1 godzina temu
Ochrona morskiej granicy państwowej to dziś zadanie o strategicznym znaczeniu, szczególnie w kontekście rosnących napięć i zmian w bezpieczeństwie regionu Morza Bałtyckiego. Jednostki Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej są zaangażowane zarówno w działania prewencyjne, jak i operacyjne, reagując na nowe typy zagrożeń i stale rozwijając współpracę z innymi służbami. Współczesne wyzwania, ochrona infrastruktury krytycznej i zmieniająca się taktyka działań na morzu – o tym opowiada kmdr ppor. SG Krzysztof Wilczek, Zastępca Komendanta Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej w Świnoujściu.
Kmdr ppor. SG Krzysztof Wilczek, Zastępca Komendanta Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej w Świnoujściu. Urodzony w 1980 roku. Absolwent Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu. Ukończył Akademię Morską w Szczecinie z tytułem inż. nawigacji, specjalność Ratownictwo. Absolwent Akademii Nauk Stosowanych Polskiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie, z tytułem magistra Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Od 2005 roku funkcjonariusz Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Pomorskim Dywizjonie Straży Granicznej w Świnoujściu, gdzie przez 15 lat pełnił służbę na jednostkach pływających SG. Od 5 lat zajmuje stanowisko Zastępcy Komendanta Pomorskiego Dywizjonu SG.
Oplus_16777216Jakie zadania są dziś najważniejsze dla Pomorskiego Dywizjonu Straży Granicznej w ochronie morskiej granicy państwowej?
Pomorski Dywizjon Straży Granicznej definiuje i realizuje zadania w ochronie granicy państwowej na morzu na podstawie posiadanych informacji własnych, jak i przekazanych przez inne instytucje państwowe. Dodatkowo sektor analizy ryzyka na ochranianym odcinku wymusza na dywizjonie przyjęcie odpowiedniej taktyki działań na morzu poprzez dozorowanie, patrolowanie doraźne oraz wyjścia interwencyjne. Zdecydowanie jednym z głównych zadań jest obecność na Polskich Obszarach Morskich.
Jednostki pływające SG, noszące sygnał AIS, wykonują zadanie prewencyjne, zapobiegawcze a jednocześnie świadczące o gotowości do podjęcia stosownych działań. Kontrola jednostek pływających to zadanie mające na celu weryfikację czy statki nie naruszają przepisów granicznych i administracyjnych oraz czy ich żegluga jest zgodna z obowiązującymi przepisami. Kontrola składów załóg pozwala uzyskiwać informacje czy na pokładzie nie dochodzi do nielegalnej migracji oraz przestępstw granicznych, a w przypadku ich ujawnienia podjąć działania procesowe. Utrzymywanie trybu dyżurów granicznych, załóg jednostek pływających, pozwala na realizację zadań w ochronie morskiej granicy państwowej przez cały rok.
Czy w ostatnich latach zauważalnie zmieniły się warunki i charakter ochrony granicy na morzu?
Zmiana sposobu wykonywania zadań w ochronie granicy państwowej (OGP) zmieniła się wraz ze sytuacją rozpoczęcia działań wojennych pomiędzy Rosją a Ukrainą. Nałożone na Rosję sankcje gospodarcze w tym dotyczące sprzedaży ropy naftowej oraz kolejne członkostwa państw europejskich w strukturze NATO, spowodowały pojawienie się na Bałtyku statków floty cieni, konwojów jednostek militarnych Federacji Rosyjskiej.
Takie zachowania wymuszają zwiększoną obserwację, obecność i gotowość do podjęcia działań. Państwa Basenu Morza Bałtyckiego są w nieustannej wymianie informacji, kształtowaniu procedur oraz wdrażania nowych przepisów prawnych w celu zapobiegania niepożądanym zdarzeniom.
Na których akwenach Bałtyku zagrożenia występują najczęściej?
Ze względu na specyfikę przepisów morskich nie można wyznaczyć konkretnych akwenów lub miejsc. Spowodowane jest to prawem do swobodnego przepływu statków. Zagrożenia mogą wystąpić w dowolnym miejscu. jeżeli chodzi o granicę państwa na morzu wyznaczona ona jest na 12 Mm od linii podstawowej (lądu) i przebiega wzdłuż wybrzeża.
Jeśli chodzi o zagrożenia bezpieczeństwa żeglugi takie sektory dotyczą torów wodnych red portów i samych portów, zagrożenia z zakresu ochrony środowiska mogą występować na całych obszarach morskich.
