1 miesiąc temu
Stan faktyczny
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lublinie (dalej: Organ I instancji) 10.12.2019 r. wydał decyzję o stwierdzeniu u P.C. (dalej: Pracownik) choroby zawodowej. Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny decyzją z 27.3.2020 r. utrzymał w mocy ww. decyzję. Wyrokiem z 4.11.2020 r. WSA w Lublinie uchylił obie decyzje i przekazał sprawę Organowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Decyzją z 29.11.2022 r. Organ I instancji stwierdził u Pracownika chorobę zawodową – boreliozę. Pracownik prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której wykonuje prace związane z przebywaniem na polach i terenach leśnych, podczas których występuje narażenie na pokłucie przez kleszcze. W okresie od 3.6.2013 r. do 31.8.2017 r. Skarżący był zatrudniony w P. (dalej: Skarżący, Pracodawca), a do jego czynności zawodowych należała też praca w terenie – w środowisku żerowania kleszczy. W ocenie ryzyka zawodowego jako jedno z zagrożeń wskazano „kontakt z owadami m.in. kleszczami”.
Podczas zatrudnienia Skarżący został ukąszony przez kleszcza. W październiku 2016 r. pojawiły się bóle stawów obu nadgarstków, poranna sztywność z drętwieniem rąk, wypadanie przedmiotów z rąk, bóle lewego stawu barkowego i lewego stawu kolanowego, bóle kręgosłupa i osłabienie. W styczniu 2017 r. wykonano badania laboratoryjne w kierunku boreliozy, uzyskując dodatni wynik. Na podstawie całości dokumentacji wydano orzeczenie lekarskie nr 78/2019 z 29.10.2019 r., w którym rozpoznano u Skarżącego chorobę zawodową pod postacią boreliozy.
Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny decyzją z 22.3.2023 r. utrzymał w mocy decyzję Organu I instancji. Wyrokiem z 19.9.2023 r., III SA/Lu 225/23, Legalis, WSA w Lublinie oddalił skargę Pracodawcy.
Stanowisko Skarżącego
Skargę kasacyjną od ww. wyroku wniósł Pracodawca, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie m.in.: prawa materialnego, tj. art. 2351 KP, poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż okoliczność ukąszenia Pracownika przez kleszcza 6.7.2016 r., podczas wykonywania pracy zawodowej u Skarżącego oraz zdiagnozowanie boreliozy, a także wykonywanie pracy w narażeniu zawodowym przesądzają, iż do powstania choroby zawodowej doszło w warunkach określonych w art. 2351 KP. Podczas gdy nie można mówić ani o spełnieniu przesłanki bezsporności spowodowania choroby zawodowej, ani spowodowania choroby zawodowej z wysokim prawdopodobieństwem. Istnienie narażenia zawodowego w środowisku pracy mające stwarzać domniemanie związku między wykonywaną pracą, a stwierdzoną chorobą zawodową podlega obaleniu przeciwdowodem.
Domniemanie związane z chorobą zawodową
Oddalając zarzuty, NSA miał na względzie, iż z definicji legalnej pojęcia choroby zawodowej (art. 2351 KP) wynika konstrukcja domniemania związku przyczynowego pomiędzy zaistnieniem schorzenia prawnie uznanego za chorobę zawodową, a warunkami pracy narażającymi na jego powstanie. Jeżeli do stwierdzenia choroby zawodowej wystarczający jest wysoki stopień prawdopodobieństwa jej powstania w następstwie działania czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, to jest oczywiste, iż choćby w sytuacji, w której istnieją inne (także konkurencyjne) czynniki etiologiczne powstania choroby zawodowej, domniemanie przemawia za zawodową etiologią tego rodzaju schorzenia. Jest to domniemanie wzruszalne i może być obalone dowodem przeciwnym (wyrok NSA z 8.9.2005 r., II OSK 7/05, Legalis), z którego będzie wynikać, iż źródłem powstania schorzenia są czynniki pozazawodowe (wyrok NSA z 16.1.2024 r., II GSK 583/23, Legalis). Obalenie domniemania może nastąpić tylko wtedy, gdy na podstawie orzeczeń lub opinii lekarskich organy administracji sanitarnej wykażą, iż określone schorzenie zaliczone do wykazu chorób zawodowych powstało bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem wyłącznie w wyniku działania czynników pozazawodowych (wyrok NSA z 16.1.2024 r., II GSK 583/23, Legalis). W takim wypadku konieczne jest uzyskanie kwalifikowanych ustaleń z zakresu specjalistycznej wiedzy medycznej, które z co najmniej wysokim prawdopodobieństwem wykluczą możliwość powstania spornego schorzenia w wyniku działania narażenia zawodowego.
