Termin ważności badań okresowych upłynął w trakcie zwolnienia lekarskiego. Co robić?

Pani Moniko, co robić? Pracownik przebywa na długotrwałym zwolnieniu lekarskim. To trwa już dłużej, niż 30 dni. W czasie zwolnienia upłynęła ważność jego badań okresowych. Czy po powrocie do pracy powinnam wystawić tej osobie skierowanie na badania okresowe czy raczej kontrolne?
Napisała do mnie Beata [imię zmienione], młodsza księgowa z Wrocławia.

Niejednoznaczne przepisy. Badania kontrolne czy okresowe?

Pracownikowi, który powraca do pracy po okresie niezdolności do pracy trwającym dłużej aniżeli 30 dni, pracodawca powinien wydać skierowanie na kontrolne badania profilaktyczne (2 egzemplarze). Jednak w przywołanym we wstępie przykładzie, w tym samym czasie, orzeczenie lekarskie wydane w wyniku okresowych badań lekarskich, utraciło ważność. Warto zauważyć, że z przepisów nie wynika wprost, czy pracodawca powinien wydać pracownikowi dwa odrębne skierowania, czy też wydać jedno, w którym wskaże iż dotyczy ono zarówno badań kontrolnych jak i okresowych.

Jeżeli termin ważności okresowych badań lekarskich minął w trakcie trwającej ponad 30 dni nieobecności w pracy spowodowanej chorobą to w momencie powrotu pracownika do pracy pracodawca zobowiązany jest skierować pracownika na obydwa rodzaje badań. Na skierowaniu pracodawca powinien więc zaznaczyć zarówno badania okresowe, jak i badania kontrolne. Nie oznacza to, ze pracownik będzie poddawany podwójnym badaniom, procedura badań jest jednokrotna. Zaznaczenie na skierowaniu obydwu rodzajów badań ma zwrócić lekarzowi uwagę na fakt, iż termin ważności badań lekarskich wyznaczony w poprzednim orzeczeniu już minął lub zbliża się ku końcowi, a jednocześnie podkreślić, iż konieczność przeprowadzenia obecnych badań zbiega się z wystąpieniem długotrwałej choroby, której wpływ na możliwość wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku pracy wymaga uwzględnienia lekarz może zalecić dodatkowe badania, gdzie ich przeprowadzenie nie było by konieczne przy badaniach okresowych.

Wzór skierowania na profilaktyczne badania lekarskie

Wzór skierowania do wykonania profilaktycznych badań lekarskich określa załącznik nr 3a do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Ze wzoru skierowania na badania profilaktyczne wynika, że pracodawca wskazuje rodzaj badania jakie ma być wykonane.

Lekarz medycyny pracy powinien wydać pracownikowi orzeczenie lekarskie, z którego będzie wynikało, iż dotyczą one zarówno badań okresowych, jak i kontrolnych lub po prostu wydać dwa oddzielne orzeczenia.

Badania kontrolne i okresowe to zupełnie różne kategorie badań niezależnie od efektu końcowego. Badania kontrolne należy wykonać w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Lekarz powinien zweryfikować czy choroba nie miała wpływu na zdolność pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Badania okresowe mają zaś na celu cykliczną weryfikację zdolności pracownika do wykonywania pracy. Dlatego, w przypadku zbiegu dat tych badań, należy wystawić skierowanie na badania kontrolne i okresowe. Można to zrobić w ramach jednego dokumentu zaznaczając obie pozycje. Jednak, gdyby w międzyczasie zmieniły się warunki lub stanowisko i należałoby wykonać badania kontrolne i wstępne, to przy takim zbiegu badań należy przygotować dwa odrębne skierowania.

Profilaktyczna opieka lekarska kosztem pracodawcy

W związku z art. 229 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską.

Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:

• wstępne – dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;
• okresowe – w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy oraz
• kontrolne – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Zgodnie art. 229 § 4 Kodeksu pracy, pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Czy pracownik może odmówić wykonania badań kontrolnych?

Zdarza się, iż pracownik odmawia wykonania badań kontrolnych twierdząc, iż posiada ważne badania okresowe. Warto wiedzieć, iż skierowanie pracownika na badania kontrolne nie powoduje, iż ważne orzeczenie lekarskie, którym dysponuje pracownik, utraci swoją ważność. Pozostaje ono w mocy do czasu, gdy w wyniku badań lekarz medycyny pracy, wykaże zmianę stanu zdrowia pracownika poprzez wydanie nowego orzeczenia.

Pracodawca, który ma wątpliwości co do stanu zdrowia pracownika, może skierować go na badania kontrolne. Wynika to z obowiązku odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Obowiązkiem pracownika jest zastosowanie się do polecenia pracodawcy, czyli poddanie się kontrolnym badaniom lekarskim.

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.