Oplus_16777216Jak wygląda kooperacja Pomorskiego Dywizjonu SG z innymi służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo na morzu?
PDSG jest instytucją, która ze względu na specjalistyczny sprzęt oraz specjalistyczną wiedzę członków załóg jednostek pływających, uczestniczy realnie w niemal każdych działaniach realizowanych na POM. Wymienię kilka przykładów, ustawowo z zakresu ochrony granicy państwowej oraz zadań z tym związanych (migracja, przewóz substancji zabronionych, przestępstwa i wykroczenia o charakterze międzynarodowym).
Współpraca z Urzędami Morskimi (UM) będącymi administracją obszarów morskich, polega na delegowaniu uprawnień inspekcji morskiej na dowódców załóg jednostek pływających Straży Granicznej. Jednostki pływające SG wpisane są w krajowy plan SAR (Search And Rescue), czyli uczestnictwo i wsparcie w akcjach ratowania życia na morzu.
Realizacja zadań dotyczących utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach morskich realizowanych wraz z Policją. Nadzór nad ochroną środowiska morskiego realizowany na pokładach jednostek pływających SG, przez inspektorów UM w związku z ujawnieniem zanieczyszczeń lub jego monitorowaniem.
Realizowanie zadań z Generalną Inspekcją Rybołówstwa Morskiego dotyczących kontroli statków rybackich, zarówno w zakresie wyposażenia ww. j.p., jak i kwalifikacji załogi oraz pozwoleń i licencji na połów, a także kontrola połowu ze względu na okresy ochronne rodzajów organizmów i ich wymiary ochronne.
Ochrona infrastruktury krytycznej na POM poprzez eskortowanie tankowców LNG oraz zapewnienie bezpiecznego przeładunku, realizowane wraz z innymi służbami, instytucjami oraz podmiotami.
Jak wygląda monitoring ruchu statków i reakcja na sytuacje potencjalnie niebezpieczne?
Monitoring statków komercyjnych odbywa się w oparciu o systemy obowiązkowej identyfikacji AIS, wymagany dla statków konwencyjnych. SG jest użytkownikiem systemów administracji morskiej takich jak SWIBŻ (System Wymiany Informacji Bezpieczeństwa Żeglugi).
Utrzymując współpracę z europejskimi agencjami do spraw bezpieczeństwa morskiego np. EMSA czy agencją do spraw ochrony granic zewnętrznych UE, FRONTEX, korzystamy z systemów pozwalających monitorować ruch statków. Straż Graniczna posiada własny system ZSRN (Zintegrowany System Radarowego Nadzoru).
System niezbędny do analizy sytuacji granicznej i bezpieczeństwa żeglugi na POM. Analiza z powyższych systemów pozwala na reakcję w przypadku wystąpienia sytuacji niepożądanych lub naruszających przepisy prawa.
Coraz częściej operatorzy Służby Dyżurnej Operacyjnej (SDO PDSG), wykrywają zachowania dotyczące manewrowania statków i pobliżu miejsc, gdzie przebiega infrastruktura przesyłowa. Dywizjony w takiej sytuacji są zobowiązane do podjęcia stosownych reakcji. W niektórych przypadkach skutkuje wymianą informacji przez systemy łączności, w niektórych niezbędne jest wysłanie dyżurnej jednostki pływającej w celu rozpoznania sprawy.
Czy rośnie liczba incydentów związanych z naruszaniem przepisów żeglugowych?
Z mojej wiedzy i doświadczenia nie odnotowujemy przyrostu sytuacji związanych z niewłaściwym manewrowaniem w okolicy torów wodnych i powodowaniem sytuacji kolizyjnych. Kapitanowie statków są w tym zakresie odpowiednio przeszkoleni i posiadają stosowne dyplomy i certyfikaty STCW.
Ruch morski podobnie jak lotniczy wymaga stałego utrzymywania przez załogi wiedzy z zakresu obowiązujących przepisów i procedur. W miejscach tak szczególnych jak tory wodne czy podejścia do portu jeszcze bardziej wyostrzają ich uwagę pod kątem zachowania bezpieczeństwa.
Aspekt świadomości rozmiarów ewentualnego zlekceważenia takich manewrów jest w środowisku morskim pierwszym prawem każdego marynarza wyrażony w haśle „SAFETY FIRST” (bezpieczeństwo najpierw).
