Dostępność dopalaczy budzi wysoki niepokój. RPD apeluje o edukację

W sprawie edukacji dzieci i młodzieży na temat substancji psychoaktywnych zwróciła się Rzeczniczka Praw Dziecka do Ministry Edukacji.

Alarmujące doniesienia

– Z rosnącym niepokojem odnotowuję kolejne doniesienia medialne alarmujące o powracającej wśród dzieci i młodzieży modzie na dopalacze. Prawdopodobnie szeroka dostępność tych nielegalnych substancji – sprzedawanych m.in. poprzez Internet – oraz ich relatywnie niska cena sprawiają, iż środki zastępcze oraz nowe substancje psychoaktywne zyskują coraz większą popularność, także wśród młodych ludzi – wskazała Monika Horna-Cieślak w piśmie do MEN z 2 czerwca.

Badania i statystyki

Od 2022 r. znów obserwujemy stały wzrost zatruć wśród dzieci i młodzieży, tj. 49 przypadków w 2022 r., 58 w 2023 r. i aż 92 w 2024 r. Łącznie w Systemie Monitorowania Informacji o Środkach Zastępczych i Nowych Substancjach Psychoaktywnych (SMIOD), w 2024 r. odnotowano 557 interwencji medycznych związanych z podejrzeniem zatrucia tymi substancjami. Najwięcej zgłoszeń pochodziło z województw: małopolskiego (167), śląskiego (112) i lubuskiego (63).

Liczba interwencji medycznych podjętych w grupie wiekowej do 18. roku życia stanowiła 16,52 proc. wszystkich przypadków. Najwięcej, tj. 56 zgłoszeń, dotyczyło młodzieży w wieku 16-18 lat. W grupie 13–15 lat odnotowano 31 przypadków. Zgłoszenia dotyczyły również dzieci w wieku 0-6 lat (3 przypadki) oraz 7-12 lat (2 przypadki).

Skala zjawiska

– Mając na uwadze przytoczone dane, nie sposób wprawdzie oszacować rzeczywistej skali obserwowanego zjawiska. Nie można również jednoznacznie ocenić, czy odnotowany wzrost liczby zatruć dopalaczami wśród dzieci i młodzieży w przeciągu ostatnich trzech lat to jedynie chwilowa tendencja, czy zapowiedź nowego, niepokojącego trendu. Niewątpliwym jest jednak, iż problem dopalaczy w tej grupie wiekowej pozostaje wciąż aktualnym i poważnym wyzwaniem zdrowotnym i społecznym – podkreśliła Rzeczniczka Praw Dziecka.

Zdaniem RPD, ta niepokojąca sytuacja, budząca zrozumiałe obawy opinii publicznej, powinna stać się przedmiotem wzmożonego zainteresowania wszystkich instytucji odpowiedzialnych za zdrowie publiczne oraz edukację młodego pokolenia.

Koordynacja działań i edukacja

Monika Horna-Cieślak uważa, iż niezbędne jest podjęcie skoordynowanych działań o charakterze ogólnopolskim, które w pierwszej kolejności pozwolą na upowszechnienie wiedzy na temat zagrożeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak również wśród rodziców, opiekunów oraz kadry pedagogicznej.

Wystąpienie do MEN o podjęcie działań mających na celu ochronę dzieci i młodzieży przed dostępem do substancji psychoaktywnych

Placówki oświaty jako miejsce codziennego funkcjonowania dzieci i młodzieży, powinny w tym zakresie odegrać kluczową rolę. Zasadnym byłoby organizowanie warsztatów i szkoleń, najlepiej z udziałem specjalistów: psychologów, terapeutów uzależnień. Istotnym wsparciem mogłyby być także dedykowane młodzieży programy edukacyjne, mające na celu podnoszenie kompetencji pod kątem radzenia sobie ze stresem, presją społeczną oraz cykliczne informowanie uczniów o możliwości skorzystania z anonimowych kanałów wsparcia, jak infolinie, czaty. Działania w tym zakresie winny być podejmowane przed wszystkim w okresie bezpośrednio poprzedzającym czas wakacji oraz powrotu młodzieży do szkół w okresie jesiennym.

Wobec powyższego, Rzeczniczka Praw Dziecka poprosiła o wskazanie, czy resort edukacji identyfikuje wskazane powyżej problemy oraz czy planuje podjąć działania mające na celu przeprowadzenie edukacyjnych kampanii profilaktycznych – jeszcze przed zakończeniem roku szkolnego 2024/2025.