2 lat temu
Człowiek jest istotą społeczną. Oznacza to, iż do prawidłowego rozwoju potrzebuje obcowania z drugą osobą. W związku z powyższym większość społeczeństwa decyduje się na wstąpienie w związek małżeński i założenie rodziny. Jest ona jedną z najważniejszych grup społecznych. Niesie za sobą szczególną rolę ponieważ to rodzice zobowiązani są do procesu socjalizacji. Każdy z małżonków posiada równe prawa i obowiązki wynikające z założenia rodziny. Zdarza się jednak, iż z rożnych przyczyn, kobieta oraz mężczyzna rozstają się. By formalnie zakończyć małżeństwo jeden z małżonków powinien złożyć pozew rozwodowy do Sądu. Jak zatem wygląda wysłuchanie dziecka w sprawie rozwodowej?
Dziecko w procesie rozwodowym
Warto zaznaczyć, iż jeżeli w wyniku zawarcia małżeństwa zostało poczęte potomstwo, to poniekąd uczestniczy w procesie rozwodowym. Oczywiście związane jest to z psychologicznego oddziaływania na dziecko skutków rozwodu – nie da się ukryć, iż to ono cierpi najbardziej z tego powodu. Zdarza się, iż czuje się winne zaistniałej sytuacji bądź odrzucone przez matkę albo ojca. Często czuje się niekochane i niechciane. Dzieci nie rozumieją zaistniałej sytuacji, jej powodów oraz skutków. Są świadome jednak, iż rodzina się rozpada i już nie będzie tak, jak dawniej. Rozwód rodziców jest tak diametralnym i traumatycznym zdarzeniem, iż wpływa to ich na codzienne funkcjonowanie. Mogą pojawiać się u nich napady depresji, gdyż nie potrafią poradzić sobie z rozpadem rodziny.
Jakie prawo przysługuje dziecku w sprawie rozwodowej?
Należy wskazać, iż jeżeli małżonkowie posiadają dziecko może ono zostać wysłuchane przez Sąd. Jakie prawo ma dziecko podczas rozprawy rozwodowej? Zgodnie z art. 216 Kodeksu Cywilnego:
§1. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, o ile jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
§2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Jest to czynność obligatoryjna. Oznacza to, iż generalnie zwykle Sąd Rozwodowy postanawia wysłuchać małoletniego przed podjęciem decyzji. Dotyczy to szczególnie wszelkich spraw bezpośrednio go dotyczących. Zaliczyć należy do nich ustanowienie kontaktów z rodzicami, sprawowania władzy rodzicielskiej oraz miejsca zamieszkania po rozwodzie.
Jak wygląda wysłuchanie dziecka w sprawie rozwodowej?
Odbywa się ono zwykle w budynku Sądu, ale nie na sali sądowej, a w odrębnym miejscu, które jest specjalnie przystosowane wizualnie do tej czynności. Nazywane jest „przyjaznym pokojem”. Posiada generalnie dwa pomieszczenia. Główne, w którym odbywa się wysłuchanie – wyposażone zwykle meble w różnych kolorach, tak by dziecko czuło się komfortowo. Do jego dyspozycji są kolorowanki, kredki, flamastry, kartki. Drugi natomiast jest tzw. „pokojem technicznym” w którym pracownik sądu, zwykle jest nim sekretarz sądowy, słyszy i widzi wysłuchanie małoletniego. Jego zachowanie jest rejestrowane dzięki sprzętu audiowizualnego. W trakcie rozmowy z nieletnim referendarz sporządza protokół, który następnie małoletni podpisuje, gdyż na koniec procesu wysłuchania odczytuje go sędzia. Protokół zostaje dołączony do akt. W pierwszej kolejności wysłuchanie zaczyna się rozmowy z nieletnim na swobodne tematy w luźnej atmosferze. Trzeba na tym etapie rozpoznać stan rozwoju dziecka, w szczególności zdolność rozróżnienia prawdy od kłamstwa. Dziecku zostają na tym etapie wyjaśnione zasady przesłuchania oraz rejestrowania rozmowy. Sędzia rozwodowy podczas wysłuchania pyta dziecko o istotne dla niego sprawy, relacje z rodzicami, ilość oraz formę spędzania wolnego czasu z każdym osobno, a także z kim chciałoby zamieszkać po rozwodzie. Podczas tej czynności rodzic czeka poza przyjaznym pokojem. Nie ma również możliwości obserwowania odbywającego się wysłuchania. Jest to związane z tym, aby dziecko nie czuło krępacji, by powiedzieć to, co czuje naprawdę. Prawdę. W trakcie obecności rodziców nie czułoby się na tyle swobodnie i proces wysłuchania nie przebiegłby prawidłowo.
Przesłuchanie dziecka w obecności rodziców
Czynność ta jest bardzo istotna, gdyż sędzia rozwodowy prowadzący sprawę ma możliwość zapoznania się z tym co czuje dziecko, jego obawy, a także pragnienia dotyczące zamieszkania po orzeczeniu rozwodu. Sąd udziela rozwodu wyłącznie wtedy, gdy dobro dziecko nie zostaje naruszone. Z racji tego wysłuchanie małoletniego jest istotne, aby podjąć prawidłowe decyzje związane z jego funkcjonowaniem po formalnym rozstaniu rodziców.
W trakcie procesu często jest ono „kartą przetargową” każdego z małżonków. Szczególnie, jeżeli jest to rozwód z orzeczeniem o winie, ponieważ rodzice mają znaczący wpływ na odbiór drugiego opiekuna prawnego. To oni bowiem przedstawiają fakty dotyczące rozstania, jego przyczyn i zachowania w trakcie trwania postępowania rozwodowego. Dzieci są często manipulowane, by rodzic osiągnął zamierzony cel.
W związku w powyższym wysłuchanie małoletniego przez Sąd bez obecności rodziców jest bardzo istotne. Tylko wtedy dziecko ma możliwość wypowiedzenia się w kwestii zaistniałej sytuacji i wypowiedzenia swoich uczuć.
Należy wskazać, iż rodzic jest zobowiązany wstawić się wraz z dzieckiem na termin jego wysłuchania w sądzie. W sytuacji niemożności doprowadzenia nieletniego powinien pisemnie poinformować o przeszkodzie sąd rozwodowy. W ten czas Sąd rozwodowy ustali kolejny termin wysłuchania, a następnie poinformuje o dacie wstawiennictwa każdego z małżonków. O fakcie wysłuchania dziecka są oni poinformowani w trakcie rozprawy rozwodowej.
Dziecko jako świadek w sprawie rozwodowej
Na koniec niniejszych rozważań warto wspomnieć, iż małoletni może zostać również świadkiem w sprawie rozwodowej. Osoba, która jest zstępną stron i ukończyła 17 rok życia może być świadkiem na sprawie rozwodowej. Przysługuje jej także prawo do odmowy składania zeznań. Będzie to szczególnie istotne, gdy potomstwo jest związane z każdym z rodziców i nie chce obciążać żadnego z nich. Aczkolwiek Sąd Rozwodowy rzadko decyduje się na dopuszczenie dowodu z zeznań dziecka małżonków. Preferowane jest bardziej uzyskanie dowodu z wywiadu kuratora bądź badanie OZSS (Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów). Na ich podstawie uwzględnia się sytuacji dziecka, rodziny, relacji małoletniego
z rodzicami, kwestii ekonomicznych i społecznych.
