Usługa na rzecz zagranicznego kontrahenta – co z VAT?

Postępująca globalizacja spowodowała, iż wielu specjalistów może świadczyć swoje usługi na rzecz kontrahentów z zagranicy. Dotyczy to już nie tylko spółek, ale także mikro przedsiębiorców. Zdarza się także, iż zagraniczny kontrahent nabywa usługę w Polsce. Poniżej przeanalizuję w jaki sposób rozliczyć świadczenie takich usług w podatku od towarów i usług.

Podatek VAT

W dalszej części artykułu przyjąłem, iż prowadzisz działalność gospodarczą i iż zarejestrowałeś się jako czynny podatnik VAT. Skupimy się na rozliczeniu usługi, co oznacza, iż pominiemy sprzedaż towarów.

Na pewno wiesz, iż świadcząc swoje usługi, rozliczasz podatek od towarów i usług. Warto jednak wskazać, iż podatek ten jest podatkiem terytorialnym, czyli wystąpi wyłącznie w przypadku, gdy dana czynność (czyli świadczenie usługi) ma miejsce na terytorium Polski.

Przykład

Pan Adam prowadzi kancelarię prawną w Krakowie, obsługującą głównie spółki deweloperskie, ale także innych przedsiębiorców. W związku z tym, za swoje usługi wystawia on faktury VAT. Na tych fakturach wykazuje 23 procentowy podatek od towarów i usług.

Skoro kancelaria jest w Krakowie to każdy instynktownie czuje, iż dana usługa jest wykonywana w Polsce, a w związku z tym należy opodatkować te usługi podatkiem VAT w Polsce. Takie rozumienie wydaje się naturalne, ale…

Miejsce świadczenia usługi w rozumieniu VAT

Może się okazać, iż świadcząc usługi w Polsce, z biura w Krakowie, podatek VAT należy rozliczyć w innym kraju. Kiedy tak się stanie? Najczęściej sytuacja ta wystąpi, gdy nasz kontrahent ma siedzibę zagranicą.

Przykład

Do Pana Adama zgłosił się klient ze Słowacji. Chce on rozpocząć działalność w Polsce i uzyskać informację jakie warunki musi spełnić. Po wykonaniu usługi, chcąc prawidłowo wystawić fakturę, pan Adam powinien sprawdzić, gdzie należy opodatkować jego usługę.

Odpowiedź na swoje pytanie pan Adam znajdzie w art. 28b ustawy o podatku od towarów i usług. Artykuł ten (jak i kilka następnych) określa tzw. miejsce świadczenia usługi, czyli kraj, w którym ta usługa powinna być opodatkowana VAT.

Zasadą jest, iż miejscem świadczenia usługi, nie jest miejsce, z którego usługa jest wykonywana, ale miejsce, w którym ma swoją siedzibę zamawiający taką usługę. Pamiętaj jednak, iż od tej zasady są wyjątki, ale o nich później.

– „No to pięknie. Nie dość, iż płacę podatki w Polsce, to jeszcze urząd skarbowy w Słowacji będzie mnie „ścigał” za podatek VAT?” – pomyśli pan Adam. Uspokajam – tak nie będzie.

To, iż świadczysz usługi, które zgodnie z ustawą powinny być opodatkowane w innym kraju UE nie oznacza, iż to Ty będziesz musiał je rozliczyć. Ustawa o podatku od towarów i usług oparta jest na Dyrektywie VAT i obowiązuje w każdym kraju członkowskim UE. Zgodnie z jej postanowieniami w opisywanym przypadku podatek VAT rozliczy nabywca tej usługi. Zastosowanie bowiem znajdzie tzw. mechanizm odwrotnego obciążenia (reverse chargé) – czyli mechanizm przejęcia rozliczenia podatku VAT przez nabywcę.

Świadcząc na rzecz innego podatnika z zagranicy usługi prawne, marketingowe, naprawy samochodów, księgowe, programistyczne i wiele innych, wystawisz fakturę – bo fakturę, to musisz wystawić – ale nie wykażesz na niej podatku VAT.