W świetle przedstawionego wyżej prawidłowego wzorca wykładni art. 2351 KP WSA w Lublinie nie miał podstaw do zakwestionowania jednoznacznej konkluzji diagnostycznej wynikającej z orzeczenia lekarskiego oraz sposobu zastosowania przez Organy konstrukcji domniemania związku przyczynowego i zawodowej etiologii stwierdzonego schorzenia.
W tym kontekście NSA uwzględnił również, iż orzeczenie lekarskie w postępowaniu orzeczniczym w sprawach chorób zawodowych korzysta jako dokument urzędowy z domniemania wiarygodności i autentyczności, a zatem zakresem tego domniemania objęte są także twierdzenia i wnioski medyczne z przeprowadzonych badań specjalistycznych.
W przedmiotowej sprawie organy, wobec braku racjonalnych wątpliwości co do wniosków wynikających z karty oceny narażenia zawodowego oraz orzeczenia lekarskiego, trafnie uznały, iż materiał dowodowy jest wystarczający do wydania decyzji i nie zachodzi konieczność podejmowania dalszych czynności dowodowych.
Postępowanie diagnostyczno-orzecznicze
W związku z powyższym przypomnienia zdaniem NSA wymaga fakt, iż w postępowaniu diagnostyczno-orzeczniczym pozycja pracodawcy (byłego pracodawcy) jest inna niż pozycja pracownika (byłego pracownika). Zgodnie z § 6 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 30.6.2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1836) orzeczenie lekarskie przesyła się adekwatnemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania, a w przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia – również jednostce orzeczniczej I stopnia. Orzeczenie lekarskie nie jest przesyłane pracodawcy, co świadczy o tym, iż w części orzeczniczej postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej udział pracodawcy nie jest obligatoryjny.
Nie do przyjęcia jest zatem pogląd Skarżącego, iż pomimo jednoznacznych wniosków wynikających z orzeczenia lekarskiego stwierdzającego istnienie choroby zawodowej, wydanego przez uprawnionego lekarza na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego, dopuszczalna jest dalsza weryfikacja etiologii schorzenia, które odpowiada normatywnym cechom kategorii danej choroby zawodowej. Niezależnie od tego, iż decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie całego zgromadzonego materiału dowodowego (w tym danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika), specjalistyczna ocena co do kompletności Zgromadzonego materiału należy do adekwatnego państwowego inspektora sanitarnego, który przed wydaniem decyzji jest uprawniony do żądania od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia, wystąpienia do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację lub podjęcia innych czynności niezbędnych do uzupełnienia tego materiału. o ile jednak na podstawie jednoznacznego i formalnie niewadliwego orzeczenia lekarskiego, spójnego i zupełnego formularza oceny narażenia zawodowego oraz innych zgromadzonych dowodów właściwy organ może sformułować wniosek, iż rozpoznana choroba zawodowa została spowodowana bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, a więc pomiędzy powstaniem choroby, a warunkami pracy (tzw. narażeniem zawodowym) istnieje związek przyczynowo-skutkowy, to prowadzone postępowanie diagnostyczno-orzecznicze podlega zakończeniu. W tej fazie postępowania przestają być uzasadnione dalsze wnioski dowodowe.
W przedmiotowej sprawie Skarżący nie wykazał, iż istnieją uzasadnione podstawy do sprawdzenia uzyskanych wyników postępowania.
Rozstrzygnięcie NSA
W tym stanie rzeczy, NSA oddalił skargę kasacyjną.
Na tle ustalonego w rozpatrywanej sprawie stanu faktycznego NSA wypowiedział się na temat definicji choroby zawodowej i zasad prowadzenia postępowania diagnostyczno-orzeczniczego, mającego na celu ustalenie faktu i okoliczności powstania takiej choroby. Z chorobą zawodową mamy do czynienia, gdy zostaną spełnione dwie przesłanki:
- występowanie schorzenia odpowiadającego schorzeniu zamieszczonemu w wykazie chorób zawodowych,
- istnienie związku przyczynowego pomiędzy powstaniem tej choroby a czynnikami szkodliwymi występującymi w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy (wyrok NSA z 12.3.2024 r., II GSK 1631/23, Legalis).
Uwzględniając stan prawny, a także orzecznictwo, NSA wskazał, iż podstawowe znaczenie dla ustaleń w ww. zakresie ma orzeczenie lekarskie, które – jako dokument urzędowy – korzysta w przedmiotowym postępowaniu z domniemania wiarygodności i autentyczności. Pomimo zarzutów i rozbudowanej argumentacji Skarżącego nie doszło do obalenia ww. domniemania, a NSA podzielił pogląd o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy powstaniem choroby Pracownika (boreliozą), a warunkami jego pracy. Tak powstałą chorobę należy zatem uznać za chorobę zawodową.
