3 miesięcy temu
Czym jest urlop pracowniczy i jakie są ich rodzaje?
Ustawa dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy wyróżnia szereg urlopów pracowniczych. Wśród urlopów pracowniczych należy wyróżnić następujące urlopy, tj.:
- urlop wypoczynkowy;
- urlop macierzyński;
- urlop ojcowski;
- urlop rodzicielski;
- urlop wychowawczy;
- urlop opiekuńczy;
- urlop na żądanie;
- urlop okolicznościowy;
- urlop szkoleniowy.
Każdy z powyższych urlopów pełni inną funkcję, przykładowo urlop wypoczynkowy ma na celu ochronę zdrowia i jest jednym z podstawowych praw pracownika. Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, takie jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował, czyli w czasie odbywania urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi 100% wynagrodzenia. Nie każdy jednak z urlopów jest płatny w pełnej wysokości, przykładowo urlop rodzicielski jest płatny w wysokości 80%.
Istnieją również urlopy, które nie są w ogóle płatne i do takich należy urlop bezpłatny. Podczas urlopu bezpłatnego ulegają zawieszeniu wzajemne obowiązki i uprawnienia stron stosunku pracy, przykładowo wypłata wynagrodzenia i świadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Urlop bezpłatny udzielany jest na wniosek pracownika, ale może również zostać udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy, jednakże należy pamiętać, iż decyzja ta zasadniczo należy do pracodawcy macierzystego, to on występuje z inicjatywą „wypożyczenia” pracownika innemu podmiotowi.
Urlop niekoniecznie musi być kojarzony z kwestiami związanymi z odpoczynkiem czy po prostu niewykonywaniem w tym czasie obowiązków pracowniczych. Urlop może być również o charakterze szkoleniowym w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych pracownika. Urlop szkoleniowy został uregulowany w przepisie art. 103(2) § 2 Kodeksu pracy wynika wprost, iż urlop szkoleniowy jest udzielany na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Należy pamiętać, że:
- urlop szkoleniowy udzielany jest przez pracodawcę, a pracownik nie może sam zdecydować o wykorzystaniu urlopu szkoleniowego w wygodnym dla siebie terminie;
- urlop może być wykorzystany w całości lub podzielony na części;
- urlop powinien być udzielony na dzień, w którym pracownik przystępuje do egzaminu, a w pozostałym zakresie przed dniem egzaminu, w miarę możliwości w terminach wskazanych przez pracownika;
- tryb udzielania urlopu szkoleniowego, w szczególności sposób występowania o poszczególne dni urlopu, o przesunięcie terminu urlopu lub okoliczności dopuszczające odwołanie z urlopu, może być uregulowany w umowie szkoleniowej;
- jest 100% płatny.
Czym jest urlop pracowniczy i jakie są ich rodzaje?
URLOP WYPOCZYNKOWY |
26 dni | dla pracownika zatrudnionego co najmniej przez 10 lat | art. 152 i nast. Kodeksu pracy | 100% płatny |
| 20 dni | dla pracownika zatrudnionego krócej niż 10 lat | art. 180 i nast. Kodeksu pracy | 80% płatny | |
URLOP MACIERZYŃSKI |
20 tygodni | przy urodzeniu jednego dziecka | art. 180 i nast. Kodeksu pracy | 80% płatny |
| 31 tygodni | przy urodzeniu dwójki dzieci | |||
| 33 tygodnie | przy urodzeniu trójki dzieci | |||
| 35 tygodni | przy urodzeniu czwórki dzieci | |||
| 37 tygodni | przy urodzeniu pięciorga lub większej ilości dzieci | |||
URLOP OJCOWSKI |
do 2 tygodni |
|
art. 182(3) i nast. Kodeksu pracy | 100% płatny |
URLOP RODZICIELSKI |
41 tygodni | w przypadku, urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie | art. 182(1a) i nast. Kodeksu pracy | 80% płatny |
| 46 tygodni | w przypadku porodu mnogiego | |||
URLOP WYCHOWAWCZY |
36 miesięcy |
|
art. 186(1) §1 i nast. Kodeksu pracy | 400 zł |
URLOP OPIEKUŃCZY |
2 dni | na dziecko do 14 roku życia | art. 173(1) i nast. Kodeksu pracy | urlop bezpłatny |
| 5 dni |
urlop ten przysługuje w ramach sprawowania opieki nad:
|
|||
URLOP NA ŻĄDANIE |
4 dni w ciągu roku | przysługuje każdemu pracownikowi niezależnie od tego czy przysługuje mu 20 czy 26 dni urlopu wypoczynkowego | art. 167 (2) i nast. Kodeksu pracy | urlop bezpłatny |
URLOP OKOLICZNOŚCIOWY |
2 dni |
w przypadku:
|
§15 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy | 100% płatny |
| 1 dzień |
w przypadku:
|
|||
URLOP SZKOLENIOWY |
6 dni | przysługuje pracownikowi przystępującemu do egzaminów eksternistycznych, maturalnych, zawodowych lub potwierdzających kwalifikacje w zawodzie | art. 103(2) i nast. Kodeksu pracy | 100% płatny |
| 21 dni | przysługuje pracownikowi w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego |
Do kiedy należy wykorzystać zaległy urlop za 2024 rok?
