Jakie są założenia ustawy o fundacji rodzinnej?

W dniu 6 lutego 2023 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej.

O projekcie ustawy o fundacji rodzinnej informowaliśmy wielokrotnie, m.in. w artykule o tym, jakie są założenia projektu ustawy o fundacji rodzinnej. W międzyczasie projekt ustawy zmieniał się wielokrotnie, aż w końcu w dniu 26 stycznia 2023 r. został ostatecznie przyjęty przez Sejm, a w dniu 6 lutego 2023 r. ustawa została podpisana przez Prezydenta. Jakie są ostateczne założenia ustawy o fundacji rodzinnej?

Informacje ogólne

Fundacja rodzinna jest osobą prawną (nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych) utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów, zapewnienia ochrony majątku oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów (przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną). Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.

Nazwa fundacji rodzinnej może być obrana dowolnie i zawiera dodatkowe oznaczenie „Fundacja Rodzinna”.

Siedziba fundacji rodzinnej musi znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Utworzenie fundacji rodzinnej

Fundację rodzinną tworzy się na podstawie oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej. Oświadczenie fundator składa w akcie założycielskim albo w testamencie. Zarówno akt założycielski, jak i testament muszą zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. Fundatorem może zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, w tym także kilku fundatorów (ale nie jeżeli fundacja ustanawiana jest w testamencie).

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji.

Do powstania fundacji rodzinnej wymagane jest także:

a) ustalenie statutu fundacji przez fundatora:

– forma aktu notarialnego,

– statut określa m.in. cel fundacji, beneficjenta fundacji rodzinnej lub grupy beneficjentów, lub sposób określenia beneficjenta, przeznaczenie majątku fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu,

b) sporządzenie spisu mienia,

c) ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut,

d) wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie:

– fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie przeznaczone na realizację jej celów, którego wartość wynosi co najmniej 100 000 złotych,

– właścicielem mienia wniesionego do fundacji staje się fundacja rodzinna,

e) wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych (do rejestru fundacji rodzinnych fundację rodzinną zgłasza fundator; w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie, zgłoszenia fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych dokonuje zarząd).

Beneficjenci fundacji rodzinnej

Beneficjentem może być: 1) osoba fizyczna (niekoniecznie spokrewniona z fundatorem) albo 2) organizacja pożytku publicznego.

W przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną, fundacja rodzinna może pokrywać koszty jej utrzymania lub kształcenia. Z kolei w przypadku beneficjenta będącego organizacją pożytku publicznego, fundacja może wspierać działalność pożytku publicznego.

Krąg beneficjentów fundacji określa fundator – kto może korzystać z aktywów fundacji, kto ma prawo do dochodów osiąganych przez fundację, na jakich warunkach oraz w jakich częściach, np. świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Należy zaznaczyć, iż fundator ma pełną swobodę przy określaniu kręgu beneficjentów, nie wiążą go reguły prawa spadkowego – beneficjentem fundacji nie musi być członek rodziny fundatora, może być nim choćby on sam.

Organy fundacji rodzinnej

Organami fundacji rodzinnej są zarząd oraz zgromadzenie beneficjentów, a fakultatywnie rada nadzorcza (jeżeli liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe).

Fundator może dowolnie kształtować skład organów fundacji.

Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim.

Działalność gospodarcza

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w zakresie:

1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;

3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;

4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;

5) udzielania pożyczek:

a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

c) beneficjentom;

6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;

8) gospodarki leśnej.

Zachowek i świadczenia alimentacyjne

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza również nowe przepisy prawa spadkowego, odnoszące się do instytucji zachowku. Ustawa przewiduje m.in. możliwość zrzeczenia się zachowku, rozłożenia go na raty, obniżenia jego wysokości czy też odroczenia terminu jego płatności.

Świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Ponadto fundacja rodzinna odpowiada za wykonanie powstałego po jej utworzeniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora.

Opodatkowanie

Fundacja będzie zwolniona z opodatkowania podatkiem dochodowym (CIT), o ile będzie prowadziła działalność gospodarczą w zakresie wskazanym w ustawie. W przypadku, w którym fundacja prowadziłaby działalność gospodarczą w zakresie innym niż wskazany w ustawie, zostanie opodatkowana podatkiem CIT w wysokości 25%.

Świadczenia, które zostaną wypłacone przez fundację rodzinną na rzecz beneficjentów mają zostać opodatkowanie podatkiem CIT w wysokości 15% (na poziomie fundacji) i dodatkowo podatkiem PIT w wysokości 15% (na poziomie beneficjenta).

Wyjątek stanowi fundator i członkowie jego najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha) – w takim przypadku świadczenia przez nich otrzymywane nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem PIT, ale będą opodatkowane podatkiem CIT w wysokości 15%.

Świadczenia otrzymywane przez beneficjentów od fundacji rodzinnej będą z kolei zwolnione z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Ustawa o fundacji rodzinnej wejdzie w życie, a zarazem możliwość zakładania fundacji rodzinnych, w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.