczenia w budynkach wielolokalowych
Zmiana zakłada doprecyzowanie zasad odpowiedzialności za identyfikację odpadów w poszczególnych lokalach, zachęcające do częstszego stosowania indywidualnych rozliczeń. Może to być najważniejszy krok w kierunku rozwiązania problemu „wspólnej odpowiedzialności” w zabudowie wielorodzinnej, gdzie brak indywidualizacji zniechęca do sumiennej segregacji. Przeniesienie ciężaru identyfikacji na właścicieli lokali, np. poprzez montaż systemów ważenia lub identyfikacji pojemników, może z jednej strony poprawić jakość segregacji, z drugiej – wymagać będzie inwestycji w infrastrukturę i uzgodnień między mieszkańcami a zarządcami.
Rozszerzenie ulg za kompostowanie i ulgi społeczno-ekonomiczne
Propozycja zakłada ulgi za kompostowanie bioodpadów dla budynków wielolokalowych, rekreacyjnych oraz rodzinnych ogrodów działkowych. Dodatkowo przewiduje się fakultatywne ulgi dla osób starszych, niepełnosprawnych, w trudnej sytuacji materialnej oraz drobnych przedsiębiorców.
Rozszerzenie katalogu ulg to pozytywny sygnał w kierunku sprawiedliwości społecznej i promowania proekologicznych postaw (kompostowanie). Dla gmin oznacza to konieczność precyzyjnego określenia kryteriów przyznawania ulg oraz potencjalne obniżenie wpływów, które trzeba będzie zrekompensować.
Ochrona interesów gmin przy zmianie właściciela nieruchomości i uszczelnienie systemu opłat
Projekt zakłada obowiązek złożenia zmiany deklaracji przez nowego właściciela nieruchomości oraz możliwość weryfikacji deklaracji z wykorzystaniem danych z przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Przepisy te mają na celu uszczelnienie gminnego systemu poboru opłat i ograniczenie unikania płatności. Umożliwienie dostępu do danych z wodociągów to potężne narzędzie weryfikacji, które powinno znacząco poprawić ściągalność opłat i sprawiedliwość obciążeń.
Wzmocnienie kontroli i nadzoru oraz poprawa sprawozdawczości
Zgodnie z projektem doprecyzowane mają być przesłanki nałożenia podwyższonej opłaty za nieselektywną zbiórkę, pozostawienie nieruchomości letniskowych w systemie gminnym, a także obowiązek przekazywania danych do gminy przez instalacje przyjmujące odpady od nieprofesjonalnych zbierających. Zmiany te mają na celu usprawnienie egzekwowania prawa i zwiększenie transparentności systemu. Lepsza sprawozdawczość i dane pozwolą gminom na dokładniejsze monitorowanie przepływów odpadów i efektywniejsze zarządzanie.
PSZOK – lepszy dostęp i oferta
Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie wymogu minimalnej liczby Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych w zależności od liczby mieszkańców i odległości, oraz rozszerzenie oferty PSZOK o odpady niekomunalne (odpłatnie). Zwiększenie dostępności PSZOK-ów jest najważniejsze dla komfortu mieszkańców i efektywności selektywnej zbiórki. Możliwość przyjmowania odpadów innych niż komunalne (np. budowlanych, poremontowych) to istotne ułatwienie dla drobnych przedsiębiorców i mieszkańców, a dla gmin – potencjalne źródło dodatkowych przychodów lub element bilansowania systemu.
Gospodarka odpadami – wyzwania i perspektywy
Projekt choć ambitny i potrzebny, niewątpliwie stawia przed samorządami i firmami komunalnymi nowe wyzwania. Wdrożenie uelastycznionego systemu opłat, monitorowanie indywidualnej segregacji w budynkach wielolokalowych, czy integracja danych z różnych źródeł (np. wodociągi) będzie wymagało inwestycji w systemy informatyczne, szkolenia personelu oraz ścisłej współpracy między różnymi podmiotami.
Pomimo tych wyzwań, projekt ma potencjał do znaczącego ulepszenia polskiego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Poprawa jakości selektywnej zbiórki, uszczelnienie systemu poboru opłat i lepszy dostęp do infrastruktury to kroki w kierunku bardziej efektywnej, sprawiedliwej i zgodnej z wymogami UE gospodarki odpadami.
Planowane przyjęcie projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2025 r.
Projekt ustawy o ROP z kolejnym poślizgiem. Wciąż nie znamy daty publikacji
