3 dni temu
Autor: Karolina Czerwińska, apl. adw.
W Polsce zatrudnianie osób niepełnoletnich budzi wiele pytań zarówno ze strony pracodawców, jak i rodziców oraz samych młodych ludzi. To temat szczególnie istotny w kontekście zdobywania pierwszych doświadczeń zawodowych, rozwijania odpowiedzialności oraz kształtowania przyszłych ścieżek kariery. Przepisy prawa pracy jasno określają, w jakich sytuacjach i na jakich zasadach możliwe jest zatrudnienie osób, które nie osiągnęły pełnoletności. najważniejsze jest jednak pogodzenie ochrony praw dziecka z możliwością rozwoju zawodowego młodych osób.
Do zatrudniania osób poniżej 16 roku życia odnosi się sama Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, która w art. 30 wprowadza zakaz stałego zatrudnienia osób poniżej 16 roku życia, natomiast szczegóły reguluje Kodeks Pracy oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.
Definicja młodocianego i praca celem przygotowania zawodowego
Na wstępie Kodeks wprowadza definicję młodocianego – jest to osoba, która nie ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Co do zasady zabronione jest zatrudnianie osoby poniżej wskazanego limitu, choć Kodeks przewiduje od tego trzy wyjątki – osoba poniżej 15 roku życia może być zatrudniona gdy:
- ukończyła 8-letnią szkołę podstawową, jeżeli zatrudnienie rozpocznie się w roku kalendarzowym, w którym osiągnie ten wiek;
- ukończyła 8-letnią szkołę podstawową, jeżeli zatrudnienie ma na celu przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu – jednakże pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego, uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz zezwolenie dyrektora szkoły podstawowej znajdującej się w obwodzie zamieszkania tej osoby, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą;
- nie ukończyła 8-letniej szkoły podstawowej, jeżeli zatrudnienie ma na celu przygotowanie zawodowe w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy – jednakże pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Poza powyższymi wyjątkami, oprócz cenzusu wieku, młodociany, aby zostać zatrudniony musi ukończyć co najmniej 8-letnią szkołę podstawową oraz przedstawić świadectwo lekarskie stwierdzające, iż praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Od powyższej regulacji jest jednak jeden wyjątek – z osobą, która ukończyła 15 lat i nie ukończyła 8-letniej szkoły podstawowej, spełniającą obowiązek szkolny poza szkołą, może być, po zakończeniu przez nią przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.
Pracodawca zatrudniający młodocianych jest zobowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną do ich przystosowania się do adekwatnego wykonywania pracy. Ponadto ustawa nakłada obowiązek prowadzenia ewidencji pracowników młodocianych.
W celu przygotowania zawodowego pracodawca obowiązany jest zawrzeć z młodocianym pracownikiem umowę o pracę, co do zasady na czas nieokreślony, gdyż niedopuszczalne jest zawarcie z młodocianym umowy na czas próbny lub czas nieokreślony. Naruszenia tej regulacji nie stanowi wskazanie w treści umowy czasu trwania szkolenia lub przyuczenia.
Zatrudnianie młodocianych w celu wykonywania prac lekkich
Młodociany, który ukończył już 16 lat może zostać zatrudniony również do wykonywania prac lekkich. Ustawodawca nie definiuje wprost tego terminu, wskazuje jedynie, iż taki rodzaj pracy nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Wykaz prac lekkich określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy, wymaga on również zatwierdzenia przez adekwatnego inspektora pracy. Zamieszcza się go w regulaminie pracy, a jeżeli dany pracodawca nie ma obowiązku wydania regulaminu, wykaz ustalany jest w osobnym akcie.
Czas pracy młodocianego
Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z rozkładu zajęć szkolnych oraz programu nauczania. Tygodniowy wymiar czasu pracy nie może przekraczać 12 godzin, a w dniu odbywania zajęć szkolnych nie może on przekraczać 2 godzin dziennie.
W czasie ferii szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu, jednak dobowy wymiar czasu pracy młodocianego poniżej 16 lat nie może przekraczać 6 godzin.
Pracownikom poniżej 18 roku życia przysługuje przerwa w pracy trwająca 30 minut, wliczana do czasu pracy, jeżeli czas pracy młodocianego jest dłużysz niż 4,5 godziny.
Ponadto ustawa wprowadza zakaz zatrudniania pracowników w godzinach nadliczbowych oraz porze nocnej. Pora nocna rozumiana jest odpowiednio pomiędzy godzinami 22 lub 20 a 6 rano. Przerwa między dwoma kolejnymi dnia pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin, a ponadto w każdym tygodniu przysługuje mu co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Zatrudnienie młodocianego przed ukończeniem 16 roku życia
Kodeks Pracy przewiduje możliwość zlecenia pracy lub innego zajęcia zarobkowego dzieciom poniżej 16 roku życia, o ile działalność podmiotu ma charakter kulturalny, artystyczny, sportowy lub reklamowy pod warunkiem uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka oraz uzyskania zezwolenia adekwatnego inspektora pracy.
Zezwolenie wydawane jest na wniosek podmiotu zainteresowanego, do którego załączyć należy:
- pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna;
- opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwskazań do wykonywania przez dziecko zajęć zarobkowych lub pracy;
- orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwskazań do wykonywania pracy lub zajęć zarobkowych;
- jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu załączyć również należy opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza dotyczące możliwości dalszego wykonywania obowiązku bez zakłóceń spowodowanych zleconą pracą.
Właściwy inspektor obligatoryjnie odmawia wydania zezwolenia, jeżeli zlecona praca lub zajęcia powodowałyby zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju dziecka oraz wypełniania obowiązku szkolnego dziecka.
Zatrudnianie osób młodocianych w Polsce to temat wymagający staranności i odpowiedzialności ze strony pracodawców, ale również świadomego podejścia młodych ludzi oraz ich opiekunów. Pierwsze doświadczenia zawodowe mogą być cenną lekcją samodzielności, umiejętności organizacji czasu oraz pracy w zespole. Jednak równie ważne jest zapewnienie, by praca ta odbywała się w zgodzie z przepisami, chroniącymi zdrowie, rozwój oraz prawa młodocianych pracowników.
