3 miesięcy temu
Pojawił się nowy projekt Ustawy o ochronie sygnalistów (dalej: Ustawa). w tej chwili jest on na etapie prac w Sejmie. Po wejściu w życie przepisów, konieczne będzie wprowadzenie zmian w zakresie opisanym poniżej.
Kim jest sygnalista?
Sygnaliści – to osoby zgłaszające naruszenia w związku z zatrudnieniem. Może to być obecny lub były pracownik, pracownik tymczasowy, osoba zatrudniona w oparciu np. o umowę zlecenia, przedsiębiorca, wspólnik spółki, praktykant, wolontariusz, żołnierz czy funkcjonariusz (m.in. policjant czy funkcjonariusz straży pożarnej lub straży granicznej).
Ochrona sygnalistów
Aby chronić sygnalistów, ustawodawca przewidział dla nich możliwość wystąpienia o zadośćuczynienie lub odszkodowanie w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Przysługiwać będą one w sytuacji, gdy pracodawca/zgłaszany podmiot podjąłby jakiekolwiek działania odwetowe przeciwko niemu, przykładowo związane z mobbingiem, zwolnieniem z pracy, przeniesieniem na niższe stanowisko, obniżeniem wynagrodzenia, pozbawiające premii itp. (opisane szczegółowo w projekcie Ustawy). Tożsamość sygnalisty ma być zastrzeżona.
Sygnalista przy zgłaszaniu nieprawidłowości, musi mieć pewność, iż do naruszenia faktycznie doszło. Przysługiwać mu będzie ochrona tylko w sytuacji, gdy miał uzasadnioną podstawę do zgłoszenia zastrzeżenia i wiedział, iż przekazywane informacje są prawdziwe. Zgłoszenia mają być dokonywane w interesie ochrony dobra wspólnego, a nie osobistego sygnalisty.
Procedury wewnętrzne
Projekt Ustawy nakłada na pracodawców w sektorze prywatnym, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób (w przeliczeniu na pełne etaty) – obowiązek opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych, określającej sposób i zasady przyjmowania zgłoszeń. Przede wszystkim, konieczne będzie:
- Zapewnienie poufnej procedury zgłoszenia
- Potwierdzenie, iż zgłoszenie wpłynęło – maksymalnie w ciągu 7 dni od jego przyjęcia;
- Udzielenie odpowiedzi – maksymalnie w ciągu 3 miesięcy – ze wskazaniem podjętych działań;
- Wyznaczenie osoby lub osób odpowiedzialnych za dalsze podjęcie działań, zmierzających do usunięcia naruszeń.
Zgłaszane nieprawidłowości – zakres
W Ustawie wyszczególniono działania i zaniechania – niezgodne z prawem lub takie, których celem jest obejście prawa, a które mają być zgłaszane jako nieprawidłowości. Brak jest obowiązku dokonywania zgłoszenia – sygnalista sam może podjąć decyzję, czy chce zgłosić nieprawidłowości czy nie.
Obecny katalog naruszeń prawa zawiera następujące obszary:
- prawo pracy,
- bezpieczeństwo produktów i ich zgodności z wymogami,
- bezpieczeństwo transportu,
- zdrowie i dobrostan zwierząt,
- bezpieczeństwo żywności i pasz,
- ochrona środowiska,
- ochrona prywatności i danych osobowych,
- ochrona konsumentów,
- zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
- usługi, produkty i rynki finansowe,
- interesy finansowe Skarbu Państwa RP oraz jednostek samorządu terytorialnego.
- zamówienia publiczne,
- ochrona radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
- bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych,
- wolności i prawa człowieka i obywatela,
- korupcja,
- handel ludźmi.
Zgłoszenie zewnętrzne
Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Obywatelskich lub organu publicznego, bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. W tym zakresie RPO i organy również działały będą na podstawie przepisów Ustawy – w zakresie przyjmowania i obsługi zgłoszeń.
Przepisy karne
Za podejmowanie działań uniemożliwiających lub utrudniających sygnaliście dokonania zgłoszenia, działań odwetowych lub ujawniających tożsamość sygnalisty, przewidziane zostały restrykcje karne – włącznie z karami pozbawienia wolności. Również w przypadku braku ustanowienia odpowiedniej procedury zgłoszeń wewnętrznych wbrew obowiązkowi, przewidziana została kara grzywny.
Ustawa co do zasady wejdzie w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia, z wyłączeniem przepisów dot. RPO i organów publicznych przyjmujących zgłoszenia zewnętrzne – tu termin wejścia w życie będzie wynosił 6 miesięcy.
W razie pytań i wątpliwości związanych z przepisami o ochronie sygnalistów zaprazamy do kontaktu z naszymi ekspertami, mec. Piotrem Włodawcem (wlodawiec[at]prokurent.com.pl) lub mec. Karoliną Kochańską (kochanska[at]prokurent.com.pl).
Autorzy:
Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner
Karolina Kochańska – Adwokat