Co do zasady, pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu w roku kalendarzowym, w którym nabył on do niego prawo. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem lub w terminie indywidualnie ustalonym. Natomiast niewykorzystany w terminie urlop wypoczynkowy należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
Tym samym jeżeli w tym roku, tj. w 2024 roku pracownik nie wykorzysta przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, to czas na jego wykorzystanie przejdzie na przyszły rok, a w szczególności do września 2025 roku.
Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się po 3 latach od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, dotyczy to również kwestii dotyczących zaległego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1980 r., sygn. akt V PZP 6/79 „Bieg przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu (art. 291 § 1 k.p. w związku z art. 161 k.p.), chyba iż szczególne przepisy kodeksu pracy lub innych aktów normatywnych przewidują obowiązek udzielenia przez zakład pracy urlopu w innych terminach”.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy
Jednakże należy pamiętać, iż przepisy Kodeksu pracy przewidują również możliwość wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Tym samym w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
Należy jednak pamiętać, iż wypłata ekwiwalentu nie jest obowiązkiem pracodawcy, w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
WAŻNE – z datą rozwiązania umowy o pracę nie ma możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego w naturze. W takim przypadku jego rozliczenie następuje wyłącznie przez wypłatę ekwiwalentu.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop reguluje kwestie związane z ustaleniem wysokości ekwiwalentu za urlop w § 14-19. Wysokość ekwiwalentu oblicza się na podstawie wynagrodzenia z okresu bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.
Urlop wypoczynkowy a wypowiedzenie umowy o pracę
Urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę został uregulowany w przepisie art. 167(1) Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi, iż w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, o ile w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku wymiar udzielonego urlopu, z wyłączeniem urlopu zaległego, nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów art. 155(1).
Z powyższej regulacji wynikają następujące obowiązki:
- przyznanie pracodawcy jednostronnej kompetencji do decydowania o wykorzystaniu przez pracownika urlopu wypoczynkowego w tym okresie;
- zwolnienie pracodawcy z obowiązku udzielenia tego urlopu w terminie ustalonym w planie urlopów lub indywidualnie.
Pamiętaj, iż warunkiem do udzielenia urlopu w okresie wypowiedzenia jest fakt, iż pracownik posiada prawo do niewykorzystanego w danym roku kalendarzowym i w latach ubiegłych urlopu wypoczynkowego.
Wykorzystanie przez pracownika urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia przynosi niewątpliwie korzyść po stronie pracodawcy, albowiem dzięki temu nie będzie on zobowiązany do wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Zapobiega to w praktyce podejmowania przez pracowników czynności pracowniczych (zarobkowych) u innego pracodawcy w okresie wypowiedzenia, albowiem co do zasady w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik ma obowiązek świadczenia pracy na rzecz dotychczasowego pracodawcy.
Jednakże, w przypadku gdy pracownik nie wykorzysta całego urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia, to pracodawca wtedy będzie musiał mu wypłacić należny ekwiwalent pieniężny.
Kara grzywny dla pracodawcy za nieudzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy nieudzielenie pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego do 30 września roku kalendarzowego następującego po roku, w którym pracownik nabył do niego prawo, może być poczytane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny.
Zgodnie z przepisem art. 282 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy kto, wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Podsumowanie
Wszelkie wzory dokumentów pracowniczych, w tym wniosku o udzielenie poszczególnych urlopów znajdziesz tutaj.
