Zabezpieczenie osób z niepełnosprawnością przed utratą świadczeń

Etap legislacyjny

3.8.2024 r. weszła w życie ustawa z 24.7.2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2024 poz. 1165; dalej: ZmRehZawU24).

Istota wprowadzonych zmian

Jak wynika z uzasadnienia do ZmRehZawU24 celem zmian jest wprowadzenie regulacji niwelującej negatywne skutki upływu – 30.9.2024 r. – terminów ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności, wydłużonych ustawą z 19.12.2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2768; dalej: ZachWażnOrzNiepU). W ZachWażnOrzNiepU wprowadzone zostały rozwiązania, na mocy których ww. orzeczenia wydane na czas określony, które zachowały ważność na podstawie art. 23 ustawy z 9.3.2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 852) albo których okres ważności upłynął po 5.8.2023 r. i przed 30.9.2024 r., zachowują ważność do 30.9.2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności stanie się ostateczne. Z szacunkowych wyliczeń opartych o dane Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności wynika, iż dotyczy to niespełna 400 tys. orzeczeń.

Zawarte w ZmRehZawU24 rozwiązania umożliwiają – jak podkreślono w uzasadnieniu do ZmRehZawU24 – zachowanie statusu osoby niepełnosprawnej przez okres oczekiwania na wydanie nowego orzeczenia, a tym samym zabezpieczają te osoby przed utratą otrzymywanych świadczeń i uprawnień przysługujących na podstawie dotychczasowego orzeczenia.

Termin ubiegania się o orzeczenie

Zgodnie ze zmienioną ustawą z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44; dalej: RehZawU) osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony będzie mogła wystąpić do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności z wnioskiem o wydanie kolejnego orzeczenia nie wcześniej niż na 2 miesiące przed upływem terminu ważności posiadanego orzeczenia (art. 6ba ust. 1 RehZawU). Dla porównania wskazać należy, iż – zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym – ww. osoba mogła to zrobić nie wcześniej niż na 30 dni przed upływem terminu ważności posiadanego orzeczenia. Okres ubiegania się o wydanie nowego dokumentu został więc wydłużony.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż ustawodawca przewidział preferencyjne warunki ubiegania się o wydanie przedmiotowego orzeczenia dla osób poniżej 16 roku życia. W przypadku takich osób, wniosek o wydanie ww. orzeczenia będzie można złożyć do 3 miesięcy przed upływem terminu ważności posiadanego orzeczenia o niepełnosprawności (art. 6ba ust. 2 RehZawU). Tym samym, w stosunku do tej kategorii podmiotów obowiązuje jeszcze dłuższy termin. Więcej czasu w odpowiednie zweryfikowanie wniosku osoby niepełnosprawnej przez zespoły orzecznicze ma także – zdaniem ustawodawcy – zapewnić płynność pracy ww. zespołów.

W ZmRehZawU24 wprowadzone zostało rozwiązanie umożliwiające zachowanie ważności dotychczasowych orzeczeń ustalających niepełnosprawność albo orzeczeń ustalających stopień niepełnosprawności, do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. Innymi słowy, ważność przedmiotowego orzeczenia została wydłużona o maksymalnie sześć miesięcy. Ustawodawca uzależnił powyższe od warunku w postaci złożenia przez osobę niepełnosprawną wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności w okresie ważności odpowiednio orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (art. 6bb ust. 1 RehZawU). Powyższy mechanizm przyczyni się – zdaniem ustawodawcy – do rozwiązania problemu z zachowaniem ciągłości w statusie osoby niepełnosprawnej oraz umożliwi korzystanie z systemu ulg i świadczeń, wynikających z posiadanego dotychczas orzeczenia. Będzie to – w ocenie ustawodawcy – korzystne również dla zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, które będą mogły zaplanować organizację pracy składów orzekających w okresie napływu większej liczby wniosków ww. przedmiocie.

Jednocześnie wprowadzono ustawowe zastrzeżenie dotyczące ważności orzeczeń o niepełnosprawności, maksymalny termin ich ważności. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6bb ust. 2 RehZawU, zachowują one ważność nie dłużej niż do dnia ukończenia 16 roku życia przez osobę posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności.

Zaświadczenie o złożeniu wniosku

ZmRehZawU24 nałożyła na przewodniczącego powiatowego zespołu obowiązek wydawania, każdej osobie składającej wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności w okresie ważności odpowiednio orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności, zaświadczenia potwierdzającego złożenie tego wniosku oraz określającego termin ważności dotychczasowego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (art. 6bb ust. 3 RehZawU).

Poziom potrzeby wsparcia

ZmRehZawU24 obejmuje swoim zakresem przedmiotowym również decyzje administracyjne o poziomie potrzeby wsparcia i termin ich ważności. W RehZawU został bowiem dodany art. 6b5 ust. 3a RehZawU, który dotyczy składania wniosków o wydanie kolejnej decyzji o poziomie potrzeby wsparcia. W przypadku złożenia przedmiotowego wniosku, dotychczasowa decyzja o poziomie potrzeby wsparcia będzie zachowywała ważność do czasu, gdy nowa decyzja stanie się ostateczna, jednak nie dłużej niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność.

Karty parkingowe

Zakres przedmiotowy ZmRehZawU24 dotyczy także terminu ważności kart parkingowych. Zgodnie z art. 3 ZmRehZawU24, karty parkingowe, o których mowa w art. 8 ust. 4 ustawy z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1251), których termin ważności upływa do 30.9.2024 r., zachowują ważność do 31.3.2025 r.

Reguły intertemporalne

Zgodnie z art. 2 ZmRehZawU24, który ma charakter przepisu przejściowego, do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmRehZawU24, tj. przed 3.8.2024 r., dotyczących postępowań o ustalenie niepełnosprawności albo stopnia niepełnosprawności stosuje się RehZawU w brzmieniu nadanym ZmRehZawU24. Powyższe rozwiązanie, polegające na bezpośrednim stosowaniu ustawy nowej, umożliwi stosowanie korzystniejszych przepisów do osób, które jeszcze przed wejściem w życie ustawy ZmRehZawU24 złożyły kolejny wniosek o orzeczenie i rozpoczęły już procedurę orzeczniczą. Tym samym, po 3.8.2024 r. do wszystkich wnioskodawców (o ustalenie niepełnosprawności albo stopnia niepełnosprawności), niezależnie od daty złożenia przez nich wniosku, stosowane będą przepisy w brzmieniu nadanym ZmRehZawU24.