Przełomowe orzecznictwo ws. WIBOR: Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z 22 stycznia 2025 r. sygn. akt I C 332/24

9 godzin temu

Sprawa dotyczyła roszczeń Ł. Ż. i J. Ż. przeciwko Velo Bank S.A. (następcy Getin Noble Bank S.A.) o ustalenie nieważności umów kredytu i pożyczki hipotecznej z 31 marca 2015 r., zawartych z użyciem zmiennego oprocentowania opartego na WIBOR 3M. Powodowie domagali się zwrotu 245 943,93 zł zapłaconych rat oraz ewentualnego rozliczenia umowy na zasadach stałego oprocentowania, wskazując na klauzule abuzywne i brak informacji o ryzyku.

Orzeczenie sądu

Sąd uznał, iż stosunek prawny wynikający z umów nie istnieje, zasądzając od banku na rzecz powodów 245 943,93 zł wraz z odsetkami za opóźnienie. Dodatkowo zasądzono zwrot kosztów procesu w wysokości 11 817,00 zł. Wyrok jest nieprawomocny, a bank zapowiedział apelację, co może wpłynąć na jego ostateczne rozstrzygnięcie.

Argumenty stron

Powodowie argumentowali, iż umowa naruszała przepisy Prawa bankowego (art. 69 ust. 1 i 2 pkt 5 w zw. z art. 76) i Kodeksu cywilnego (art. 58 § 1), wskazując na nieprzejrzystość mechanizmu WIBOR 3M i brak informacji o ryzyku. Podkreślali też naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.) oraz swoją niepewność co do ważności umowy, co utrudniało zarządzanie finansami.
Bank z kolei twierdził, iż umowa była zgodna z prawem, a oprocentowanie opierało się na obiektywnym wskaźniku WIBOR 3M, dostępnym dla klientów. Podnosił, iż choćby jeżeli niektóre klauzule były abuzywne, można je usunąć bez unieważniania całej umowy, ostrzegając przed destabilizacją rynku finansowego.

Notatka z zebranych danych

Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z 22 stycznia 2025 r., sygn. akt I C 332/24, jest pierwszym w Polsce, który ustalił nieważność umów kredytu i pożyczki hipotecznej opartych na WIBOR, co może mieć istotne znaczenie dla przyszłych sporów konsumenckich. Sprawa dotyczyła Ł. Ż. i J. Ż., którzy w 2015 r. zawarli umowy z poprzednikiem prawnym Velo Bank S.A., czyli Getin Noble Bank S.A. Powodowie spłacali raty przez 8 lat, ale kwestionowali ważność umów, wskazując na brak przejrzystości i naruszenie prawa konsumenckiego.

Powodowie domagali się:

Ustalenia nieważności stosunku prawnego wynikającego z umów kredytu i pożyczki hipotecznej z 31 marca 2015 r.;
Zwrotu 245 943,93 zł tytułem nienależnie uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych;
Ewentualnie, rozliczenia umowy na zasadach stałego oprocentowania, jeżeli klauzule zmiennego oprocentowania uznano za abuzywne;

Ich argumentacja opierała się na:

Nieważność umowy: Powoływali się na art. 69 ust. 1 i 2 pkt 5 Prawa bankowego w zw. z art. 76, wskazując, iż umowa nie precyzowała wystarczająco zasad zmiany oprocentowania, co czyniło ją sprzeczną z ustawą (art. 58 § 1 k.c.).
Klauzule abuzywne: Podkreślali, iż nie zostali poinformowani o zasadach funkcjonowania WIBOR 3M, co wpłynęło na ich decyzję. Wskazali konkretne postanowienia, takie jak sztucznie zawyżona marża przed wpisem hipoteki i brak możliwości negocjacji zmiany oprocentowania, jako naruszające art. 385¹ k.c.
Naruszenie zasad współżycia społecznego: Argumentowali, iż bank nadużył swojej silniejszej pozycji, naruszając dobrą wiarę i lojalność wobec klientów (art. 58 § 2 k.c.), co wynikało z braku pełnej świadomości ryzyka związanego z WIBOR 3M.
Interes prawny: Podkreślali, iż niepewność co do ważności umowy uniemożliwiała efektywne zarządzanie finansami, zwłaszcza przy długim okresie spłaty (do 2045 r.).

