2 tygodni temu
- Zasiłek pogrzebowy odgrywa kluczową rolę w systemie wsparcia społecznego, zapewniając rodzinom środki na pokrycie kosztów pochówku bliskiej osoby w trudnym momencie życia.
- Obecna wysokość świadczenia wynosząca 4000 zł, ustalona ponad dekadę temu, jest niewystarczająca wobec rzeczywistych kosztów pogrzebu, które wynoszą średnio od 8000 do 10 000 zł.
- Proponowana nowelizacja ustawy, zakładająca podwyższenie zasiłku do 7000 zł i wprowadzenie jego waloryzacji, ma na celu przywrócenie realnej wartości świadczenia i zmniejszenie obciążeń finansowych rodzin.
Rola zasiłku pogrzebowego w systemie wsparcia społecznego
Zasiłek pogrzebowy odgrywa istotną rolę w systemie zabezpieczenia społecznego, zapewniając wsparcie finansowe w momencie, gdy rodziny zmagają się z kosztami pochówku bliskich. Świadczenie to zostało zaprojektowane, aby umożliwić pokrycie wydatków związanych z tradycyjnymi obrzędami pochówkowymi oraz godnym upamiętnieniem osoby zmarłej. W polskiej tradycji, jak i w innych kulturach, pogrzeb jest wydarzeniem o dużym znaczeniu emocjonalnym i społecznym, co czyni wsparcie finansowe w tym czasie szczególnie istotnym.
Ewolucja wysokości świadczenia
Obecna kwota zasiłku pogrzebowego, która zgodnie z art. 80 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631; dalej: EmRentyFUSU) wynosi 4000 zł i została ustalona w 2011 r., a jej wysokość pozostaje niezmieniona od tego czasu. Wcześniej, zasiłek pokrywał w większym stopniu koszty pochówku, jednak inflacja i rosnące ceny usług pogrzebowych znacząco zmniejszyły jego realną wartość. Dziś świadczenie to pokrywa jedynie część wydatków.
Problemy związane z aktualną wysokością świadczenia
Niedostosowanie do rzeczywistych kosztów
Do kosztów pogrzebu zaliczamy te, które mają związek z pochówkiem, a więc ze złożeniem ciała lub prochów do grobu. Przyjmuje się, iż sam pogrzeb to czynności, które realizowane są od chwili zgonu do momentu pochowania zwłok osoby zmarłej.
Koszty organizacji pogrzebu różnią się w zależności od regionu, a w dużych miastach, takich jak Warszawa, Gdańsk czy Kraków, są one szczególnie wysokie. choćby w mniejszych miejscowościach kwoty te przekraczają znacznie wartość obecnego zasiłku. Za zwykły pogrzeb w tej chwili w Polsce trzeba zapłacić minimum 8000 – 10 000 zł.
Problemy z mechanizmem wsparcia
Obecny system nie przewiduje waloryzacji zasiłku pogrzebowego, co oznacza, iż jego wysokość jest stała, niezależnie od zmian gospodarczych, takich jak inflacja czy rosnące koszty życia. Taki brak elastyczności sprawia, iż świadczenie traci swoją pierwotną funkcję, jaką było zapewnienie rodzinom środków na godny pochówek zmarłego.
Propozycje zmian w zasiłku pogrzebowym
Podwyższenie świadczenia
Projekt nowelizacji EmRentyFUSU zakłada podniesienie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7000 zł, co odpowiada współczesnym kosztom organizacji pochówku. Zwiększona kwota ma na celu przywrócenie realnej wartości świadczenia i zmniejszenie obciążeń finansowych rodzin w trudnych momentach.
Wprowadzenie waloryzacji
Zgodnie z brzmieniem projektu, kwota zasiłku będzie corocznie waloryzowana od 1.3, przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Wysokość zasiłku pogrzebowego ustalanego w ten sposób będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę. Zasiłek pogrzebowy będzie przysługiwał w wysokości obowiązującej w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie zobowiązany do ogłoszenia, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, kwoty zasiłku pogrzebowego.
Zakres i grupy objęte nowelizacją
Rozszerzenie na inne grupy zawodowe
Co istotne, wysokość zasiłku pogrzebowego ustalona w EmRentyFUSU ma zastosowanie także do wysokości wypłat zasiłków pogrzebowych przysługujących m.in. na podstawie następujących przepisów:
- z 29.5.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1100);
- z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90);
- z 10.12.1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 242);
- z 18.2.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno–Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1121);
- z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 615).
W związku z powyższym, podwyższenie zasiłku pogrzebowego obejmie także funkcjonariuszy służb mundurowych, takich jak Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna czy Służba Więzienna. Uzasadnieniem dla takiego posunięcia jest konieczność zapewnienia spójności systemu wsparcia w przypadku grup, które często pracują w trudnych i niebezpiecznych warunkach.
Ujednolicenie zasad przyznawania zasiłku
Zaproponowane zmiany mają na celu ujednolicenie wysokości zasiłków w różnych ustawach emerytalnych i ubezpieczeniowych, co eliminuje potencjalne nierówności między grupami zawodowymi. Ujednolicenie zasad przyznawania świadczeń wzmacnia przejrzystość systemu i zmniejsza ryzyko niejasności interpretacyjnych.
Zasiłek celowy: nowe możliwości wsparcia
Ułatwienia dla gmin
Obecnie, zasiłek celowy jest przyznawany przez gminy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, jak również w przypadku poniesienia strat w wyniku zdarzenia losowego. W szczególności zasiłek celowy może być przeznaczony na sfinansowanie kosztów pogrzebu.
Nowelizacja przewiduje zmiany w ustawie z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1283), które umożliwią gminom przyznawanie zasiłku celowego w kwocie do 2000 zł:
- na pokrycie kosztów pogrzebu osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeżeli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy albo
- w przypadku gdy osoba, która pokryła koszty pogrzebu jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego i poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty, m.in. transportu zwłok z odległych miejsc czy dłuższego przechowywania w chłodni.
Harmonogram zmian i pierwsza waloryzacja
Termin wejścia w życie nowelizacji
Jak wynika z art. 15 projektu, proponuje się, aby ustawa weszła w życie 1.1.2026 r.
Wypłata zasiłku pogrzebowego w nowej kwocie będzie uzależniona od daty śmierci osoby, po której zasiłek ten przysługuje. Zgodnie z projektowanym art. 13 zasiłek pogrzebowy będzie przysługiwał w kwocie 7000 zł, o ile śmierć nastąpiła nie wcześniej niż w dniu wejścia w życie nowelizacji.
Pierwsza waloryzacja
Zgodnie z art. 14 projektowanej ustawy, pierwsza waloryzacja kwoty zasiłku odbędzie się w 2027 r., co pozwoli na dostosowanie wysokości świadczenia do warunków ekonomicznych już w pierwszym roku jego obowiązywania.
Etap legislacyjny
Nowy projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw został opublikowany 7.11.2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji.
