4 miesięcy temu
Zastrzeżenie PESEL a wypłata gotówki w banku
Zastrzeżenie numeru PESEL ma wpływ na możliwość dokonania wypłaty gotówkowej w placówce banku przez posiadacza rachunku bankowego będącego konsumentem. Dotyczy to wypłaty, która pojedynczo albo jako kolejna powoduje, iż suma wypłat gotówkowych dokonanych w danym dniu we wszystkich placówkach danego podmiotu przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Limit wynosi więc:
- do 30.6.2024 r. – 12.726 zł
- od 1.7.2024 r. – 12.900 zł.
Jeśli właściciel rachunku będzie chciał wypłacić w oddziale kwotę przekraczającą ten limit, a jego numer PESEL jest zastrzeżony, to bank od 1.6.2024 r. musi wstrzymać możliwość dokonywania wypłat gotówkowych z rachunku na 12 godzin. Aby dokonać wypłaty, właściciel będzie musiał cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL. Wprowadzono tu dodatkowy mechanizm, mający chronić posiadaczy rachunków bankowych: cofnięcie w tym czasie zastrzeżenia numeru PESEL nie spowoduje automatycznie zdjęcia blokady możliwości dokonywania wypłat przez 12 godzin. Wypłata będzie możliwa dopiero po upływie 12 godzin. Ma to na celu zabezpieczenie, szczególnie seniorów, przed oszustwami metodą „na wnuczka” czy „na policjanta” – okres 12 godzin ma dać szansę na kontakt z rodziną czy zweryfikowanie potrzeby wypłaty środków.
Zastrzeżenie numeru PESEL nie ma wpływu na wypłaty z bankomatów czy dokonywanie przelewów.
Zasady te wynikają z art. 105d ust. 2 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2488; dalej: PrBank). Stosuje się je również do wypłat z rachunków w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, art. 36 ust. 2a ustawy z 5.11.2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 512).
Kredyt, leasing, pożyczka a zastrzeżenie PESEL
Banki i instytucje kredytowe mają obowiązek przed zawarciem umowy zweryfikować, czy numer PESEL konsumenta jest zastrzeżony. Dotyczy to umów o prowadzenie rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego, kredytu, pożyczki, leasingu oraz zmian tych umów skutkujących zwiększeniem zadłużenia.
Konsekwencją zawarcia umowy z osobą, która miała zastrzeżony numer PESEL jest brak możliwości domagania się od konsumenta i jego następców prawnych zaspokojenia roszczenia z tytułu zawarcia umowy oraz brak możliwości zbycia wierzytelności powstałej z tej umowy (art. 105d ust. 3 PrBank). Analogiczne zasady obowiązują w przypadku umów pożyczek i kredytów ze SKOK-ami oraz umów rachunku płatniczego i kredytu w rachunku płatniczym z dostawcami usług płatniczych.
Osoby, które zastrzegły numer PESEL, powinny przed zawarciem powyższych umów cofnąć zastrzeżenie.
Wydanie kopii karty SIM
Zastrzeżenie numeru PESEL ma też wpływ na usługi telekomunikacyjne – chroni przed wyłudzeniem duplikatu karty SIM. Od 1.6.2024 r. dostawcy usług telekomunikacyjnych muszą sprawdzić, czy numer PESEL nie jest zastrzeżony, przed wydaniem kopii lub wtórnika karty lub innego urządzenia, służących do identyfikacji abonenta w publicznej sieci telekomunikacyjnej lub ich cyfrowego odwzorowania. Wynika to z art. 60c ustawy z 16.7.2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 34).
Zastrzeżenie PESEL a czynności notarialne
Zastrzeżenie numeru PESEL ma też wpływ na czynności notarialne.
Dla części czynności notarialnych obowiązkowe jest sprawdzenie przez notariusza, czy dokonano zastrzeżenia numeru PESEL. Dla pozostałych czynności jest to dobrowolne.
Notariusz ma obowiązek sprawdzić w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL, czy numer PESEL strony lub mocodawcy (osoby fizycznej) jest zastrzeżony, w przypadku czynności dotyczących:
- nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich,
- sporządzenia pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich.
Jeśli numer PESEL jest zastrzeżony lub nie ma możliwości dokonania weryfikacji z uwagi na zaplanowaną wcześniej przerwę w dostępie do Rejestru Zastrzeżeń, to notariusz ma obowiązek odmowy dokonania tych czynności.
W przypadku innych czynności notarialnych niż wymienione powyżej, notariusz nie ma obowiązku weryfikacji numeru PESEL w Rejestrze Zastrzeżeń, ale może to zrobić i ma prawo odmówić dokonania czynności, gdy PESEL jest zastrzeżony.
Zasady te wynikają z art. 85a ustawy z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1799).
Osoby, które zastrzegły numer PESEL, a mają umówioną wizytę u notariusza, powinny zatem przed wizytą odwołać zastrzeżenie. Ponieważ odwołanie zastrzeżenia jest możliwe również online, w czasie rzeczywistym (dla osób korzystających z serwisu mObywatel), więc można to zrobić również w trakcie wizyty u notariusza. Po wizycie można ponownie zastrzec numer PESEL.
Jak zastrzec numer PESEL?
Zastrzec numer PESEL mogą osoby pełnoletnie, mające pełną zdolność do czynności prawnych. Można to zrobić na trzy sposoby:
- w aplikacji mObywatel
- w serwisie internetowym mObywatel
- w urzędzie gminy
Zastrzeżenie jest bezpłatne, nie wymaga podania przyczyny. Zmiany (zastrzeżenie PESEL i cofnięcie zastrzeżenia) realizowane są w czasie rzeczywistym. Dlatego zalecane jest prewencyjne zastrzeżenie numeru PESEL i cofanie zastrzeżenia w przypadku konieczności załatwienia sprawy wymagającej weryfikacji, czy PESEL jest zastrzeżony (np. zaciągnięcia kredytu, sprzedaży mieszkania, wydania duplikatu karty SIM).
Nie ma ograniczeń w ilości korzystania z usługi zastrzegania PESEL i cofania zastrzeżenia. Między cofnięciem zastrzeżenia o ponownym zastrzeżeniem musi upłynąć 30 min. Możliwe jest bezterminowe cofnięcie zastrzeżenia lub czasowe cofnięcie zastrzeżenia (z wyznaczeniem dnia i godziny, gdy zastrzeżenie zostanie ponownie automatycznie włączone). W aplikacji mObywatel można też sprawdzić, jakie podmioty i instytucje sprawdzały status numeru PESEL.
W przypadku zgłoszenia utraty dowodu osobistego, nastąpi automatyczne zastrzeżenie numeru PESEL. Wydanie nowego dowodu nie jest równoznaczne z automatycznym cofnięciem zastrzeżenia PESEL.
Etap legislacyjny
Zastrzeganie numerów PESEL zostało wprowadzone ustawą z 7.7.2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości (Dz.U. z 2023 r. poz. 1394; dalej: OgrSkKrTożsamU). Opisane zmiany, wynikające z art. 1, art. 3, art. 5-7, art. 9, art. 10 i art. 19 OgrSkKrTożsamU weszły w życie z dniem 1.6.2024 r.
