Udział pracownika w komisji wyborczej a czas pracy

Już 15 października 2023 r. odbędą się wybory parlamentarne. Wielu pracowników w tym czasie będzie członkami komisji wyborczych. Wybory realizowane są w niedzielę. Jednak w przypadku członków ich rola na tym dniu się nie kończy. W tym wpisie przedstawię uprawnienia i zasady rozliczania czasu pracy oraz inne uprawnienia pracowników, którzy będą członkami komisji.

Zgodnie z art. 154 § 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy, członkowi obwodowej lub terytorialnej komisji wyborczej w związku z wykonywaniem zadań przysługuje:

Z tego zwolnienia od pracy nie korzystają natomiast członkowie pozostałych komisji wyborczych: Państwowej Komisji Wyborczej, komisji okręgowych i rejonowych (A. Kisielewicz, J. Zbieranek [w:] K. W. Czaplicki, B. Dauter, S. J. Jaworski, F. Rymarz, A. Kisielewicz, J. Zbieranek, Kodeks wyborczy. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 154.).

W przypadku punktu pierwszego należy zauważyć, iż zwolenienie może być wykorzystane albo w wymiarze dniowym albo godzinowym i z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jest to po prostu usprawiedliwiona nieobecność płatna. Natomiast w przypadku punktu drugiego zwolnienie przysługuje w wymiarze dniowym niezależnie od wymiaru etatu oraz systemu czasu pracy, w którym pracownik pracuje. Zwolnienia nie można wykorzystywać w wymiarze godzinowym. Gdyby była taka możliwość ustawodawca by ją przewidział (vide: art. 148 (1), 188 kp).

Pracownik, w razie zamiaru skorzystania ze zwolnienia od pracy w związku z wykonywaniem swoich zadań jako członek obwodowej komisji wyborczej, jest zobowiązany, co najmniej na 3 dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy, uprzedzić pracodawcę w formie pisemnej o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności. Natomiast nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy powinien dostarczyć pracodawcy zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy w związku z wykonywaniem zadań w komisji. Zaświadczenie wydawane jest przez komisję wyborczą, której członkiem był nauczyciel i powinno zawierać:

1. imię i nazwisko osoby wchodzącej w skład danej komisji wyborczej,
2. wskazanie podstawy prawnej zwolnienia od pracy,
3. przyczynę i czas nieobecności w pracy.

Zaświadczenie opatrzone pieczęcią obwodowej komisji wyborczej podpisuje przewodniczący komisji wyborczej, a dla przewodniczącego komisji – jego zastępca.

Zaświadczenie należy umieścić w pozostałej części dokumentacji pracowniczej związanej z czasem pracy (zgodnie z § 6 Rozporządzenia z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej).

Przykładowe zaświadczenie:

……………….., dnia ……………….. r.

Zaświadcza się, iż nieobecność w pracy Pani/Pana ……………….. w dniu ……………….. była spowodowana wykonywaniem czynności związanych z pełnieniem funkcji członka Obwodowej Komisji Wyborczej ds. ustalenia wyników w obwodzie nr ….. w ……………….. powołanej w związku z wyborami do ……………….., zarządzonymi na dzień ……………….. r.

(pieczęć komisji)

Przewodniczący

Obwodowej Komisji Wyborczej

ds. ustalenia wyników w obwodzie nr …..

w ………………………………….

……………………………………..

(czytelny podpis)

Pamiętaj!

Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika na czas prac komisji. Nie jest to urlop bezpłatny. W ewidencji czasu pracy, w części dotyczącej nieobecności należy odnotować usprawiedliwioną nieobecność niepłatną (A. Kisielewicz, J. Zbieranek [w:] K. W. Czaplicki, B. Dauter, S. J. Jaworski, F. Rymarz, A. Kisielewicz, J. Zbieranek, Kodeks wyborczy. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 154).

Czy pracownik będący na zwolnieniu lekarskim lub urlopie dla poratowania zdrowia może być członkiem komisji wyborczej?

„Z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika, iż ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego od pracy (niezgodnie z jego celem lub wykonywaniem pracy zarobkowej), może nastąpić nie tylko w wyniku przeprowadzenia kontroli, ale także wtedy, gdy pracodawca uzyska informacje wskazujące na niewłaściwe wykorzystywanie tego zwolnienia. Kontroli schematy wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy może podlegać każde zwolnienie bez względu na wskazania lekarskie zamieszczone na zaświadczeniu lekarskim na druku ZUS ZLA „chory powinien leżeć” lub „chory może chodzić”.