Przykład

Pani Kasia prowadzi biuro rachunkowe. Jej klientem jest m.in. spółka z Polski i spółka z Niemiec. W obu przypadkach umowa wskazuje na wynagrodzenie Pani Kasi w wysokości 800 zł netto. Dla spółki polskiej, pani Kasia wystawi fakturę z VAT 23% – czyli spółka zapłaci 984 zł, a dla spółki niemieckiej fakturę bez podatku VAT – spółka niemiecka zapłaci 800 zł.

Niestety, taki sposób opodatkowania nie dotyczy niektórych usług.

Szczególne przypadki ustalania miejsca świadczenia usługi

Pierwszy z wyjątków dotyczy sprzedaży na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT, czyli zasadniczo na rzecz osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Dla nich przewidziane są odrębne reguły, ale o nich napiszę w innym artykule.

W przypadku transakcji B2B (czyli między podatnikami) szczególny sposób ustalenia miejsca świadczenia usług wystąpi dla:

• usługi transportowej – mogą wystąpić trzy przypadki, w zależności od konkretnej sytuacji;
• usługi związanej z nieruchomościami – miejsce położenia nieruchomości;
• usługi wstępu na imprezy, targi, wystawy – miejsce, gdzie realizowane są targi, wystawy imprezy;
• usługi restauracyjnej i cateringowej – miejsce, w którym jest świadczona usługa;
• usługi krótkoterminowego wynajmu środków transportu – miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym pojazd przekazany jest do dyspozycji.

Jak widać w powyższych przypadkach, opodatkowanie usługi na rzecz innego podatnika może wystąpić w kraju siedziby kontrahenta (zasada ogólna), w Polsce (gastronomia) lub jeszcze w innym kraju (nieruchomości).

Szczególnie zwróć uwagę na miejsce świadczenia w przypadku nieruchomości, które determinowane jest miejscem jej położenia. o ile prowadzisz działalność budowlaną, opodatkowanie w miejscu położenia nieruchomości jest intuicyjne. Jednak, o ile świadczysz usługi architektoniczne czy rzeczoznawcze, to mimo iż swoją pracę wykonujesz w Polsce, opodatkowanie następuje w kraju położenia nieruchomości.

Przykład

Pan Wacław prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Świadczy usługi budowlane. Otrzymał kontrakt od litewskiego podmiotu na wykonanie usług tzw. suchej zabudowy. Materiał zapewnia usługodawca. W takim przypadku Pan Wacław w wystawionej fakturze nie wykaże polskiego podatku VAT. Spółka litewska przejmie jego rozliczenie.

Duże znaczenie ma to, czy zleceniodawcą jest podmiot zarejestrowany do VAT w danym kraju UE. o ile nie ma on tam rejestracji Pan Wacław będzie musiał sam rozliczyć się z litewskim urzędem skarbowym.

Obowiązki

Musisz pamiętać, iż przed wykonaniem usługi, dla której miejsce świadczenia jest ustalane na podstawie zasady ogólnej (miejsce siedziby usługobiorcy) masz obowiązek zarejestrować się do europejskiego rejestru podatników podatku VAT – czyli VIES. Rejestracji dokonujesz w Polsce – tzw. rejestracja VAT-UE – a przejawia się to tym, iż otrzymasz przedrostek „PL” do swojego NIP. Przedrostkiem tym powinieneś się posługiwać w przypadku świadczenia usługi na rzecz zagranicznego podatnika. W transakcjach krajowych nie stosujesz go.

Podsumowanie

Jak zatem widzisz świadczenie usług na rzecz zagranicznego podatnika jest korzystne podatkowo (masz prawo do odliczenia podatku naliczonego, a należnego nie wykazujesz na swoich fakturach). Świadczenie takie może dotyczyć także jednoosobowych działalności gospodarczych zasadniczo nieświadczących usług za granicę (np. serwis samochodu). Pamiętaj, iż przed wykonaniem usługi musisz zarejestrować się do VAT-UE.