Zawieszenie członka zarządu sp. z o.o. a odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Istota sporu

SR wskazał, iż w sprawie bezspornym było, iż E.K. (dalej: Pozwana) w okresie od 9.1.2017 r. do 28.7.2018 r. pełniła funkcję prezesa i jedynego członka zarządu (…) sp. z o.o. w T. (dalej: Spółka). Pozwana nie kwestionowała wysokości zobowiązań, jakie Spółka posiadała wobec Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W. (dalej: Powód) oraz tego, iż egzekucja przeciwko Spółce okazała się bezskuteczna. Spór dotyczy odpowiedzialności Pozwanej za zobowiązania Spółki wobec okoliczności, iż w czasie, kiedy powstały zobowiązania Spółki na rzecz Powoda, Pozwana pozostawała zawieszona w pełnieniu funkcji prezesa zarządu i nie zapoznawano jej ze stanem finansowym Spółki.

Stan prawny

Podstawę prawną żądania pozwu stanowił art. 299 § 1 KSH, w myśl którego członkowie zarządu spółki odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, o ile egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu jest odpowiedzialnością odszkodowawczą (deliktową), określającą wszystkie konieczne przesłanki powstania obowiązku naprawienia szkody, tj. szkodę, fakt powodujący szkodę, z którym ustawa łączy obowiązek jej naprawienia oraz związek przyczynowy pomiędzy szkodą, a tym faktem (uchwała SN z 7.11.2008 r., III CZP 72/08, Legalis). Specyfika tej odpowiedzialności przejawia się w tym, iż gdy chodzi o dowód szkody, wystarczy, iż wierzyciel, który nie wyegzekwował swej należności wobec spółki, przedłoży tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki i udowodni, iż egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. Nie ma wątpliwości, iż odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko Spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej (uchwała SN z 7.12.2006 r., III CZP 118/06, Legalis).

W rozpatrywanej sprawie, w ocenie SR, nie było wątpliwości, iż zobowiązania Spółki wobec poprzednika prawnego Powoda istniały w czasie, kiedy Pozwana sprawowała funkcję prezesa zarządu Spółki, tj. w okresie od 9.1.2017 r. do 28.7.2018 r. Należności Powoda stawały się bowiem wymagalne w okresie od grudnia 2017 r. do czerwca 2018 r.

Przesłanki egzoneracyjne

SR podkreślił, iż w tej sytuacji to na Pozwanej spoczywał ciężar wykazania, iż nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania Spółki. Pozwana powołała się na okoliczności zwalniające z odpowiedzialności. Podnosząc wystąpienie przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 KSH, Pozwana zobowiązana była je udowodnić. Zgodnie z art. 299 § 2 KSH członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o ile wykaże, że:

1. we adekwatnym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
2. niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
3. pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Pozwana powoływała się na brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Członek zarządu, chcący uniknąć odpowiedzialności, powinien wykazać swój niezawiniony brak kontaktu z finansami i księgowością spółki. Powody mogą być różne: od dłuższej nieobecności członka zarządu obejmującej czas, w którym odpowiedni wniosek miał być złożony, przez przewlekłą chorobę uniemożliwiającą pełnienie funkcji, wyłączenie członka zarządu od spraw finansowych na podstawie wewnętrznego podziału zadań poszczególnych członków zarządu, po niedopuszczanie członka zarządu do danych o wynikach finansowych spółki lub podstępne wprowadzenie w błąd co do tych danych. Nie wszystkie z ww. okoliczności ekskulpacyjnych zostały za takie uznane w judykaturze. Tylko taka sytuacja faktyczna, która rzeczywiście obiektywnie uniemożliwia uczestniczenie w czynnościach zarządzania, może uzasadniać wniosek o istnieniu okoliczności uwalniających członka zarządu od odpowiedzialności. Brak winy członka zarządu występuje dopiero wtedy, gdy wykaże on, iż w czasie adekwatnym nie mógł brać udziału w czynnościach zarządu (wyrok SN z 7.6.2002 r., IV CKN 1138/00, Legalis).