Zdarzenia na morzu w dużej mierze dotyczą awarii sprzętu, połączonego z ogromną bezwładnością statku, a tu człowiek jest bezsilny. Na szczęście „dobra praktyka morska” polega na zapobieganiu takim zdarzeniom poprzez obowiązkową obecność PILOTA lub choćby asysty holowników w zależności od wielkości statku bądź charakteru akwenu.
Naruszenia przepisów bezpieczeństwa żeglugi w dużej mierze dotyczą statków rekreacyjnych, które ze względu na sezonowe wykonywanie rejsów oraz brak obowiązku utrzymywania poziomu uzyskanych uprawnień, naruszają przepisy z niewiedzy i braku doświadczenia.
Jak Pomorski Dywizjon SG chroni infrastrukturę krytyczną na morzu oraz w pasie nadbrzeżnym?
Pomorski Dywizjon SG realizuje zadania w ochronie morskiej granicy państwowej oraz dotyczące nadzoru nad eksploatacją POM. Infrastruktura krytyczna (IK) zgodnie z przepisami podlega ochronie przez operatorów. SG jest służbą która w ramach powstającej i istniejącej IK, konsultuje rozwiązania będące możliwie najlepszymi dla zapewnienia bezpieczeństwa.
Wspólne ćwiczenia, konferencje, plany współpracy to narzędzia, które pozwalają obu stronom wypracować odpowiednie procedury. Wcześniej wspomniana eskorta czy też patrolowanie POM z uwzględnieniem sprawdzenia akwenów IK, bieżąca wymiana informacji poprzez zadeklarowane środki łączności, a także wypracowanie algorytmów alarmowych w tym reagowanie na zdarzenia to adekwatny kierunek do zapewnienia bezpieczeństwa.
Dla statystyki podam, iż obecność w Porcie Zewnętrznym (Terminal LNG) jednostek pływających Pomorskiego Dywizjonu SG w roku 2024 wynosiła ponad 500 razy, co daje statystycznie ponad raz dziennie, zarówno jako reakcja na występowanie zagrożeń ale także jako działania prewencyjne.
PDSG eskortował wszystkie tankowce LNG na wejście i wyjście do portu Świnoujście oraz dokonał ponad 200 inspekcji infrastruktury przesyłowej na morzu w akwenach POM swojej służbowej odpowiedzialności. Od początku 2025 roku do dziś obecność naszych jednostek pływających w Porcie Zewnętrznym (terminal LNG) to 455 razy. Wykonaliśmy 181 inspekcji infrastruktury przesyłowej oraz 77 eskort gazowców na wejście i wyjście do portu Świnoujście.
Z jakimi zagrożeniami dla tej infrastruktury spotykacie się najczęściej?
Pomorski Dywizjon SG nie odnotował aktów sabotażu, wandalizmu czy też ingerencji innych podmiotów dotyczących IK.
Najczęstszą przyczyną nieuprawnionego wejścia do Portu Zewnętrznego jest brak odpowiedniej wiedzy kierowników jednostek pływających. Wyjaśnienia dotyczą pomyłki wejścia do Portu Zewnętrznego z wejściem do portu Świnoujście – w przeważającej większości obywatele Niemiec. Drugi przypadek dotyczy braku wiedzy o strefie zamkniętej.
Jeśli chodzi o infrastrukturę przesyłową (IP), najczęściej mamy do czynienia ze statkami oczekującymi na zlecenia transportowe od swoich agentów, w tym czasie znajdując się nad IP generują zainteresowanie operatorów Służby Dyżurnej Operacyjnej PDSG, włącznie z uruchomieniem procedur do reagowania, np. m/v SUN wykryty przez operatorów PDSG, a następnie decyzją MON rozpoznany przez okręt MW.
Czy pojawiają się nowe typy zagrożeń – jak drony, urządzenia podwodne czy cyberincydenty?
Zagrożenia o których mowa to znak czasów, w których żyjemy. IK jest z całą pewnością narażona na tego typu ataki. Systematyczne spotkania dotyczące świadomości zagrożeń, budują u operatorów zrozumienie stałego doposażania się w sprzęt przeciwdziałający.
Wyznaczanie stref zakazu lotu bezzałogowych statków powietrznych (BSP), bezzałogowych statków podwodnych i nawodnych, organizacja systemów antydronowych czy prawne środki do likwidacji tego rodzaju sprzętu są już faktem.
fot: archiwum prywatne