3 miesięcy temu
- zmianie uległ zakres informacji udzielanych przez osobę kwalifikującą (lekarza lub pielęgniarkę) podczas wywiadu;
- kryteria kwalifikacji oraz dyskwalifikujące odpowiadają aktualnemu stanowi wiedzy.
Osoba kwalifikująca oraz wywiad
Na podstawie zmian wprowadzonych do ustawy z 22.08.1997 r. o publicznej służbie krwi (t.j. Dz.U. z 2024 poz. 281; dalej: PublSłKrewU) obowiązujących od 20.4.2023 r., uprawnienia do kwalifikacji kandydatów na dawcę posiadają:
- lekarz,
- pielęgniarka posiadająca tytuł magistra pielęgniarstwa, która przeprowadziła, pod nadzorem lekarza, co najmniej 100 kwalifikacji dawców do oddania krwi lub jej składników – którzy spełniają dodatkowe wymagania o istocie zabiegu pobrania i o możliwych następstwach dla jego stanu zdrowia oraz o możliwym sposobie wykorzystania krwi i jej składników, w tym o możliwości ich przetworzenia.
Podczas wywiadu, osoba kwalifikująca ma nowy obowiązek udzielenia informacji dawcy krwi na temat konieczności stosowania diety bogatej w żelazo, a w przypadku dawców krwi pełnej lub krwinek czerwonych metodą aferezy, oddających krew pełną lub krwinki czerwone metodą aferezy częściej niż 3 razy w roku – zalecanej suplementacji żelaza.
Badanie kwalifikacyjne
W ramach badania kwalifikacyjnego kandydata na dawcę krwi lub dawcę krwi nie będzie już potrzeby oceny stanu węzłów chłonnych w okolicach miejsca wkłucia do żyły.
Pierwsze oddanie krwi
Nowością jest wykonywanie pełnej morfologii krwi w kandydata na dawcę krwi lub dawcy krwi zgłaszającego się na oddanie krwi lub jej składników po raz pierwszy po oddaniu komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej lub ze szpiku kostnego lub limfocytów dla biorcy jego komórek krwiotwórczych.
Kryteria dyskwalifikacji stałej
Dotychczas przyczyną dyskwalifikacji były omdlenia lub napady drgawkowe poza drgawkami wieku dziecięcego lub sytuacją, w której co najmniej przez 3 lata po zakończeniu leczenia nie obserwuje się nawracających drgawek.
Po zmianach z oddania krwi wyklucza padaczka, inne napady drgawkowe:
- kiedykolwiek rozpoznana padaczka,
- napady drgawkowe – poza drgawkami wieku dziecięcego lub sytuacją, w której co najmniej przez 3 lata po zakończeniu leczenia nie obserwuje się nawrotu drgawek
Inną przyczyną wykluczającą była cukrzyca. w tej chwili kryterium to zostało doprecyzowane jako: cukrzyca leczona insuliną, jako schorzenie wykluczające. Natomiast w przypadku cukrzycy typu 2 nieleczona insuliną od kandydatów na dawców krwi lub dawców krwi pobiera się tylko krew pełną i tylko o ile są leczeni dietą lub metforminą.
Przyczyną dyskwalifikacji są też w tej chwili poważne zaburzenia psychiczne, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji u dawcy lub biorcy, podczas gdy dotychczas wykluczenie wynikało z zaburzenia psychicznego i zaburzenia zachowania spowodowanego używaniem substancji psychoaktywnych.
Zmiana dotyczy także wykluczenia z powodu reakcji anafilaktycznej – w tej chwili przyczyną do dyskwalifikacji dawcy jest każdy przypadek przebycia wstrząsu anafilaktycznego.
Kryteria dyskwalifikacji czasowej – choroby zakaźne
Doprecyzowano kryterium dyskwalifikacji czasowej, które dotychczas dotyczyło tylko zapalenia szpiku, a w tej chwili obejmuje także zapalenie kości.
