Skazanie za przestępstwo seksualne wymaga orzeczenia środka karnego

Opis stanu faktycznego

S.W. został oskarżony o doprowadzenie małoletniej A.S. poniżej lat 15 do poddania się innej czynności seksualnej, tj. o czyn z art. 200 § 1 KK.

Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z 3.7.2023 r., II K 263/22, uznał S.W. za winnego naruszenia nietykalności cielesnej małoletniej A.S., tj. popełnienia czynu z art. 217 § 1 KK i na podstawie art. 59 KK odstąpił od wymierzenia oskarżonemu kary, orzekając na podstawie art. 41a § 1 KK wobec oskarżonego zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną A.S. zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio, przez okres 5 lat oraz zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na odległość nie mniejszą niż 10 metrów przez okres 5 lat.

Wyrok ten zaskarżył w całości na niekorzyść oskarżonego S.W. prokurator, który zarzucił obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 200 § 1 KK; błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, polegający na nieznajdującym oparcia w zgromadzonym w toku śledztwa materiale dowodowym, a co za tym idzie dowolnym przyjęciu przez sąd I instancji, iż oskarżony jedynie dotknął piersi pokrzywdzonej małoletniej A.S., co znalazło odzwierciedlenie w przyjętym przez sąd meriti opisie czynu z art. 217 § 1 KK przypisanego oskarżonemu; niesłuszne zastosowanie instytucji odstąpienia od wymierzenia oskarżonemu kary określonej w art. 59 KK i wymierzenie za przypisane mu przestępstwo jedynie środka karnego.

Podnosząc powyższe zarzuty, autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uznanie, iż S.W. dopuścił się zarzuconego mu w akcie oskarżenia przestępstwa z art. 200 § KK popełnionego na szkodę małoletniej poniżej lat 15 A.S. i wymierzenie mu za ten czyn kary 2 lat pozbawienia wolności, orzeczenie środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów i działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na okres lat 5, a także utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy w pozostałym zakresie.

Sąd Okręgowy w Z. wyrokiem z 12.1.2024 r., VII Ka 988/23, zmienił zaskarżony wyrok przez wymierzenie oskarżonemu kary 6 miesięcy więzienia i kary 2 lat ograniczenia wolności, polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Z. wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżając wyrok w całości, na niekorzyść oskarżonego S.W. zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 1 KPK w zw. z art. 458 KPK, a także przepisu prawa procesowego i materialnego, mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 41 § 1a zd. drugie KK.

W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Z. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego wniesionej na niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Z. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwoliło uwzględnić ją w całości w trybie art. 535 § 5 KPK, to znaczy na posiedzeniu bez udziału stron.

Wobec trafnego wskazania istoty uchybienia, poglądu o oczywistej zasadności przedmiotowej skargi nie zmienia fakt, iż zarzut powinien akcentować naruszenie przez sąd odwoławczy nie tylko prawa procesowego, ale przede wszystkim prawa materialnego, a mianowicie art. 200 § 1 KK, skoro stwierdzono, iż „opis przypisanego S.W. czynu nie jest pełny i nie zawiera wszystkich niezbędnych znamion czynu z art. 200 § 1 KK”.

W pisemnym uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy przeprowadził wywód, w ramach którego stwierdził, iż „nie miał żadnych wątpliwości, iż wyrok wydany przez sąd orzekający jest wadliwy, tak samo w zakresie samej kwalifikacji prawnej przyjętego czynu, jak i rozstrzygnięcia w przedmiocie odstąpienia od wymierzenia oskarżonemu kary”. Rozwijając tę myśl, wskazał m.in., iż „zupełnie niezrozumiałe jest przyjęcie przez Sąd Rejonowy stanowiska jakoby zachowanie oskarżonego, które miało polegać m.in. na przytrzymaniu i dotknięciu piersi pokrzywdzonej, powinno zostać zakwalifikowane w aspekcie naruszenia przez niego nietykalności cielesnej A.S., przy czym w rzeczywistości zespół czynności podejmowanych przez oskarżonego wskazuje, iż doszło do doprowadzenia czy też dopuszczenia się wobec osoby małoletniej innych czynności seksualnych, tym samym zachowanie oskarżonego S.W. wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 200 § 1 KK, a nie jak przyjął to sąd meriti art. 217 § 1 KK”.

Sąd Okręgowy, zmieniając wyrok sądu I instancji, nie powinien poprzestać na stwierdzeniu, iż „oskarżony działaniem swoim wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 200 § 1 KK w zw. z art. 4 § 1 KK”, ale zawrzeć w wyroku taki opis czynu, który zawierałby te znamiona. Nie czyniąc tego, z art. 200 § 1 KK w zw. z art. 4 § 1 KK, zakwalifikował czyn, który w takiej postaci nie odpowiadał wspomnianej kwalifikacji prawnej, natomiast odpowiadał przyjętej przez ten sąd kwalifikacji z art. 217 § 1 KK. W konsekwencji sąd ad quem rażąco naruszył zastosowany przez siebie art. 200 § 1 KK, a także – wtórnie – art. 413 § 2 pkt 1 KPK, co miało istotny wpływ na treść wyroku.

Wadliwość zaskarżonego wyroku była też skutkiem naruszenia przez sąd odwoławczy przepisów wskazanych w drugim zarzucie kasacji. Jak wyżej podano, w apelacji prokurator żądał m.in. orzeczenia wobec oskarżonego środka karnego w postaci zakazu zajmowania wszelkich stanowisk, wykonywania wszelkich zawodów i działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi. Pozostawało to w zgodzie z wnioskiem postulującym skazanie oskarżonego za przestępstwo z art. 200 § 1 KK, bowiem w świetle art. 41 § 1a zd. drugie KK (w ówczesnym brzmieniu) orzeczenie tego środka karnego było obligatoryjne w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. W takim razie, uznając, iż S.W. swoim zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 200 § 1 KK, Sąd Okręgowy powinien orzec wspomniany środek karny, a nie czyniąc tego rażąco naruszył dyspozycję art. 41 § 1a zd. drugie KK (w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r.). Okoliczność, iż w dacie wyrokowania przez sąd II instancji nakaz orzeczenia wspomnianego środka karnego wynikał z art. 41 § 1a pkt 2 KK, nie wpływała na sytuację prawną oskarżonego. Wskazane uchybienie nastąpiło, mimo iż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odnotowano, iż prokurator wnosił o orzeczenie środków karnych (tj. więcej niż jednego środka karnego). Zarazem nie jest jasne, czy nałożenie na oskarżonego zakazu kontaktowania się z pokrzywdzoną oraz zakazu zbliżania się do niej Sąd Okręgowy traktował jako orzeczenie jednego czy też – co nie byłoby prawidłowe – dwóch środków karnych. W wyroku tego sądu jest bowiem mowa o orzeczonym w wyroku sądu meriti środku karnym, natomiast w uzasadnieniu wyroku wspomniano o utrzymaniu w mocy wyroku Sądu Rejonowego w zakresie wymierzonych środków karnych oraz o zmianie rozstrzygnięcia w zakresie powołanej podstawy prawnej orzeczonych środków karnych, jakkolwiek jest faktem, iż wzmiankowano także o środku karnym.

Mając powyższe na uwadze, nadto fakt, iż przedmiotowa kasacja została wniesiona z zachowaniem terminu, o którym stanowi art. 524 § 3 KPK, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, w trakcie którego sąd uwzględni poczynione wyżej uwagi i wyda orzeczenie zgodne z przepisami prawa.

Komentarz