(…) Pewną wskazówkę co do ewentualnego kierunku rozstrzygnięcia przedstawionej w zapytaniu kwestii może stanowić treść uzasadnienia do wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 29 czerwca 2015 r. (III Ua 9/15), w którym Sąd ten rozstrzygał sporną kwestię, czy wykonywanie w okresie zwolnienia lekarskiego od pracy zadań członka komisji wyborczej związanych z przeprowadzaniem głosowania i ustalaniem jego wyników w obwodzie w wyborach do jednostek samorządu terytorialnego i pobranie z tego tytułu jednorazowej zryczałtowanej diety miało charakter pracy zarobkowej lub było niezgodne z celem tego zwolnienia. Otóż w powołanym wyroku Sąd ten stwierdził, iż „wykonywanie zadań członka komisji wyborczej nie może być w żaden sposób utożsamiane z zarobkowaniem. Funkcja ta ma charakter działalności społecznej, obywatelskiej wykonywanej dla dobra społeczności lokalnej, wyborców organów władz jednostek samorządu terytorialnego. Aktywność członka Komisji Wyborczej nie może być w jakikolwiek sposób uznana jako praca. Ma ona charakter ekwiwalentu za koszty dojazdu na czynności związane z przeprowadzaniem głosowania i ustalaniem jego wyników, koszty utraconego zarobku, straconego czasu. Nie ma ona jednakże wartości wymiernej w odniesieniu do wykonywanych przez taką osobę czynności. Dieta ta stanowi jedynie swoistą formę rekompensaty kosztów, jakie często może ponieść członek Komisji Wyborczej, aby wypełnić ciążące na nim zadania, obowiązki”. Co więcej Sąd ten uznał również, iż w tym konkretnym – rozpatrywanym przez Sąd przypadku – udział pracownika w pracach wspomnianej komisji wyborczej nie mógł wpłynąć negatywnie na przebieg leczenia pracownika i stan jego zdrowia, bowiem, w ocenie Sądu, zadania jakie pracownik wykonywał nie wiązały się „z przesadnym wysiłkiem oraz stresem”. Trzeba jednak pamiętać, iż co do zasady orzeczenia sądów wiążą tylko w konkretnej, rozpatrywanej przez dany sąd, sprawie. Wyjątek stanowią jedynie uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby (z chwilą podjęcia uzyskują one moc zasad prawnych i wiążą nie tylko inne składy orzekające Sądu Najwyższego, ale również wyznaczają kierunek w orzecznictwie innych sądów). Ponadto warto również dodać, iż na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, stosownie do którego przeszkodą w osiągnięciu celu zwolnienia lekarskiego, jakim jest odzyskanie umiejętności pracy, mogą być wszelkie zachowania pracownika (ubezpieczonego) utrudniające proces leczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP z 2006 r. nr 21-22, poz. 338 oraz wyrok tego Sądu z dnia 04 listopada 2009 r., I UK 140/09, Lex nr 564767). Dlatego też przy rozpatrywaniu (ocenie), czy konkretne zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane zgodnie z jego celem niezbędne jest, w ocenie Sądu Najwyższego, uwzględnienie całokształtu okoliczności danego stanu faktycznego i rozstrzygnięcie sprawy w sposób indywidualny.” Odpowiedź na zapytanie nr 8484 w sprawie interpretacji prawa pracy w aspekcie pełnienia obowiązku obywatelskiego przez pracownika będącego na zwolnieniu lekarskim. Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Radosław Mleczko, Warszawa, 03-09-2015.

Powyższą odpowiedź w pełnym zakresie należy odnieść do okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Jedynie w przypadku opieki nad chorym członkiem rodziny, pracownik, który jednocześnie pełni funkcje członka komisji wyborczej może zostać pozbawiony prawa do zasiłku opiekuńczego. Dlaczego? Wynika to konstrukcji przepisów tzw. ustawy zasiłkowej, albowiem art. 32 przewiduje, iż zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Tym samym w trakcie prac komisji wykonuje on inne czynności, które są niezgodne z celem opieki. Jednakże o tym orzekać będzie Zakład Ubezpieczeń społecznych, ponieważ on jest płatnikiem tego zasiłku.

Podsumowując podkreślenia jeszcze raz wymaga fakt, iż od decyzji pracodawcy nie zależy zwolnienie pracownika na czas wykonywania zadań członka komisji, albowiem przepisy nakładają obowiązek zwolnienia na ten okres.

Pozdrawiam, Karolina Niedzielska