Kasowy PIT – co warto wiedzieć o nowym modelu rozliczeń

Ogólne zasady określania daty powstania przychodu

Podstawową zasadą rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), w myśl art. 14 ust. 1 i 1c ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226; dalej: PDOFizU), jest przyjęcie, iż przychód przedsiębiorcy powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (także jej części). Dzień powstania przychodu nie może jednak przypadać później niż:

Dla przykładu – jeżeli już przed wykonaniem usługi wystawiono fakturę albo uregulowano należność, datą powstania przychodu jest dzień zaistnienia jednego z tych wcześniejszych zdarzeń (wyrok NSA z 8.8.2014 r., II FSK 2048/12, Legalis).

Taki sposób ustalania przychodów z działalności gospodarczej nazywany jest „memoriałowym”.

W praktyce oznacza to, iż jeżeli faktura zostanie wystawiona lub towar doręczony lub usługa wykonana przed dokonaniem zapłaty, to przedsiębiorca będzie ponosił ryzyko utraty płynności finansowej. Wynikać ono będzie z konieczności odprowadzenia przez niego zaliczek na podatek, mimo iż nie otrzymał on jeszcze należnych mu środków.

Przepisy o „zatorach płatniczych” czyli ulga na złe długi

Aby ograniczyć ryzyko utraty płynności finansowej przez przedsiębiorców, ustawą z 19.7.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1649) wprowadzono przepisy dotyczące tzw. zatorów płatniczych, znane również jako ulga na złe długi w PIT. Ich celem jest złagodzenie skutków opóźnień w zapłacie za towary i usługi.

Na podstawie tych regulacji, zgodnie z art. 26i PDOFizU, przedsiębiorca może pomniejszyć podstawę opodatkowania o wartość wierzytelności, które nie zostały uregulowane lub zbyte.

Co istotne, pomniejszenia podstawy opodatkowania dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym upłynęło 90 dni od terminu zapłaty wskazanego na fakturze, rachunku lub w umowie. Nie zwalnia to jednak przedsiębiorcy z obowiązku opłacenia zaliczek na podatek dochodowy, choćby jeżeli faktycznie nie otrzymał płatności. W efekcie przepisy te nie eliminują całkowicie ryzyka utraty płynności finansowej, a jedynie częściowo ograniczają jego skutki.

Kasowy PIT – na czym polega?

Kasowy PIT to wprowadzona ustawą z dnia z 27.9.2024 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2024 r. poz. 1593) metoda określania momentu powstania przychodu przedsiębiorcy, stanowiąca alternatywę dla dotychczasowej metody memoriałowej. Jak sama nazwa wskazuje, system kasowy oznacza, iż przychód powstaje dopiero w momencie faktycznego otrzymania zapłaty od kontrahenta.

Takie rozwiązanie jest szczególnie korzystne w branżach, w których nabywcy często opóźniają się z regulowaniem należności, a utrata płynności finansowej może stanowić istotne ryzyko dla przedsiębiorcy. W przeciwieństwie do metody memoriałowej, jak wynika z art. 14c ust. 2 PDOFizU, w modelu kasowym samo wykonanie usługi czy wystawienie faktury nie rodzi jeszcze obowiązku zapłaty podatku dochodowego. Oznacza to, iż przedsiębiorca nie musi z góry wydatkować własnych środków na podatek, zanim faktycznie otrzyma należność.

Kasowy PIT nie oznacza jednak całkowitego odstąpienia od zapłaty podatku w przypadku, gdy kontrahent nie ureguluje płatności. jeżeli klient nie zapłaci, to przychód musi zostać wykazany najpóźniej:

Warto podkreślić, iż zapłata choćby części należności w postaci zaliczki, przedpłaty czy płatności ratalnej będzie stanowić o powstaniu przychodu, a więc generować obowiązek podatkowy.

