Sąd. Młotek sędziego. Cisza na sali. I nagle: postanowienie o skierowaniu na badanie psychiatryczne. Dla wielu brzmi to jak scena z filmu – najlepiej thrillera z salą rozpraw w roli głównej. Tymczasem w rzeczywistości to codzienność. Jak wygląda badanie psychiatryczne przez biegłego? Kiedy i po co sąd wzywa biegłego psychiatrę? I – najczęściej zadawane pytanie – o co pyta biegły psychiatra? Zajrzyjmy za kulisy tego dość intymnego, ale niezbędnego w wymiarze sprawiedliwości procesu.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Kiedy sąd kieruje na badania psychiatryczne?
- W jakich sprawach powołuje się biegłego psychiatrę?
- Jak wygląda badanie psychiatryczne przez biegłego?
- O co pyta biegły psychiatra?
- Jakie uprawnienia ma biegły sądowy psychiatra?
- Ile trwa badanie biegłego psychiatry?
- Biegli psychiatrzy w postępowaniu karnym – osobna liga
- Zamiast podsumowania: oddech i świadomość
Kiedy sąd kieruje na badania psychiatryczne?
Nie trzeba być Hannibalem Lecterem, żeby sąd nabrał wątpliwości co do naszej poczytalności. Wystarczy, iż w sprawie pojawią się symptomy, które sugerują zaburzenia psychiczne, emocjonalne lub poznawcze – a sąd zaczyna drążyć. Bo kiedy sąd kieruje na badania psychiatryczne, robi to nie złośliwie, ale po to, by mieć pewność, iż decyzje podejmuje wobec osoby, która w pełni rozumie sytuację.
Czy to rozwód z dramatem w tle, sprawa o przymusowe leczenie, czy proces karny – tu potrzebna jest wiedza, a nie zgadywanie. I wkraczają biegli psychiatrzy.
W jakich sprawach powołuje się biegłego psychiatrę?
Lista spraw, w których sąd sięga po opinię psychiatryczną, mogłaby spokojnie konkurować z menu w dobrej restauracji – jest różnorodna i zaskakująca. W jakich sprawach powołuje się biegłego psychiatrę?
- W sprawach karnych – np. gdy trzeba ocenić, czy oskarżony był poczytalny.
- W rodzinnych – choćby wtedy, gdy jedna ze stron twierdzi, iż druga „ma problemy psychiczne”.
- W cywilnych – zwłaszcza tych o ubezwłasnowolnienie.
- I wreszcie w tych najdelikatniejszych – dotyczących przymusowego leczenia psychiatrycznego.
Więcej o ostatnim przypadku przeczytasz w felietonie: Opinia biegłego psychiatry w sprawie o leczenie psychiatryczne
Jak wygląda badanie psychiatryczne przez biegłego?
Zacznijmy od tego, czym nie jest takie badanie. Nie przypomina przesłuchania w ciemnym pokoju z lampą skierowaną prosto w twarz. Zamiast tego jest to rozmowa. Momentami intymna. Czasem niewygodna. Ale zawsze – profesjonalna.
Jak wygląda badanie psychiatryczne przez biegłego? To rozmowa z osobą, która – choć może nie nosi togi – ma wielką moc. Może zaważyć na wyroku, skierować na leczenie, odciążyć lub pogrążyć. Biegły zapyta o dzieciństwo, rodzinę, leczenie, może zapytać o sny, nastroje, a czasem o to, co się wydarzyło konkretnego dnia, o którym mowa w sprawie. I to prowadzi nas do kolejnego pytania…
O co pyta biegły psychiatra?
Właśnie: o co pyta biegły psychiatra? Nie ma jednego szablonu, ale są pewne klasyki gatunku:
- „Czy wie pan/pani, jaki jest dziś dzień?”
- „Czy był pan/pani już kiedyś w szpitalu psychiatrycznym?”
- „Czy słyszy pan/pani głosy?”
- „Czy ktoś pana/pani śledzi?”
- „Dlaczego zrobiono to, co się zarzuca?”
Czasem pytania bywają podchwytliwe, czasem z pozoru absurdalne. Ale ich cel jest jeden: zrozumieć, jak działa głowa osoby badanej. A może raczej – jak nie działa.
Jakie uprawnienia ma biegły sądowy psychiatra?
Czym zajmuje się biegły psychiatra sądowy? Otóż nie tylko „gada” z pacjentem. Może:
- analizować dokumentację medyczną,
- zlecać testy psychologiczne,
- kierować na obserwację szpitalną,
- formułować opinię, która potem staje się dowodem przed sądem.
Mówiąc wprost: biegły psychiatra sądowy ma ogromny wpływ na to, jak potoczy się dana sprawa. Więc choć nosi fartuch zamiast togi, jego słowo w sądzie znaczy naprawdę dużo.
Ile trwa badanie biegłego psychiatry?
Nie ma tu reguły. Ile trwa badanie biegłego psychiatry? Czasem pół godziny. Czasem dwie. Czasem trwa… tygodnie – jeżeli sąd zdecyduje o obserwacji w szpitalu. Ale nie martw się, to nie dzieje się od ręki. Zwykle wystarcza jedno spotkanie, by biegły wyrobił sobie zdanie. Zwłaszcza jeżeli ma przed sobą dokumentację bogatszą niż biografia celebryty.
Biegli psychiatrzy w postępowaniu karnym – osobna liga
W sprawach karnych gra toczy się o wysoką stawkę – winę lub niewinność. Biegli psychiatrzy w postępowaniu karnym to często języczek u wagi. Ich opinia może zdecydować, czy oskarżony trafi do więzienia, czy na leczenie. A czasem – o umorzeniu postępowania, jeżeli uzna się, iż sprawca był niepoczytalny.
Nie da się ukryć – psychiatrzy sądowi są w takich sytuacjach nie tylko lekarzami, ale i detektywami umysłu.
Zamiast podsumowania: oddech i świadomość
Zderzenie z wymiarem sprawiedliwości bywa przytłaczające. Dodajmy do tego badanie psychiatryczne – i mamy mieszankę, która może podziałać paraliżująco. Ale pamiętaj: to nie egzamin. To nie jest też walka z systemem. To element postępowania, który – choć trudny – może ochronić Cię przed niesprawiedliwością lub pomóc wrócić na adekwatne tory.
Szukasz więcej takich tematów? Zajrzyj na nasz blog o prawie medycznym – tam prawo i zdrowie psychiczne spotykają się bez paragrafowego zadęcia.
