Wraca pomysł nowej ustawy o sporach zbiorowych. Czego się spodziewać?

Informacja o planowanych zmianach w zakresie sporów zbiorowych pojawiła się – wraz z pierwszym projektem ustawy – jeszcze w lipcu ubiegłego roku. Od tego czasu prace nad ustawą stanęły w miejscu. 16 lutego 2023 r. Rządowe Centrum Legislacyjne nieoczekiwanie opublikowało nowy, kolejny już projekt ustawy o sporach zbiorowych pracy[1], który ma w pełni zastąpić w tej chwili obowiązujące przepisy[2]. Jakie zmiany czekają pracodawców?

Rozszerzenie pojęcia sporu zbiorowego

Obecnie spór zbiorowy może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych. Zgodnie z nowym projektem, będzie to spór o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, jak również o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa związane z wykonywaniem pracy. Definicja ta jest więc znacznie szersza i bardziej ogólna, co może w praktyce skutkować częstszym wszczynaniem sporów zbiorowych. Co więcej projektowane zmiany przewidują rozszerzenie zakresu sporów zbiorowych również na osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.

Nowe pojęcie „pracodawcy dominującego”

Projekt przewiduje możliwość wytoczenia sporu zbiorowego „pracodawcy dominującemu”. Jest to nowe pojęcie, które nie występuje w tej chwili w polskim prawie pracy. Za „pracodawcę dominującego” uznawany będzie pracodawca lub przedsiębiorca, który bezpośrednio lub pośrednio wywiera dominujący wpływ na funkcjonowanie innego pracodawcy lub przedsiębiorcy (np. z tytułu własności przedsiębiorstwa, posiadanych udziałów lub akcji). Ma to wyeliminować sytuacje, w których strona sporu w praktyce nie jest podmiotem decyzyjnym w zakresie zgłaszanych żądań.

Limit czasu trwania sporu zbiorowego

Aktualnie przepisy nie określają ram czasowych trwania sporu zbiorowego. W praktyce spór taki może więc trwać latami. Projekt nowej ustawy wprowadza maksymalny okres sporu zbiorowego, wynoszący 9 miesięcy od dnia nieuwzględnienia przez pracodawcę zgłoszonych żądań. Strony będą mogły jednorazowo wydłużyć spór o dodatkowe 3 miesiące. W razie jego niezakończenia w tym okresie, wygaśnie on z mocy prawa.

Wspólna reprezentacja związkowa

Zgodnie z projektowanymi zmianami, w przypadku działania więcej niż jednej organizacji, konieczne będzie wyłonienie wspólnej reprezentacji organizacji związkowych do prowadzenia sporu. Nowelizacja przewiduje też wymóg udziału w rokowaniach co najmniej jednej reprezentatywnej organizacji związkowej. Sporu nie będą więc mogły samodzielnie prowadzić związki zrzeszające niewielką liczbę pracowników.

Referendum strajkowe bez sądowej kontroli

Pierwotny projekt ustawy z lipca 2022 r. przewidywał możliwość sądowego zbadania legalności głosowania w sprawie ogłoszenia strajku. Była to propozycja bardzo korzystna z punktu widzenia pracodawcy i jego interesów. Rozwiązanie nie pojawiło się jednak w nowym projekcie ustawy. Pracodawcy w dalszym ciągu nie będą więc przysługiwać jakiekolwiek mechanizmy umożliwiające kontrolę legalności referendum strajkowego oraz przeciwdziałania bezprawnym strajkom.

Pozostałe założenia projektu ustawy o sporach zbiorowych

Wśród innych planowanych zmian znalazły się m.in.:

• wprowadzenie tzw. mediacji prewencyjnej, czyli możliwości zaangażowania w spór mediatora już na etapie rokowań;
• obowiązek zawiadomienia Ministra ds. pracy o powstaniu sporu zbiorowego (do tej pory należało zawiadomić inspektora pracy);
• wprowadzenie 30-dniowego terminu na przeprowadzenie referendum strajkowego – liczonego od dnia sporządzenia protokołu rozbieżności z mediacji;
• nałożenie na pracodawcę obowiązku udostępnienia organizacji prowadzącej spór służbowych adresów e-mail wszystkich osób wykonujących u niego pracę, co może prowadzić do nadużyć po stronie związków;
• doprecyzowanie sytuacji uznawanych za naruszenie przepisów i zagrożonych karą grzywny lub ograniczenia wolności – zarówno po stronie osób działających w imieniu pracodawców, jak i po stronie związkowej (odpowiedzialność karną przewidziano m.in. za ogłaszanie strajku lub kierowanie nim z naruszeniem przepisów).

Kiedy zaczną obowiązywać nowe przepisy?

Nowy projekt ustawy o sporach zbiorowych pracy znajduje się dopiero na etapie uzgodnień, więc niewykluczone są kolejne wersje. Pracodawcy mogą jednak spodziewać się istotnych zmian w zasadach prowadzenia sporów zbiorowych.

Będziemy śledzić dalsze losy projektu i na bieżąco informować Państwa o postępach w procesie legislacyjnym. W przypadku jakichkolwiek pytań związanych ze zbiorowymi sporami pracy, zachęcamy do kontaktu z naszym zespołem.

[1] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12369507

[2] Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 123)