Kto i kiedy może skorzystać z kasowego PIT

Zgodnie z art. 14c ust. 1 PDOFizU, metodę kasową rozliczania przychodów mogą stosować przedsiębiorcy, którzy spełniają następujące warunki:

Nie mogą natomiast stosować tej metody wspólnicy spółek cywilnych, jawnych i partnerskich.

Co ważne, zatrudnianie pracowników w ramach działalności gospodarczej nie wyklucza możliwości skorzystania z kasowego PIT.

Ważne jest również to, iż kasowy PIT dotyczy wyłącznie transakcji między przedsiębiorcami, czyli takich, które są dokumentowane fakturami. Nie można go natomiast stosować w przypadku:

Wady i zalety kasowego PIT

Kasowy PIT to rozwiązanie, które niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i pewne ograniczenia.

Do największych zalet należy przede wszystkim lepsze zarządzanie przepływami pieniężnymi – przedsiębiorca nie musi odprowadzać podatku od faktur, za które płatność jeszcze nie nastąpiła. To znacząco ogranicza ryzyko problemów finansowych wynikających z niewypłacalności kontrahentów. Dodatkowo, składka zdrowotna, naliczana na podstawie dochodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który jest opłacana, zostanie obliczona w wyższej wysokości dopiero po faktycznym otrzymaniu zapłaty. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której przedsiębiorca musi odprowadzać składki od środków, których jeszcze nie uzyskał.

Metoda kasowa wiąże się jednak z pewnymi utrudnieniami. Przede wszystkim wymaga prowadzenia szczegółowej ewidencji płatności, co może być skomplikowane przy dużej liczbie transakcji. Dodatkowo, koszty uzyskania przychodu można rozliczyć dopiero po ustaleniu przychodu, co może wpływać na bieżące zobowiązania podatkowe.

Dla przykładu: załóżmy, iż przedsiębiorca w danym miesiącu wykonał dwa zlecenia:

W modelu kasowym przychód powstaje dopiero w momencie otrzymania zapłaty. jeżeli przedsiębiorca otrzymał płatność tylko za zlecenie 1, to w tym miesiącu jego dochód wynosi 10 000 zł (przychód 10 000 zł – brak kosztów). W efekcie zapłaci podatek dochodowy od tej kwoty.

Gdyby jednak przedsiębiorca otrzymał płatność za zlecenie 2 w tym samym okresie co za zlecenie 1, to całkowity przychód wyniósłby 20 000 zł. Koszty uzyskania przychodu wynosiłyby również 20 000 zł. W takiej sytuacji dochód do opodatkowania wyniósłby 0 zł, a przedsiębiorca nie musiałby płacić podatku dochodowego.

Przedsiębiorca musi również pamiętać, iż przychód z nieopłaconych faktur musi zostać wykazany najpóźniej po upływie dwóch lat, choćby jeżeli zapłata wciąż nie nastąpiła.

Przychód z faktur wystawionych przed przejściem na kasowy PIT

Moment powstania przychodu z danej faktury ustala się zgodnie z metodą stosowaną w roku jej wystawienia. Zgodnie z art. 14c ust. 9 PDOFizU, jeżeli faktura została wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosował metody kasowej, a zapłata nastąpiła już po jego przejściu na kasowy PIT, to przychód rozpoznaje się według zasad obowiązujących w momencie wystawienia faktury.

Analogicznie, jeżeli faktura została wystawiona w okresie, gdy podatnik stosował metodę kasową, ale zapłata wpłynęła już po jego powrocie na metodę memoriałową, to moment powstania przychodu również określa się zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili jej wystawienia. Wynika to z art. 14c ust. 8 PDOFizU.

Podsumowanie

Kasowy PIT może być korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców, którzy borykają się z opóźnionymi płatnościami i chcą lepiej zarządzać swoją płynnością finansową. Zastosowanie tej metody wymaga jednak skrupulatnego monitorowania wpływów i ponoszonych kosztów.