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy SR wskazał, iż Pozwana twierdziła, iż od czerwca 2017 r. – a więc jeszcze przed powstaniem wymagalnych zobowiązań na rzecz Powoda – została zawieszona jako prezes zarządu Spółki. Wskazała, iż był to dla niej trudny czas ze względu na nawarstwienie się problemów rodzinnych – konieczność zatroszczenia się o matkę (alkoholiczkę), schorowanego ojca oraz sędziwą babkę. W tej sytuacji wspólnicy, a zarazem prokurenci Spółki, uznali, iż Pozwana nie jest w stanie należycie wywiązać się z funkcji i podjęli jednomyślną uchwałę o jej zawieszeniu. Sytuacja osobista Pozwanej skomplikowała się na przełomie lat 2017 i 2018, kiedy zmarły wszystkie ww. osoby. Trauma nie pozwoliła Pozwanej wrócić do pełnienia obowiązków, a w lipcu 2018 r. wspólnicy odwołali ją z funkcji. SR doszedł do przekonania, iż ze względu na zawieszenie w obowiązkach członka zarządu, skutkujące przejęciem prowadzenia spraw Spółki przez prokurentów, oraz brak dostępu do bieżących informacji o sytuacji finansowej Spółki, Pozwana nie była w stanie stwierdzić, iż Spółka znalazła się w stanie niewypłacalności. O braku winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszeniu upadłości decydowała sytuacja osobista i rodzinna Pozwanej. W momencie zaś zawieszenia Pozwanej w pełnieniu funkcji, sytuacja finansowa Spółki była dobra, a potem Pozwana nie była już informowana o nowo powstałych problemach finansowych ww. osoby prawnej.

Odwołanie i zawieszenie członka zarządu sp. z o.o.

Zdaniem SR zawieszenie wyłącza winę członka zarządu w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Oprócz pozbawienia prawa reprezentacji spółki zawieszony członek zarządu traci uprawnienie do prowadzenia spraw spółki. Oznacza to, iż traci w szczególności prawo uczestnictwa w posiedzeniach zarządu (wraz z wszystkimi powiązanymi uprawnieniami) oraz dostępu do dokumentów spółki. Trudno jest przypisać winę osobie, która nie ma wglądu w stan finansów spółki i nie jest w stanie ustalić podstaw do ogłoszenia upadłości. Wątpliwe jest wyprowadzenie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki przez zawieszonego członka zarządu spółki. Skoro nie spoczywa na nim obowiązek złożenia takiego wniosku, to nie może on ponosić winy za jego niezgłoszenie w terminie. Zawieszony członek zarządu ma jedynie prawo, ale nie obowiązek, zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z o.o., co realizuje jednak w imieniu własnym. Zawieszony członek zarządu nie reprezentuje bowiem czasowo spółki i nie może występować o ogłoszenie upadłości jako jej organ (P. Kędzierski, Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z o.o. przez zawieszonego członka zarządu, PPH 2022, nr 12, s. 51-57).

Powód twierdził, iż uprawnienie do zawieszenia członka zarządu spółki z o.o. przysługuje jedynie radzie nadzorczej i to wyłącznie gdy umowa spółki tak stanowi (art. 220 KSH). SR podziela jednak pogląd doktryny, zgodnie z którym wspólnikom spółki z o.o. przysługuje nie tylko dalej idące prawo odwołania członka zarządu, ale także prawo jego zawieszenia. Co więcej, możliwe jest zawieszenie członka zarządu przez zgromadzenie wspólników, choćby gdy umowa spółki nie przyznaje takiego uprawnienia. Nietrafiony był także argument Powoda, iż uchwały o zawieszeniu i odwołaniu Pozwanej nie zostały ujawnione w KRS. Zgodnie z art. 39 pkt 5 ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 685) wzmianki o zawieszeniu członków organu powinny pojawić się w KRS. Wpisy te mają jednak charakter deklaratoryjny. Sam wpis nie decyduje więc, czy ktoś jest czy nie jest członkiem zarządu spółki, bowiem status prawny członka zarządu spółki określają umowa spółki i art. 201-211 KSH. Z mocy art. 201 § 4 KSH członek zarządu spółki z o.o. jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników. Oznacza to, iż takie powołanie jest skuteczne w stosunkach wewnętrznych spółki, a wpis zmian w składzie osobowym zarządu w KRS ma tylko charakter deklaratoryjny.

SR stwierdził, iż mimo wykazania przez Powoda, iż w czasie, kiedy Pozwana była członkiem zarządu Spółki, istniało wymagalne zobowiązanie Spółki wobec poprzednika prawnego Powoda, a późniejsza egzekucja przeciwko Spółce była bezskuteczna, powództwo nie mogło być uwzględnione. Pozwana przeprowadziła skuteczny dowód na wykazanie faktu, iż nie było jej winy w niezłożeniu we adekwatnym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Komentarz