Rozkład ciężaru dowodu w sprawie o zwrot subwencji finansowej

Stan faktyczny

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty odpowiadającej wypłaconej na jego rzecz kwoty subwencji finansowej w ramach realizowanego programu rządowego wsparcia dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami pandemii COVID-19. W trakcie czynności wyjaśniających powód zidentyfikował nieprawidłowości polegające na nieuwzględnieniu przez pozwanego podczas określenia przysługującego mu statusu jako mikroprzedsiębiorcy powiązań prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej ze spółką cywilną, której jest wspólnikiem.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Podniósł, iż przysługiwał mu status mikroprzedsiębiorcy, bowiem pomiędzy prowadzoną przez niego jednoosobową działalnością gospodarczą a spółką cywilną, której jest wspólnikiem, nie zachodzi relacja powiązania. Zwrócił też uwagę, iż wskutek złożenia przez pozwanego oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, powód wydał decyzję o jej umorzeniu w całości i zwolnieniu pozwanego z obowiązku jej zwrotu. W konsekwencji, pozwany utracił możliwość kontrolowania schematy informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy. Końcowo pozwany podkreślił, iż powód nie wykazał w toku postępowania zasadności dochodzonych roszczeń.

SO ustalił, iż pozwany prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą oraz jest wspólnikiem spółki cywilnej działającej w tej samej branży. Powód zawarł z pozwanym umowę subwencji finansowej i wypłacił na rzecz pozwanego całą wnioskowaną przez niego kwotę. Środki pozyskane w wyniku subwencji pozwoliły pozwanemu utrzymać miejsca pracy oraz zapewnić finansowanie zobowiązań w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Na potrzeby uzyskania subwencji finansowej pozwany oświadczył, iż na 31.12.2019 r. był mikroprzedsiębiorcą. Zgodnie z postanowieniami umowy, po jej zawarciu powód miał zweryfikować na podstawie informacji uzyskanych z rejestrów prowadzonych przez organy publiczne, w tym m.in. z ZUS i z Ministerstwa Finansów, dane przedstawione przez beneficjenta i złożone przez niego oświadczenia.

Pozwany złożył oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej, wskutek której powód wydał decyzję w sprawie zwolnienia go z obowiązku jej zwrotu w całości. Po upływie blisko 2 lat od wydania decyzji, powód zwrócił się do pozwanego o udzielenie informacji i danych pozwalających na wyliczenie subwencji finansowej. Wskazał, iż w ramach czynności weryfikacyjnych zidentyfikował, iż pomiędzy jednoosobową działalnością gospodarczą i spółką cywilną zachodzi relacja powiązania, która ma wpływ na posiadanie przez niego innego statusu, tj. MŚP.

Kolejno, powód złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy subwencji finansowej. Zarzucił pozwanemu, iż błędnie określił status przedsiębiorstwa, w wyniku czego uzyskał nienależnie subwencję finansową. Skoro pozwany jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą zarówno w formie jednoosobowej, jak i w ramach spółki cywilnej, to w tego typu sytuacjach zawsze będzie zachodziła relacja powiązania. Dlatego też, pozwany zobowiązany był zsumować dane dotyczące przedsiębiorstw z nim powiązanych w ten sposób, iż do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i sumy bilansowej powinien był doliczyć w całości dane przedsiębiorstw powiązanych.

Pozwany zakwestionował skuteczność złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy subwencji, a skierowane żądanie zwrotu kwoty subwencji uznał za bezpodstawne. Podkreślił, iż łącząca strony umowa subwencji została w całości wykonana i w dacie jej wypowiedzenia już nie obowiązywała, a zachowanie powoda uznać należy za nadużycie prawa, o którym mowa w art. 5 KC.

Stanowisko SO

SO w Katowicach w wyroku z 22.10.2025 r., XIII GC 375/25, oddalił wytoczone powództwo w całości.

SO uznał, iż powód nie wykazał, iż uczestnicząc w procesie uzyskiwania subwencji finansowej, pozwany nie spełniał statusu mikroprzedsiębiorstwa, a zatem na 31.12.2019 r. zatrudniał co najmniej 1 i nie więcej niż 9 pracowników, oraz jego roczny obrót netto za 2019 r. lub suma bilansowa w 2019 r. nie przekraczała kwoty 2 mln euro. Jakkolwiek powód nie kwestionował stanu zatrudnienia pracowników w ramach prowadzonej przez pozwanego jednoosobowo działalności gospodarczej, tak powód w żadnym miejscu nie wykazał wywodzonych przez siebie twierdzeń dotyczących stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie, w którym pozwany pozostawał na dzień zawarcia umowy wspólnikiem.

SO podkreślił też, iż powód nie udowodnił zarzutu, jakoby pomiędzy pozwanym prowadzącym jednoosobowo działalność gospodarczą i spółką cywilną, której jest wspólnikiem, zachodził stosunek powiązania. Definicja przedsiębiorstw powiązanych wynikała z regulaminu. Pojęcie to odnosiło się do przedsiębiorstw, które pozostawały w jednym z poniższych związków:

W ocenie SO, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na wnioskowanie, aby strona pozwana zostawała w tzw. relacji powiązania z innym przedsiębiorstwem. Brak w ocenie SO podstaw wnioskowania, iż pozwany posiada w spółce cywilnej, której jest wspólnikiem, większość praw głosu. Co do drugiej przesłanki uzasadniającej twierdzenie o stosunku powiązania, z zasady nie dotyczy ona spółki cywilnej, gdyż spółka ta nie posiada organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego.

Niespełniona została również kolejna przesłanka stwierdzająca powiązanie, albowiem strona powodowa nie udowodniła, by pozwany miał prawo wywierać dominujący wpływ na przedsiębiorstwo prowadzone w ramach spółki cywilnej na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki. Finalnie, brak również dowodu spełnienia ostatniej przesłanki powiązania, w ramach której wykazane zostałoby, iż pozwany jest udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa, które kontroluje samodzielnie na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

W ocenie SO, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał zatem na twierdzenie, iż wystąpiły przesłanki uzasadniające wypowiedzenie umowy. Zgodnie z postanowieniami regulaminu, umowa wygasała m.in. z chwilą upływu okresu wypowiedzenia subwencji oraz całkowitego wykonania obowiązków wynikających z umowy przez beneficjenta. Pozwany złożył oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej, a powód wydał decyzję w sprawie zwolnienia go z obowiązku jej zwrotu. Gdyby choćby przyjąć, iż umowa subwencji została skutecznie wypowiedziana, to strona powodowa złożyła oświadczenie o rozliczeniu subwencji i zwolnieniu pozwanego z obowiązku zwrotu, i od skutków prawnych tego oświadczenia się nie uchyliła. choćby zakładając, iż takie oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych nie byłoby skuteczne, to w sytuacji, gdy pozwanemu przysługuje status mikroprzedsiębiorcy, a umowa zostałaby wypowiedziana skutecznie, to żądanie takie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.