Wynagrodzenie godziwe – definicja pojęcia

Istota sporu

Spór dotyczył wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne z tytułu zatrudnienia K.B. (dalej: Ubezpieczony) od 1.2.2021 r., kiedy to zawarto kwestionowany przez ZUS aneks do umowy o pracę, na mocy którego podwyższono płacę zasadniczą z kwoty 4200 zł do 11 200 zł brutto miesięcznie. Zdaniem ZUS wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia była chęć uzyskania przez Ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w zwiększonej wysokości, wyższej niż w czasie jego zatrudnienia w (…) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (dalej: Spółka lub Płatnik składek) od 1.10.2018 r. do 31.1.2021 r.

W prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, jednak bezsporne pozostaje, iż wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Należy bowiem pamiętać, iż autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, ale także wzgląd na interes publiczny.

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, iż Ubezpieczony powinien być objęty ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek, od jakiej Płatnik składek rozliczył składki, czy też – jak chciał tego ZUS – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 KC) – czy wysokość wynagrodzenia wypłacona Ubezpieczonemu za jego pracę była godziwa, to znaczy, czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

Wynagrodzenie godziwe

SO stwierdził, iż przewidziane w ww. aneksie do umowy o pracę wynagrodzenie za pracę przysługujące Ubezpieczonemu było adekwatne do powierzonych mu dodatkowo od 1.2.2021 r. zadań, obowiązków, kwalifikacji oraz wymiaru czasu pracy. Przyjęcie zatem przez ZUS, iż w przypadku Ubezpieczonego podstawę wymiaru składek od 1.2.2021 r. stanowi kwota 4200 zł, jest stanowiskiem błędnym.

Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok SN z 16.12.1999 r., I PKN 465/99, Legalis). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 KP, który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (wyrok SN z 23.1.2014 r., I UK 302/13, Legalis).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, adekwatne, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Stanowisko SO

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, SO stwierdził, iż ustalona wysokość wynagrodzenia Ubezpieczonego nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowi wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez Ubezpieczonego w zwiększonym wymiarze od 1.2.2021 r. Z ustaleń SO wynika, iż początkowo Spółka była jedynie dystrybutorem w ramach sprzedaży bielizny innej spółki, dopiero w 2020 r. Płatnik składek podjął decyzję o rozszerzeniu działalności o sprzedaż i dystrybucję bielizny na własny rachunek, w związku z czym zapadła decyzja o powierzeniu Ubezpieczonemu od 1.2.2021 r. nowych obowiązków, sprowadzających się dodatkowo do nawiązania kontaktów z dostawcami zagranicznymi z Łotwy, co w konsekwencji faktycznie umożliwiło Spółce rozpoczęcie samodzielnej sprzedaży. Warto również dodać, iż taki krok w strategii rozwoju Spółki zapoczątkowany został z inicjatywy samego Ubezpieczonego, co znalazło potwierdzenie w zeznaniach nie tylko jego i występującej w imieniu Płatnika składek R.B., ale i powołanych świadków. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wykazuje, iż oprócz nawiązania kontaktów z nowymi dostawcami zagranicznymi z Łotwy Ubezpieczony zajmował się także usługami w zakresie doboru wzornictwa i kolorystyki oraz sprawował nadzór nad wprowadzaniem nowych modeli bielizny. Ustalenia SO wskazują, iż z firmami łotewskimi Ubezpieczony kontaktował się zarówno osobiście na spotkaniach, jak i za pośrednictwem poczty elektronicznej, co obrazuje obszerna dokumentacja e-mail, znajdująca się w aktach sprawy, dotycząca prowadzonych przez niego rozmów z klientami zagranicznymi. Pozyskane przez Ubezpieczonego firmy łotewskie to: W., R., Orchidea. W ramach zakresu swoich obowiązków Ubezpieczony nadal, niezmiennie prowadził nadzór nad przedstawicielami handlowymi zatrudnionymi u Płatnika składek. Skoro Ubezpieczonego i Spółkę łączy kilkuletnia współpraca, a wcześniej nikt nie podejmował działań ukierunkowanych na pozyskanie dostawców zagranicznych, to nie może dziwić fakt podniesienia wynagrodzenia Ubezpieczonego.

Z uwagi na ww. okoliczności SO nie podziela stanowiska ZUS, którego argumentacja sprowadzała się do przedstawienia poszczególnych faktów dotyczących zatrudnienia Ubezpieczonego bez pogłębionej analizy, uwzględniającej w szczególności jego doświadczenie zawodowe, kwalifikacje, zakres obowiązków oraz zakres ich zmian w stosunku do okresu sprzed podpisania spornego aneksu. W ocenie SO praca, jaką realizował Ubezpieczony, była istotna z punktu widzenia interesów, a choćby bytu Płatnika składek, który przy tym posiadał wystarczające środki na wypłatę ustalonej kwoty wynagrodzenia. Podkreślić należy, iż to na ZUS spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 KC (wyrok SN z 15.2.2007 r., I UK 269/06, Legalis). Zdaniem SO ZUS w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowany przez niego aneks do umowy o pracę był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Rozstrzygnięcie SO

Podsumowując, SO stwierdził, iż na gruncie niniejszej sprawy nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia umowy o pracę ustalające nową wysokość wynagrodzenia Ubezpieczonego były ważne, gdyż nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by Ubezpieczony przed podwyżką wynagrodzenia planował swoją niezdolność do pracy, a na chorobę afektywną dwubiegunową cierpiał od lat. Określone wynagrodzenie nie było wygórowane, wziąwszy pod uwagę dotychczasowe doświadczenie w firmie, i stanowiło ekwiwalent wykonywanych obowiązków o zmienionym charakterze, co wynika ze zwiększonego stopnia trudności i odpowiedzialności.

Z uwagi na powyższe SO na podstawie art. 477¹⁴ § 2 KPC zmienił decyzję ZUS, ustalając miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia Ubezpieczonego w okresie od 1.2.2021 r. do 31.3.2022 r. na kwotę 11 200 zł miesięcznie brutto.

Komentarz