Stanowisko pozwanego (banku)

Bank (Velo Bank S.A.) argumentował:

Umowa była zgodna z Prawem bankowym, Kodeksem cywilnym i regulacjami dotyczącymi WIBOR, a oprocentowanie było jasno określone, z dostępem do symulacji i informacji o ryzyku.
Brak klauzul abuzywnych, ponieważ WIBOR 3M był obiektywnym wskaźnikiem, a bank nie manipulował jego wartością, a klienci byli poinformowani o zasadach.
Nawet jeżeli niektóre klauzule były abuzywne, można je usunąć bez unieważniania całej umowy, co zapobiegłoby destabilizacji rynku finansowego.

Orzeczenie sądu i uzasadnienie

Sąd uznał, iż powodowie mieli interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności, odwołując się do wyroku TSUE z 23 listopada 2023 r. (C-321/22), który stoi na przeszkodzie wymaganiu dowodu interesu prawnego, jeżeli konsument ma roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia.

Umowa była nieważna, ponieważ nie spełniała wymagań Prawa bankowego co do przejrzystości warunków oprocentowania.
Zawierała klauzule abuzywne, które nie wiązały konsumenta (art. 385¹ k.c.), co wynikało z braku informacji o WIBOR 3M i jego ryzyku.
Bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych, co potwierdzono dowodami, w tym zeznaniami pracownika banku, który nie znał zasad fixingu WIBOR i wskazywał, iż szkolenia banku ograniczały przekazywanie informacji klientom.

Sąd podkreślił, iż już od 2012 r. pojawiały się wątpliwości co do rzetelności WIBOR, a raporty NIK z 2015 r. i późniejsze wskazywały na brak nadzoru i potencjalne manipulacje. WIBOR był ustalany przez prywatne podmioty (np. ACI POLSKA Stowarzyszenie Rynków Finansowych) bez państwowego nadzoru, co czyniło go nieprzejrzystym. Klauzule zmiennego oprocentowania uznano za nieuczciwe, ponieważ bank nie zapewnił konsumentom kluczowych informacji, uniemożliwiając im ocenę ryzyka.

Skutki wyroku

Powodowie nie muszą już spłacać rat kredytu i pożyczki.
Bank musi zwrócić im 245 943,93 zł wraz z odsetkami za opóźnienie.
Sąd zasądził również zwrot kosztów procesu w wysokości 11 817,00 zł, w tym kosztów zastępstwa prawnego, z odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku.

Kontekst prawny i kontrowersje

Wyrok opiera się na analizie stanu prawnego, w tym Prawa bankowego, Kodeksu cywilnego, Rozporządzenia BMR, Kodeksu Etyki Bankowej i Rekomendacji S, a także orzecznictwie TSUE, Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Kontrowersje mogą wynikać z zapowiedzi apelacji banku, co może zmienić wynik, oraz z potencjalnego wpływu na stabilność rynku finansowego, jak wskazywał bank. Wyrok jest też precedensowy, co może zachęcić innych kredytobiorców do podobnych roszczeń.

Aspekt	Szczegóły
Data wyroku	22 stycznia 2025 r.
Sygnatura akt	I C 332/24
Strony	Powodowie: Ł. Ż. i J. Ż.; Pozwany: Velo Bank S.A. (następca Getin Noble Bank)
Przedmiot sporu	Nieważność umów kredytu i pożyczki opartej na WIBOR 3M, zwrot 245 943,93 zł
Podstawy prawne	Art. 69 Prawa bankowego, art. 58 i 385¹ k.c., wyrok TSUE C-321/22
Kluczowe ustalenia sądu	Brak przejrzystości, klauzule abuzywne, brak informacji o WIBOR, nieważność
Skutki finansowe	Zwrot 245 943,93 zł + odsetki, koszty procesu 11 817,00 zł
Status wyroku	Nieprawomocny, bank zapowiedział apelację

Wyrok może być punktem zwrotnym dla sporów o kredyty z WIBOR, szczególnie w kontekście rosnących wątpliwości co do rzetelności tego wskaźnika. Podkreśla znaczenie obowiązków informacyjnych banków i ochrony konsumentów, ale jego ostateczny wpływ zależy od wyniku apelacji. Kredytobiorcy z podobnymi umowami mogą rozważyć analizę swoich umów, zwłaszcza w świetle ustaleń sądu o potencjalnych manipulacjach WIBOR.

