1 rok temu
Opis okoliczności faktycznych
Naczelnik Urzędu Skarbowego 16.9.2022 r. wydał decyzję w sprawie orzeczenia odpowiedzialności podatkowej P.Z. (skarżący) jako członka zarządu W. Sp. z o.o. w upadłości w O. solidarnie ze spółką. Decyzja Naczelnika została doręczona 6.10.2022 r. w trybie art. 150 § 4 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU).
Strona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia odwołania wraz z odwołaniem. W uzasadnieniu wniosku podniesiono głównie aspekty zdrowotne. Jak podał wnioskodawca, od około 10 lat znajduje się on w sytuacji życiowej powodującej obniżenie nastroju, aktywności, niepokój, lęk z objawami somatycznymi, natłok przykrych myśli i obaw o przyszłość, zaburzenia snu, obniżenie zdolności koncentracji, uwagi. W okresie wydania i próby doręczenia spornej decyzji nastąpiło u strony nasilenie choroby. Pod wpływem kolejnego bodźca stresogennego doszło do zaostrzenia objawów w stopniu bardzo znacznie utrudniającym normalne funkcjonowanie. Na poparcie swojego stanowiska wnioskodawca przedstawił zaświadczenie lekarza specjalisty psychiatry z 20.12.2022 r. W ocenie strony jej stan psychiczny uniemożliwiał dokonanie jakichkolwiek formalnych czynności, takich jak wizyta w placówce pocztowej i odbiór kierowanej do niej korespondencji. Aktywność wnioskodawcy w okresie nasilenia choroby sprowadzała się jedynie do niezbędnych czynności życia codziennego. O wydaniu decyzji strona dowiedziała się dopiero po analizie dokumentów związanych z postępowaniem egzekucyjnym. 19.12.2022 r. pełnomocnik strony zapoznał się z aktami sprawy i w toku tej czynności zapoznał się z treścią spornej decyzji.
Stanowisko organu
Dyrektor Izby Administracji Skarbowej odmówił przywrócenia terminu do złożenia odwołania. W uzasadnieniu wskazał, iż nie została spełniona przesłanka uprawdopodobnienia braku winy. Przyjmując obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej o swoje interesy, przywrócenie terminu nie jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. Jakiekolwiek niedbalstwo zainteresowanego w zasadzie dyskwalifikuje możliwość przywrócenia terminu. We wniosku strona powołała się na nasilenie choroby, które uprawdopodobniła poprzez załączenie zaświadczenia lekarskiego. Zdaniem organu choroba, np. depresja, choćby poświadczona zaświadczeniem lekarskim, nie jest okolicznością wystarczającą do uprawdopodobnienia braku winy. Trzeba bowiem uprawdopodobnić, iż rodzaj choroby uniemożliwiał dokonanie czynności procesowej oraz iż nie istniała możliwość posłużenia się w dopełnieniu czynności w terminie inną osobą. W ocenie dyrektora wnioskodawca w żaden sposób nie uprawdopodobnił, iż przeszkody tej, przy dołożeniu starań możliwych w danej sytuacji, nie można było przezwyciężyć. Wnioskodawca choruje od 10 lat, nie jest więc to choroba nagła, której nie mógł przewidzieć. Tym bardziej iż strona miała świadomość toczącego się postępowania, bowiem odebrała osobiście przesyłkę z postanowieniem wszczęcia postępowania w sprawie orzeczenia odpowiedzialności podatkowej oraz zawiadomienie z art. 200 OrdPU.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie. Skarżący uprawdopodobnił brak winy w uchybieniu terminu. Biorąc to pod uwagę, WSA wskazał, iż w niniejszym przypadku trzy przesłanki nie stanowią sporu pomiędzy stronami, tj. doszło do uchybienia terminowi, został złożony wniosek o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni, dokonano czynności, dla której termin był przewidziany. Sąd w pełni podziela to stanowisko stron, w związku z czym nie ma potrzeby głębszej analizy zaistnienia tych przesłanek. Spór sprowadza się więc do oceny zaistnienia lub nie braku winy w uchybieniu terminu.
