Rozporządzenie wykonawcze – kontrola trzeźwości

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

20 lutego 2023 r., czyli dzień przed wejściem w życie znowelizowanego Kodeksu pracy w zakresie badania kontroli trzeźwości, w Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie wykonawcze, które określa warunki i sposoby przeprowadzania badań na obecność alkoholu, a także sposób ich dokumentowania oraz wykaz środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Rozporządzenie wchodzi w życie 21 lutego 2023 r.

Przypomnijmy, iż zasady przeprowadzania kontroli, a także rodzaj wykorzystywanych urządzeń będą musiały zostać uregulowane w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu. O wdrożeniu procedur i zasadach przeprowadzania kontroli pracodawca będzie musiał poinformować pracowników z dwutygodniowym wyprzedzeniem.

Co ważne, na pracodawcy ciążył będzie obowiązek przechowywania dokumentacji związanej z kontrolą trzeźwości – informacja o kontroli, wraz z datą, godziną oraz wynikiem badania będzie przechowywana w aktach osobowych przez rok.

Podstawa prawna:

• Nowelizacja Kodeksu pracy Dzienniku Ustaw 2023 poz. 240
• Rozporządzenie w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika Dziennik Ustaw 2023 poz. 317

Bariera wejścia, czyli koszty kontroli trzeźwości

Sposób przeprowadzania kontroli, rodzaj wymaganych prawem urządzeń oraz zamknięty katalog środków działających podobnie do alkoholu powodują wiele problemów w stosowaniu nowych przepisów w praktyce.

Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą:
1) spektrometrii w podczerwieni lub
2) utleniania elektrochemicznego
– zwanego dalej „analizatorem wydechu”

Badanie trzeźwości może być wykonywane przy użyciu prostego analizatora wydechu, który nie posiada funkcji cyfrowej prezentacji wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, o ile producent alkomatu przewiduje taki sposób jego eksploatacji, jednak zgodnie z § 5 rozporządzenia, w przypadku dodatniego wyniku takiego badania, musi być ono niezwłocznie powtórzone przy użyciu urządzenia wykorzystującego metodę spirometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego.

Koszt takiego sprzętu to ok. 20 000 zł, co może być barierą wejścia we wdrożeniu przepisów Kodeksu pracy dot. prewencyjnej kontroli trzeźwości dla mniejszych pracodawców.

Środki działające podobnie do alkoholu

Rozporządzenie wymienia zamknięty katalog środków działających podobnie do alkoholu, których zawartość w organizmie również będzie mogła być sprawdzana przez pracodawców.

Środkami działającymi podobnie do alkoholu są:
1) opioidy;
2) amfetamina i jej analogi;
3) kokaina;
4) kannabinoidy;
5) benzodiazepiny.

Wydaje się, iż najbardziej powszechnym będzie badanie określone w § 11 rozporządzenia jako “badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego”. Badanie to polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia. Oprócz tego sposobu, pracodawcy mają też do dyspozycji badanie krwi lub moczu według zasad określonych w rozporządzeniu.

Na mocy przepisów Kodeksu pracy pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy, o ile kontrola wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, iż pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy. W takim przypadku policja lub straż miejska mogą zlecić przeprowadzenie badania krwi lub moczu.

Dotkliwe konsekwencje dla pracownika

Warto wiedzieć, iż stan nietrzeźwości pracownika uzasadnia nałożenie na niego kary porządkowej, a także rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Jednocześnie, pracownikowi u którego stwierdzono dodatni wynik badania nie przysługuje wynagrodzenie za czas, w którym nie świadczył pracy w związku z odsunięciem i niedopuszczeniem do świadczenia pracy – niedopuszczenie do pracy z tego powodu jest równoznaczne z nieobecnością nieusprawiedliwioną.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Niedopuszczenie do pracy, a tym samym brak prawa do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, są również konsekwencjami odmowy pracownika poddania się badaniu wykonywanemu przez uprawniony organ. Czas ten nie będzie czasem usprawiedliwionej nieobecności.