Przesłanki uzasadniające uchylenie wyroku sądu odwoławczego przez Sąd Najwyższy

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem z 30.3.2022 r. SR w P. uniewinnił oskarżonego B.Ż. od zarzucanego mu czynu, kwalifikowanego z art. 107 § 1 KKS.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w O., zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść. W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy SR w P. do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu apelacji SO w O. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SR w P. do ponownego rozpoznania.

Skargę na wyrok wniósł obrońca oskarżonego, zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie art. 439 § 1 pkt. 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 9 KPK oraz art. 437 § 2 KPK w zw. z art. 454 § 1 KPK.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca wniósł o uchylenie wyroku SO w O. i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego SN postanowił oddalić skargę.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN wywiedziona przez obrońcę skarga nie zawierała argumentacji mogącej skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 539a § 1 KPK nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci skargi na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wtedy, gdy wydanie na etapie postępowania apelacyjnego orzeczenia o charakterze kasatoryjnym narusza treść art. 437 KPK lub też gdy przy wydaniu tego orzeczenia wystąpi bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 KPK. Jednoznaczne brzmienie przepisu art. 437 § 2 zd. 2 KPK nie pozostawia wątpliwości co do tego, iż sąd odwoławczy może uchylić wyrok sądu I instancji, gdy wykaże, iż dotychczasowe rozstrzygnięcie jest dotknięte jedną z wad określonych w art. 439 § 1 KPK, albo na przeszkodzie dokonania korekty orzeczenia pierwszoinstancyjnego stoi dyrektywa wynikająca z treści art. 454 KPK, co wymaga dokonania analizy istniejącego materiału i wykazania wad w rozumowaniu sądu meriti. Trzecią ustawową podstawę orzeczenia kasatoryjnego sądu odwoławczego stanowi konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości. W każdej z tych sytuacji sąd odwoławczy jest zobowiązany do wskazania, która z okoliczności wymienionych w art. 437 § 2 zd. 2 KPK stanowiła in concreto podstawę uchylenia wyroku sądu I instancji, oraz przedstawić argumenty, które doprowadziły go do takiego wniosku (zob. wyrok SN z 6.2.2019 r. IV KS 3/19, Legalis).

W realiach przedmiotowej sprawy podstawa uchylenia wyroku sądu I instancji, tj. ograniczenie wynikające z treści art. 454 § 1 KPK, nie budzi wątpliwości. W pisemnych motywach kwestionowanego wyroku sądu II instancji wskazano obszernie i prawidłowo powody, dla których uchylenie wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania było konieczne. Sąd ad quem, dokonując oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie przez pryzmat podniesionego w apelacji oskarżyciela publicznego zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, doszedł do odmiennych konkluzji niż SR. Sąd odwoławczy nie zaaprobował dokonanych ustaleń faktycznych przez Sąd I instancji, negując ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie pod kątem urządzania gier na automatach, uznając ją za poczynioną z obrazą art. 7 KPK w części prowadzącej do uniewinnienia oskarżonego. Zakwestionował on w szczególności prawidłowość dokonanej przez Sąd a quo oceny w zakresie dowodów z wyjaśnień oskarżonego B.Ż. oraz zeznań J.M. i T.Z. Sąd odwoławczy szczegółowo wykazał przy tym powody uznania za błędną ocenę dokonaną przez Sąd I instancji. Uznał, iż dokonana przez SO ocena nie została poprzedzona rozważeniem wszystkich istotnych okoliczności wynikających z wzajemnej relacji przesłuchanych świadków. Dokonując samodzielnie takiej oceny, nie podzielił ustalenia Sądu a quo, jakoby zebrane w sprawie dowody nie potwierdzały sprawstwa oskarżonego, oceniając to ustalenie za dowolne. Choć zatem Sąd ad quem nie przesądził definitywnie wprost winy oskarżonego, to jednak wskazał jednoznacznie, iż prawidłowa ocena zgromadzonych dotychczas w sprawie dowodów nie dawała podstaw do wydania wyroku uniewinniającego. To zaś z kolei niewątpliwie musiało rodzić potrzebę ponownego wypowiedzenia się w tej kwestii przez Sąd I instancji, z uwagi na zakaz określony w art. 454 § 1 KPK (por. wyrok SN z 26.4.2018 r., IV KS 8/18, Legalis; postanowienie SN z 25.6.2020 r., V KS 10/20, Legalis).

W niniejszej sprawie – wbrew twierdzeniom skarżącego – nie ujawniła się również bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Do zastępowania Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego jako organu postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, uprawniony jest bowiem, stosownie do regulacji art. 118 § 3 KKS, każdy upoważniony przedstawiciel tego organu (postanowienie SN z 11.7.2018 r., III KK 320/18, Legalis). Dotyczy to nie tylko pracowników urzędów skarbowych i urzędów celno-skarbowych, ale także wszystkich organów wymienionych w art. 118 § 1 KKS. Upoważnieni przedstawiciele tych organów – pracownicy KAS, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej oraz ABW i CBA, dokonują czynności procesowych w prowadzonych sprawach. Zasady upoważnienia do wykonywania tych czynności wynikają z przepisów ustaw regulujących ustrój tych organów i ich organizację lub z przepisów podstawowych. Oczywiście w przypadku przedstawicieli istotą jest tu generalne upoważnienie do wykonywania czynności procesowych w każdym stadium procesowym, wynikające z regulacji ustrojowych dotyczących konkretnego organu, i w świetle tych regulacji dana osoba jest upoważniona do dokonywania czynności procesowych w ramach postępowania karnoskarbowego. Należy także zaznaczyć, iż zarówno KKS, jak i wydane na jego podstawie akty wykonawcze, nie odnoszą się w żaden sposób do kwestii przedmiotowego upoważnienia, stąd też w odniesieniu do jego formy, treści oraz sposobu udzielenia będą miały zastosowanie zarządzenia i regulacje wewnętrzne, funkcjonujące w tych organach (patrz M. Kołdys, Rola i zadania niefinansowych organów postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2017 nr 3, s. 106). Z pewnością kwestią kluczową jest wskazanie osoby władnej do wydania upoważnienia. W przypadku gdy organem postępowania przygotowawczego jest naczelnik urzędu celnoskarbowego, to właśnie on jest władny do wydania tegoż upoważnienia (jak w niniejszej sprawie). W niniejszej sprawie apelację sporządził pracownik adekwatnego Organu, który swój podpis pod powyższym pismem procesowym opatrzył stosowną pieczęcią zwierającą informację o działaniu z upoważnienia Naczelnika Urzędu Celnego Skarbowego w O. Tym upoważnieniem dysponowała mł. asp. K.K. Przedstawione okoliczności uprawniają do konstatacji, iż apelację w przedmiotowej sprawie sporządził upoważniony przedstawiciel Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego, który przez treść art. 118 § 1 i 3 KKS był legitymowany do podjęcia tego rodzaju czynności procesowych.

Komentarz