Większa odpowiedzialność za marnowanie żywności i wyższe kary dla sprzedawców

1 miesiąc temu

Projektowana nowelizacja PrzeciwMarnŻywnU wprowadza nową definicję marnowania żywności oraz nakłada obowiązek przekazywania niesprzedanych produktów przez wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 250 m².
Zmiany wejdą w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ich ogłoszenia.

Problemy z interpretacją obowiązujących przepisów

Po 5 latach obowiązywania PrzeciwMarnŻywnU zarówno organizacje, jak również Główny Inspektor Ochrony Środowiska (dalej: GIOŚ), zwracają uwagę na pojawiające się problemy z interpretacją jej przepisów, w szczególności na konieczność doprecyzowania definicji marnowania żywności czy definicji sprzedawcy żywności. Potwierdzeniem tego jest orzecznictwo sądów administracyjnych, jakie pojawiło się w toku stosowania PrzeciwMarnŻywnU, „Ocena funkcjonowania ustawy” przedstawiona przez GIOŚ Sejmowi i Senatowi oraz Informacja o wynikach kontroli NIK pt. „Przeciwdziałanie marnowaniu żywności”.

Przykłady głównych naruszeń przez sprzedawców żywności

Projektodawca w uzasadnieniu nowelizacji PrzeciwMarnŻywnU zwraca uwagę, iż główne naruszenia stwierdzone podczas kontroli u sprzedawców żywności dotyczyły:

opłaty za marnowanie żywności: niewniesienie opłaty, nieterminowe wniesienie opłaty, wniesienie opłaty w niepełnej wysokości, niewyliczenie opłaty za marnowanie żywności, nieprawidłowe ustalenie kwoty opłaty, nieprawidłowe ustalenie masy marnowanej żywności;
sprawozdań o marnowanej żywności: niezłożenie sprawozdania, niepoprawne/nierzetelne sporządzenie sprawozdania, nieterminowe złożenie sprawozdania;
kampanii edukacyjno-informacyjnych: niezawarcie umowy, przeznaczenie na kampanię więcej niż 20% środków pochodzących z opłaty, przeprowadzanie kampanii bez udziału organizacji pozarządowej, nieprawidłowe wskazanie kosztu poniesionego na kampanię, nieprzeprowadzenie kampanii;
umów dotyczących nieodpłatnego przekazywania żywności: niezawarcie umowy, nieterminowe zawarcie umowy, nieumieszczenie w umowie wymaganych ustawą postanowień;
błędnej kwalifikacji zmarnowanej żywności.

Wzrost marnowanej i przekazywanej żywności w latach 2020-2023

W uzasadnieniu projektu wskazano również, iż ze sprawozdań otrzymanych przez GIOŚ wynika, iż w latach 2020-2022 całkowita masa marnowanej żywności przez sprzedawców żywności:

w 2020 r. – ok. 50 963 ton;
w 2021 r. – ok. 54 225 ton;
w 2022 r. – ok. 64 107 ton.

Propozycje zmian w definicji i obowiązkach sprzedawców

Na podstawie danych powołanych w uzasadnieniu projektodawca wysnuwa wniosek o konieczności wprowadzania zmian do obowiązujących przepisów PrzeciwMarnŻywnU.

Projekt przewiduje zmianę definicji marnowania żywności na następującą: “wycofywanie z etapu dystrybucji żywności, która spełnia lub spełniała wymogi prawa żywnościowego, w tym określone w rozporządzeniu (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28.1. 2002 r. ustanawiającym ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującym Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającym procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.Urz. UE L z 2002 r. Nr 31, s. 1) Nowa definicja ma odzwierciedlać założenie, iż dopóki żywność nie stanie się odpadem, należy podejmować działania, które mają przeciwdziałać marnowaniu.

Zwiększenie zakresu obowiązku przekazywania żywności

Dodatkowo projekt dodaje do art. 3 PrzeciwMarnŻywnU ust. 4 i 5, zgodnie z którymi zobowiązuje się sprzedawców do tego, aby umowami na przekazywanie żywności organizacjom pozarządowym objęte były wszystkie jednostki handlowe o powierzchni powyżej 250 m².

Celem takiego rozwiązania jest umożliwienie jasnego wskazania odpowiedzialności poszczególnych sklepów za marnowanie żywności, a także ułatwienie rozliczenia.

Usunięcie kryterium 50% przychodu ze sprzedaży żywności

Jednocześnie w projekcie nowelizacji PrzeciwMarnŻywnU przewidziano usunięcie z definicji sprzedawcy żywności (art. 2 pkt 3 PrzeciwMarnŻywnU) kryterium dotyczącego uzyskania 50% przychodu ze sprzedaży żywności. Wynika to z licznych problemów przy egzekucji oraz umożliwiania sklepom unikania ponoszenia odpowiedzialności za marnowanie żywności.

Nowy termin zawarcia umów i zwiększenie opłat za marnowanie

W projekcie nowelizacji PrzeciwMarnŻywnU wprowadza się przepisy zobowiązujące sprzedawcę żywności do zawarcia umowy z organizacją pozarządową do 31.12 na kolejny rok kalendarzowy.

Ponadto, w przepisach projektowanej ustawy podnosi się stawkę opłaty za marnowanie żywności z 0,1 zł/kg do 0,5 zł/kg w celu większego zaangażowania sprzedawców żywności do przeciwdziałania marnowaniu żywności i podjęcia działań zmierzających do przekazywania nieodpłatnie niesprzedanych produktów żywnościowych. Co istotne, opłatę pomniejsza się o koszty transportu i dystrybucji żywności poniesione przez sprzedawcę żywności w związku z wykonaniem umowy.

Skutki społeczne i ekologiczne marnowania żywności

Jak podkreśla projektodawca, sklepy odpowiadają za kształtowanie postaw konsumenckich, np. kupowanie „na wyrost” czy przeładowane koszyki, których zawartość często jest wyrzucana. Sklepy nie tylko marnują często wciąż dobrą jakościowo żywność, ale przede wszystkim kształtują postawy konsumentów i wpływają na ich decyzje zakupowe.

Zmiany w przepisach dotyczących kar i przepisy przejściowe

W projektowanej ustawie wprowadza się również zmiany w przepisach dotyczących kar pieniężnych. Zwiększeniu mają ulec kary za nieprawidłowości przy wnoszeniu opłaty za marnowanie żywności z „od 500 zł do 10 000 zł” na „od 5 000 do 15 000 zł”. Wprowadza się kary za nieprzeprowadzanie kampanii edukacyjno-informacyjnej w wysokości 5 000 zł.

W art. 2 projektu nowelizacji PrzeciwMarnŻywnU wprowadzono przepisy przejściowe do postępowań w sprawie wymierzenia kar pieniężnych, które stanowią, iż do postępowań wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, stosuje się przepisy dotychczasowe.