Zaległości w ZUS i możliwość ich umorzenia w 2024 roku – sprawdź czy możesz się o to ubiegać!

O tym jakie warunki należy spełnić, aby móc umorzyć zaległości w składkach w ZUS dowiesz się z niniejszego artykułu.

Umorzenie należności z tytułu składek a przepisy prawa

Przepis art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych reguluje kwestie związane z umarzaniem należności z tytułu składek.

Zgodnie z powołanym powyższe przepisem ZUS może umorzyć w całości lub części należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w dwóch sytuacjach:

• w przypadku całkowitej nieściągalności;
• w uzasadnionych przypadkach – mimo braku całkowitej nieściągalności.

Całkowita nieściągalność występuje wtedy, gdy:

• dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, tj. przykładowo gdy:
• majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów albo
• sąd umorzył postępowanie upadłościowe, jeżeli:
• majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
• wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty;
• wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, żądają umorzenia postępowania, a upadły wyraził na to zgodę.
• nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa;
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
• nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym;
• ogłoszono upadłość, o której mowa w części III w tytule V ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe;
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;
• jest oczywiste, iż w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Warto również zapamiętać, że:

• w przypadku gdy nastąpiło wyrejestrowanie płatnika składek oraz ubezpieczonych, umorzeniu z mocy prawa ulegają należności z tytułu składek, o ile ich wysokość nie przekracza wysokości dziesięciokrotności kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
• w przypadku gdy dłużnik zmarł, umorzeniu z mocy prawa ulegają należności z tytułu składek, o ile ich wysokość nie przekracza wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym datę zgonu dłużnika.

W sposób szczegółowy zasady umarzania tych należności regulują przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Rozporządzenie to określa szczegółowe zasady umarzania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami tych składek.

Zgodnie zatem z § 3 rozporządzenia:

• zakład może umorzyć należności z tytułu składek, o ile zobowiązany wykaże, iż ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:
• gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
• poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, iż opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;
• przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Za rodzinę uważa się wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z zobowiązanym osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające z zobowiązanym w faktycznym związku. Z kolei za działalność uważa się pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kiedy ZUS może umorzyć zaległości z tytułu składek ?

Umorzenie zaległości składkowych w ZUS może nastąpić, gdy:

• opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,
• poniesione straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodują, iż opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,
• przewlekła choroba zobowiązanego lub konieczność sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny pozbawia zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż zaległość z tytułu składek może zostać umorzona, gdy ZUS:

• stwierdzi w stosunku do płatnika całkowitą nieściągalność należności albo
• uzna, iż płatnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej.

Dlatego też zatem w przypadku gdy pojawi się możliwość wyegzekwowania należności chociażby w części, a umorzenie zaległości przy braku przesłanki całkowitej nieściągalności jest zastrzeżone jedynie do sytuacji krytycznych, to negatywne rozstrzygnięcie zapadłe w tym przedmiocie nie może być uważane za dowolne [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 22 listopada 2023 r., sygn. I SA/Gd 807/23].

Pamiętaj, iż podstawą umorzenia zaległości z tytułu składek nie jest sam fakt zaistnienia choroby, a jedynie trudny stan majątkowy będący efektem tej choroby. Przy czym zaznaczyć trzeba, iż jako trudny stan majątkowy rozumie się sytuację, w której opłacenie zaległości spowodowałoby po stronie zobowiązanego niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb [por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 3 października 2023 r., sygn. akt III SA/Wr 743/22].

Zastanawiasz się kiedy przedsiębiorca nie musi opłacać składek ZUS ? jeżeli tak, to przejdź tutaj.

Kto i jak może złożyć wniosek o umorzenie należności z tytułu składek ?

Wniosek mogą złożyć następujące osoby, tj.:

• płatnik składek oraz były płatnik składek (np. przedsiębiorca);
• osoba, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (np. spadkobierca, wspólnik lub sukcesor prawny);
• małżonek, który odpowiada z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka;
• pełnomocnik dłużnika.

Wniosek o umorzenie należności z tytułu składek można złożyć:

• przez Internet;
• osobiście;
• za pośrednictwem poczty polskiej.

Wniosek powinien zostać złożony w formie pisemnej lub na formularzu RSU, który możesz pobrać tutaj.

Do wniosku należy również dołączyć następujące dokumenty:

• wpis do CEiDG bądź o wykreśleniu z ewidencji;
• kserokopia zeznań podatkowych PIT za ostatnie 3 lata;
• zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezaleganiu lub zaleganiu z podatkami;
• dokumenty dotyczące pomocy publicznej (otrzymane zaświadczenia o pomocy de minimis, Informacja o pomocy publicznej innej niż de minimis przeznaczonej na restrukturyzację lub naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia, Oświadczenie o niekorzystaniu z pomocy publicznej);
• oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej.

Jednakże należy pamiętać, iż płatnik – przedsiębiorca i płatnik – osoba fizyczna będą musieli dołączyć do wniosku nieco inne, dodatkowe dokumenty.

Płatnik będący osobą fizyczną winien przedłożyć, poza samym wnioskiem, następujące dokumenty, tj.:

• potwierdzają brak możliwości choćby częściowego uregulowania zadłużenia;
• obrazują kondycję finansową oraz możliwości płatnicze wnioskodawcy;
• potwierdzają stan zdrowia dłużnika lub konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny;

– w przypadku ubiegania się o umorzenie z tych względów, np. zaświadczenie o korzystaniu z różnych form pomocy społecznej, zaświadczenie o pozostawaniu osobą bezrobotną, dokumenty świadczące o złym stanie zdrowia itp.

Płatnik będący przedsiębiorcą winien przedłożyć, poza samym wnioskiem, dokumenty z zakresu pomocy publicznej.

Podsumowanie

Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być przez ZUS umorzone w całości lub w części w przypadku, gdy zachodzi ich całkowita nieściągalność lub występuje uzasadniony przypadek. Dodatkowo należy pamiętać, iż to na zobowiązanym spoczywa ciężar udowodnienia, iż zachodzą uzasadnione okoliczności uzasadniające umorzenie składek. Jednakże należy mieć na uwadze to, iż stwierdzenie ich wystąpienia nie gwarantuje wydania decyzji umarzającej należności, albowiem organ może, ale nie musi wydać takiej decyzji, bowiem działa w ramach uznania administracyjnego.

Jeśli chcesz wiedzieć czym są wakację dla przedsiębiorców od ZUS, to przeczytaj ten artykuł.

Adrianna Glapiak,
Autorka tekstów prawnych na ifirma.pl

Prawnik posiadająca wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym oraz podatkowym. Na co dzień swoją wiedzę i doświadczenie poszerza dzięki pracy jako specjalista do spraw prawnych, a czas wolny poświęca na podnoszeniu kwalifikacji w zakresie aspektów prawnych w e-commerce i social mediach oraz szeroko pojętym prawie autorskim.