Nowe prawa dla twórców, wykonawców i wydawców prasy

Dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE

Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, jej celem jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego:

1. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 z 17.4.2019 r. ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 82);
2. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z 17.4.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 130, s. 92).

Wdrożenie ww. dyrektyw do prawa krajowego nastąpi przez odpowiednie zmiany w trzech ustawach:

1. W ustawie z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509; dalej: PrAut);
2. W ustawie z 15.6.2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2207; dalej: ZbZarządzPrAutU);
3. W ustawie z 27.7.2001 r. o ochronie baz danych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 386; dalej: OchrBazDanychU).

Zapewnienie godziwego wynagrodzenia dla twórców i wykonawców

W związku z upowszechnieniem się korzystania z platform VOD oraz serwisów streamingowych, dostrzeżono potrzebę zmian w zakresie wynagrodzenia twórców i artystów wykonawców.

Twórcy i artyści wykonawcy utworów audiowizualnych oraz artyści wykonawcy utworów muzycznych lub słowno-muzycznych będą uzyskiwać wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów w Internecie.

Co to oznacza? Twórcy i artyści wykonawcy zyskają nowe, niezbywalne uprawnienie do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (np. za pośrednictwem platform VOD).

Tantiemy z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego będą wypłacane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania (art. 70 ust. 3 PrAut).

Zgodnie z projektem nowelizacji, w przypadku wykonań muzycznych lub słowno-muzycznych, wynagrodzenie będzie wypłacane według swobodnego wyboru wykonawcy:

Nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy

Istotną zmianą jest wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy. Na gruncie nowych przepisów, będą oni mieli wyłączne prawo do eksploatacji online swoich publikacji prasowych przez platformy internetowe zdefiniowane jako „dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego”.

Obecnie wydawcom prasy nie przysługuje takie odrębne uprawnienie. Mogą oni nabyć prawa wyłączne do eksploatacji publikacji prasowej online jedynie pochodnie, w ramach praw autorskich nabywanych od twórców publikacji prasowych.

Celem opisanego rozwiązania jest wzmocnienie profesjonalnych wydawnictw i redakcji dostarczających odbiorcom wiarygodne i rzetelne informacje.

Jak wynika z projektu nowelizacji, twórcy utworów zamieszczonych w publikacji prasowej będą mieli prawo do 50% wynagrodzenia należnego wydawcy.

Opisane zmiany nie wpłyną na indywidualnych odbiorców w zakresie dostępu do treści w Internecie.

Regularne informacje dla twórców o przychodach i wynagrodzeniu

Prawodawca unijny postanowił zapewnić twórcom i artystom wykonawcom przenoszącym swoje prawa lub udzielającym licencji możliwość stałej oceny ich wartości majątkowej w odniesieniu do otrzymanego wynagrodzenia. w tej chwili nie mogą oni liczyć na transparentność w tym zakresie.

Na gruncie nowych przepisów twórcy i artyści wykonawcy uzyskają prawo do regularnego otrzymywania od osoby, na którą przenieśli autorskie prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielili licencji, aktualnej informacji:

Informacja ta może być wykorzystana wyłącznie w celu ustalenia wartości majątkowej praw przeniesionych albo stanowiących przedmiot licencji.

Nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych

Jak wynika z projektu ustawy, wprowadzone zostaną nowe zasady odpowiedzialności platform internetowych za treści udostępniane przez ich użytkowników.

Zostaną one uznane za podmioty korzystające z zamieszczanych przez ich użytkowników utworów i przedmiotów praw pokrewnych. Co do zasady będą musiały więc uzyskiwać stosowne licencje.

Etap legislacyjny

Nowe przepisy wejdą w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Wyjątek będą stanowić rozwiązania dotyczące prawa do wynagrodzenia z tytułu udostępniania online utrwalenia artystycznego wykonania, które zaczną obowiązywać po 6 miesiącach od ogłoszenia.