Jako kryterium przy ocenie istnienia winy lub jej braku w uchybieniu terminu procesowego przyjmuje się obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy. Trzeba brać pod uwagę nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, ale także te świadczące o podjęciu lub niepodjęciu przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu. Brak winy w uchybieniu terminu należy przyjąć wtedy, gdy zainteresowany nie był w stanie przeszkody pokonać (usunąć) przy użyciu sił i środków normalnie dostępnych. W ocenie sądu okoliczności sprawy oraz załączone do wniosku o przywrócenie terminu zaświadczenie lekarskie lekarza specjalisty psychiatry uprawdopodabniają, iż skarżący bez własnej winy uchybił terminowi do wniesienia odwołania. Zaznaczyć należy, iż uprawdopodobnienie jest instytucją o wiele mniej restrykcyjną od udowodnienia i oznacza, iż strona powinna jedynie w sposób wiarygodny uzasadnić okoliczności, które spowodowały niemożność dokonania czynności w terminie, bez konieczności wykazywania ich w sposób ostateczny. Wymóg uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu nie jest tożsamy z wymogiem udowodnienia wszystkich okoliczności faktycznych, przemawiających za uwzględnieniem wniosku o przywrócenie terminu. Uprawdopodobnienie istnienia przesłanki braku winy jest więc środkiem zastępczym dowodu w ścisłym tego słowa znaczeniu i nie daje pewności, ale tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie. Sąd bierze pod uwagę czynnik obiektywny, rozpatrując, czy strona dołożyła staranności, jakiej można wymagać od osoby dbającej w sposób należyty o swój interes prawny. Sąd stanął na stanowisku, iż nie tylko nagła choroba może być okolicznością stanowiącą o braku winy w uchybieniu terminowi, a w konsekwencji, iż choroba, na którą cierpi skarżący, z uwagi na jej przewlekłość, nie usprawiedliwiała złożenia odwołania po terminie. O ile pogląd ten zasadniczo należy podzielić, to nie jest on adekwatny do chorób psychicznych, których objawy mogą się wiązać z utratą możliwości rozpoznania przez osobę chorą sytuacji, w której się znajduje, oraz pokierowania swoim postępowaniem, a więc wyłączyć zawinienie (brak zawinienia), które jest przesłanką przywrócenia terminu. Kryterium należytej staranności może być zawodne przy ocenie zachowania osoby chorej psychicznie. Zdaniem sądu stanowisko organu nie uwzględnia wpływu choroby skarżącego, której organ nie kwestionuje, na jego procesy poznawcze i decyzyjne. Należy mieć na uwadze, iż choroba skarżącego nie jest chorobą, której objawy wpływają jedynie na fizyczną możliwość dokonania czynności procesowej w terminie. Choroba skarżącego, a adekwatnie jej nasilenie nie jest możliwe do przewidzenia, a zatem skarżący nie ma realnego wpływu na ich wystąpienie, a tym samym nie jest w stanie im zapobiegać.
Komentarz
Problematyka okoliczności sprawy ujawnia się na styku interpretacji przepisów prawa i kwestii medycznych, które w przypadku zaburzeń psychicznych są niejednokrotnie kwestią wysoce złożoną i trudną w diagnostyce. Wyrok WSA jest konsekwencją przyjęcia stanowiska, iż wykładnia art. 162 § 1 OrdPU ograniczająca w kontekście stanu zdrowia niezawinione działanie wyłącznie do chorób nagłych nie odpowiada zasadom logiki i doświadczenia życiowego, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych, charakteryzujących się różnymi stopniami nasilenia w poszczególnych okresach.
W kontekście podnoszonych zarzutów istotne jest również zwrócenie przez WSA uwagi na nietrafność argumentu dotyczącego wady doręczenia (brak awiz) jako przesłanki „wspomagającej” zastosowanie art. 162 OrdPU. Punktem wyjścia umożliwiającym rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu jest przyjęcie, iż termin ten został uchybiony. Brak skutecznego doręczenia decyzji przez organ oznacza natomiast, iż termin do złożenia odwołania w ogóle nie rozpoczął biegu. Tym samym argumenty skarżącego o braku skutecznego doręczenia odwołania przeczą założeniom, na których opiera się wniosek o przywrócenie terminu. W postępowaniu w przedmiocie przywrócenia terminu nie można bowiem skutecznie kwestionować schematy doręczenia decyzji. Brak skutecznego doręczenia decyzji powoduje, iż bieg terminu do wniesienia odwołania w ogóle się nie rozpoczyna, a w konsekwencji nie może zostać przekroczony i tym samym przywrócony.