NAJWAŻNIESZE WNIOSKI Z USADANIENIA WYROKU:

Brak rzetelnej informacji w umowie – banki nie wyjaśniły kredytobiorcom, kto ustala WIBOR, od czego zależy i jak jest wyliczany.
Prywatny charakter WIBOR – do 2017 r. wskaźnikiem zarządzało ACI Polska, stowarzyszenie rynków finansowych, działające bez nadzoru państwowego.
Brak kontroli i weryfikacji danych – WIBOR ustalano na podstawie deklaracji banków, bez żadnej zewnętrznej weryfikacji.
Banki nie informowały o ryzyku – klienci nie byli świadomi, iż oprocentowanie zmienne może być dowolnie kształtowane przez sektor bankowy.
WIBOR to nie wskaźnik urzędowy – mimo powszechnego przekonania, sąd jednoznacznie wskazał, iż nie jest to oficjalny wskaźnik państwowy.
Późniejsze zmiany nie mają znaczenia – fakt, iż w tej chwili WIBOR jest administracyjnie nadzorowany przez GPW Benchmark, nie wpływa na ocenę jego uczciwości w momencie podpisania umowy.

ARGUMENTY DO WALKI Z NIEUCZCIWYM SYSTEMEM OPROCENTOWANIA

1. Niedozwolone klauzule umowne (klauzule abuzywne)

Zgodnie z art. 385 Kodeksu cywilnego, klauzule umowne, które nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem, mogą być uznane za nieuczciwe. W przypadku standardowych umów kredytowych, oprocentowanie często jest ustalane przez bank bez negocjacji, co czyni je podatnym na kwestionowanie. Wyrok I C 332/24 sugeruje, iż klauzule dotyczące oprocentowania w umowie kredytu i pożyczki nie były indywidualnie uzgodnione, co mogło być jednym z powodów uznania ich za nieważne.

2. Brak transparentności umowy

Przepisy prawa polskiego, w tym dyrektywa UE dotycząca nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, wymagają, aby klauzule były jasne i zrozumiałe. jeżeli sposób obliczania oprocentowania, np. w odniesieniu do WIBOR czy dodatkowych opłat, nie jest przejrzysty, może to naruszać zasady dobrej wiary. Brak przejrzystości mógł być jednym z elementów, które sąd uznał za nieuczciwe, utrudniając kredytobiorcom zrozumienie rzeczywistych kosztów kredytu.

3. Nadmierne obciążenie kredytobiorcy i naruszenie zasad rzetelności kontraktowej

Oprocentowanie w umowie było na tyle obciążające, iż spowodowało nierównowagę, co doprowadziło do nieważności stosunku prawnego. Oprocentowanie, które jest nadmiernie wysokie w porównaniu do rynkowych standardów, może powodować znaczącą nierównowagę, faworyzując bank kosztem kredytobiorcy. jeżeli oprocentowanie znacząco przekracza średnie rynkowe stawki, takie jak WIBOR plus rozsądna marża, może być uznane za nieuczciwe.

4. Naruszenie obowiązku informacyjnego i świadomości ekonomicznej konsumenta

Powodowie, podpisując umowę, nie mieli rzeczywistej świadomości ekonomicznych skutków wynikających z jej treści. Umowa została sporządzona w sposób skomplikowany, z użyciem specjalistycznego języka i bez należytego wyjaśnienia jej postanowień. Brak przejrzystych informacji ze strony banku wprowadził kredytobiorców w błąd co do rzeczywistych warunków finansowych.

5. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Postanowienia umowy dotyczące mechanizmu zmiany oprocentowania i sposobu naliczania odsetek prowadzą do rażącej nierównowagi praw i obowiązków stron na niekorzyść konsumenta. Takie klauzule mogą zostać uznane za nieważne, gdyż naruszają art. 58 § 2 k.c.

6. Możliwość unieważnienia umowy

Sąd uznał, iż umowa kredytu hipotecznego oraz umowa pożyczki hipotecznej zawarte między stronami są nieważne. Skutkuje to koniecznością rozliczenia stron w zakresie spełnionych świadczeń.

Klauzule abuzywne w umowach

W wielu umowach kredytowych mogą znajdować się zapisy niezgodne z prawem, takie jak: