Umowa o pracę a ubezpieczenie społeczne

Istota sprawy

Istotą sprawy było ustalenie, czy M.W. (dalej: Odwołująca) podlegała ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu stosunku pracy z płatnikiem składek (…) Sp. z o.o. (dalej: Pracodawca), w okresie od 21.5.2018 r. do 17.6.2018 r.

Zdaniem SA Odwołująca zawarła umowę o pracę z zamiarem świadczenia pracy, zaś umowie tej nie można przypisać cech pozorności, a tym samym podlegała ona ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu. Odwołująca wykazała, iż rzeczywiście doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy z Pracodawcą i zrealizowano charakterystyczne dla niego elementy, wynikające z art. 22 § 1 KP – nie można mówić o pozorności umowy.

Stosunek pracy

W orzecznictwie przyjmuje się, iż jeżeli umowa o pracę została zawarta dla pozoru, nie może ona stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym. Aby móc stwierdzić, iż przy składaniu oświadczeń woli została zawarta pozorna umowa, przy podpisywaniu umowy obie strony muszą mieć (mają) świadomość, iż osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Oznacza to, iż strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wynikających z umowy. Innymi słowy, strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub też wywołać inne niż deklarują w pozornej czynności (wyrok SN z 4.2.2000 r., II UKN 362/99, Legalis). Zgodnie z art. 83 § 1 KC nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Stosunek pracy jest dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem (wyrok SN z 7.10.2009 r., III PK 38/09, Legalis).

Stan faktyczny sprawy

SA podzielił ustalenia Sądu I instancji, iż Odwołująca przedstawiła dowody przemawiające za tym, iż doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy z Pracodawcą. Przede wszystkim – co istotne – sporna umowa o pracę tymczasową z 18.5.2018 r., która została podpisana 21.5.2018 r., była kolejną umową o pracę między stronami (tj.: Odwołującą i Pracodawcą), zaś strony miały wolę kontynuowania stosunku pracy. Poprzednie umowy o pracę były zawarte na okres: od 12.3.2018 r. do 15.4.2018 r. i od 16.4.2018 r. do 20.5.2018 r. – na stanowisku pracownik obróbki skór. Na mocy ww. umów Odwołująca wykonywała pracę tymczasową na rzecz (…) sp. z o.o. w B., która zajmuje się produkcją tapicerek skórzanych do samochodów i korzysta z pracowników od Pracodawcy. W okresie trwania drugiej umowy Odwołująca była niezdolna do pracy od 18.5.2018 r. do 30.5.2018 r. z powodu problemów z kręgosłupem. W czasie tej niezdolności Strony podpisały trzecią umowę na okres od 21.5.2018 r. do 17.6.2018 r., gdyż Strony miały wolę kontynuowania stosunku pracy. Przede wszystkim zamiarem Odwołującej było kontynuowanie pracy u Pracodawcy po powrocie ze zwolnienia lekarskiego. Również Pracodawca oczekiwał, iż od 31.5.2018 r. Odwołująca będzie dalej świadczyła pracę. Z tego względu doszło do podpisania przez strony kolejnej umowy o pracę tymczasową na dalszy okres od 21.5.2018 r. do 17.6.2018 r. W chwili podpisania spornej umowy Odwołująca nie miała świadomości, iż jest w ciąży, natomiast dowiedziała się o tym dopiero 3.7.2018 r. w trakcie badań dotyczących dolegliwości kręgosłupa, będąc wówczas w drugim miesiącu ciąży. Z ustaleń dokonanych przez Sąd I instancji wynika, iż rzeczywiście w dniu podpisania spornej umowy o pracę Odwołująca była niezdolna do pracy, jednakże brak jest regulacji prawnych, które stanowiłyby, iż umowa podpisana podczas trwania zwolnienia lekarskiego jest nieważna, zatem nie można podważyć jej skutków prawnych na podstawie tego, iż pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim. Sam fakt pobierania zasiłku chorobowego w momencie zawierania kolejnej umowy o pracę nie wpływa ani na uprawnienie pracownika do tego zasiłku, ani na ważność tej umowy. Bez znaczenia jest także to, czy ubezpieczona wiedziała lub przewidywała, iż stanie się niezdolna do pracy z powodu ciąży w najbliższym czasie po zawarciu umowy.

Jak trafnie ustalił Sąd I instancji, zebrany w sprawie materiał dowodowy świadczy o tym, iż Odwołująca w ramach spornego stosunku pracy miała faktycznie rozpocząć pracę od 31.5.2018 r., tj. po powrocie ze zwolnienia lekarskiego. SA nie miał wątpliwości co do zamiarów, jakie towarzyszyły Stronom podczas podpisywania kolejnej umowy. Pracodawca Odwołującej był zadowolony z jej dotychczasowej pracy i wyraził wolę kontynuowania z nią współpracy. Należy także podkreślić, iż sporna umowa o pracę tymczasową na gruncie prawa pracy realizowała wszystkie konstytutywne cechy stosunku pracy. Wzmocnieniem tej tezy jest miarodajny stan faktyczny występujący w przedmiotowej sprawie. Wynika z niego, iż Odwołującą i Pracodawcę już wcześniej łączył stosunek pracy, gdyż od 12.3.2018 r. Odwołująca została zatrudniona na stanowisku pracownika obróbki skór i pracę tę faktycznie wykonywała, zaś po podpisaniu spornej umowy o pracę w 21.5.2018 r. sytuacja ta nie uległa zmianie o tyle, iż wolą Stron było w dalszym ciągu kontynuowanie stosunku pracy.

Odnosząc się zaś do zarzutów Pozwanego, iż sporna umowa o pracę nie była realizowana z uwagi na orzeczoną niezdolność Odwołującej do pracy, należy wskazać, iż celem stosunku pracy jest również ochrona pracownika i umożliwienie mu korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w przypadkach określonych w ustawie, tym samym trudno zaakceptować stanowisko Pozwanego, tym bardziej, iż sprowadzałoby się to do konkluzji, iż w przypadku choroby pracownika i przebywania przez niego na zwolnieniu lekarskim, pracodawca winien zakończyć stosunek pracy. Z oczywistych powodów pogląd taki nie może zasługiwać na aprobatę.

Z powyższych względów SA podzielił stanowisko Sądu I instancji, iż sporna umowa o pracę nie była pozorna, skoro – jak wskazano wyżej – faktycznym zamiarem Stron było kontynuowanie stosunku pracy i jego rzeczywiste realizowanie.

Następnie SA wskazał, iż czynność prawna pozorna została uregulowana w art. 83 § 1 KC przez wskazanie jej trzech elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Jak podkreślono, w niniejszej sprawie sporna umowa o pracę była faktycznie przez Odwołującą wykonywana w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy, a tym samym nie można mówić o pozorności tej umowy.

Objęcie ubezpieczeniem społecznym

W myśl art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230; dalej: SysUbSpołU) w związku z art. 8 ust. 1 SysUbSpołU oraz art. 11 ust. 1 SysUbSpołU, art. 12 ust. 1 SysUbSpołU i art. 13 pkt. 1 SysUbSpołU, obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Inaczej mówiąc, tytułem ubezpieczeń społecznych tych osób jest stosunek pracy. Należy dodatkowo przypomnieć, iż uzyskanie objęcia ubezpieczeniem społecznym i prawa do świadczeń z tego ubezpieczenia jest legalną podstawą zawierania umów o pracę, a choćby może być głównym motywem nawiązania stosunku pracy. Zawierając umowę o pracę, strony kierują się różnymi motywami indywidualnymi (wyrok SN z 4.8.2005 r., II UK 320/04, Legalis). Reasumując, w ocenie SA umowa o pracę zawarta przez Odwołującą i Pracodawcę nie miała charakteru czynności pozornej, a jej celem było faktyczne świadczenie pracy w ramach stosunku pracy. W konsekwencji Odwołująca podlega z tytułu tej umowy jako pracownik obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a zaskarżony wyrok jest prawidłowy. Mając powyższe na uwadze, SA oddalił apelację na podstawie art. 385 KPC.

Komentarz