W odniesieniu do malarii zmieniono okresy, których upływ umożliwia dawstwo krwi. Podobnie w przypadku rzeżączki – dotychczas dawstwo było wykluczone w okresie choroby i 12 miesięcy od dnia zakończenia leczenia. w tej chwili jest to:
- okres choroby oraz 4 miesiące od dnia zakończenia leczenia;
- 4 miesiące od dnia ostatniego kontaktu seksualnego z osobą zakażoną rzeżączką.
Nową chorobą zakaźną wykluczającą czasowo jest żółtaczka i zapalenie wątroby (dotychczas wirusowe zapalenie wątroby o nieustalonym rodzaju wirusa w wywiadzie, żółtaczka o niejasnej etiologii były kryteriami wykluczającymi, jednak zostało to wykreślone).
Kryteria dyskwalifikacji czasowej – choroby zakaźne przenoszone drogą przetoczenia krwi
Dotychczas przeciwwskazaniem czasowym była akupunktura, o ile nie została wykonana przez wykwalifikowanego lekarza przy użyciu jałowych jednorazowych igieł. w tej chwili przeciwwskazaniem jest akupunktura, o ile nie została wykonana przez wykwalifikowaną osobę przy użyciu jałowych jednorazowych igieł.
Zmiana dotyczy także kandydatów, którzy szczególnie narażeni na zakażenie chorobami przenoszonymi drogą przetoczenia krwi – uszczegółowiono, iż ograniczenie mija po zaprzestaniu ryzykownych zachowań, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji u dawcy lub biorcy, w tym przeniesienia drogą przetoczenia krwi czynników chorobotwórczych, dyskwalifikacja na okres zależny od rodzaju choroby i od dostępności odpowiednich testów. Osoby utrzymujące kontakty seksualne z partnerami, u których testy w kierunku AIDS (HIV) wypadły dodatnio – 4 miesiące po zaprzestaniu kontaktów (było 12 miesięcy)
Skrócono także okres przymusowego pozbawienia wolności, który uniemożliwia oddawanie krwi z 6 miesięcy po jego zakończeniu na 4 miesiące.
Powrót z obszaru endemicznego występowania chorób tropikalnych wykreślono jako przyczynę wyłączającą dawstwo krwi.
Kryteria dyskwalifikacji czasowej – szczepienia oraz inne przypadki
Wydłużono wymagany czas oczekiwania po szczepieniu WZW typu A z 48 godzin pod warunkiem braku ekspozycji na zakażenie na 14 dni pod warunkiem braku ekspozycji na zakażenie.
Uchylono miesiączkę jako przyczynę dyskwalifikacji czasowej.
Doprecyzowano okresy po leczeniu stomatologicznym – aktualnie leczenie stomatologiczne lub wizyta u higienistki stomatologicznej:
- ekstrakcja zęba, leczenie kanałowe – dyskwalifikuje na 7 dni od zabiegu,
- wszczepienie implantu i inne zabiegi chirurgiczne – dyskwalifikuje na 4 miesiące od dnia zabiegu,
- pozostałe przypadki – 2 dyskwalifikuje na 4 godziny od zakończenia leczenia lub wizyty.
W przypadku okresu odczulania z alergii wyłączenie następuje na czas wywoływania tolerancji na alergen; pobranie krwi jest możliwe tylko przy dawkach podtrzymujących 14 dni po dawce lub 14 dni przed następną dawką (dotychczas – na cały okres odczulania).
Dopuszczalne odstępy między donacjami krwi i jej składników
Doszło do zmiany w zakresie odstępów między donacjami. w tej chwili jest sporządzona w formie przejrzystej tabeli, która umożliwia proste zorientowanie się jakie są zalecenia w przypadku poszczególnych donacji
Przepisy przejściowe
Z uwagi na zmiany kryteriów dyskwalifikacji czasowej i stałej ustalono, że:
- dyskwalifikacje czasowe i stałe orzeczone na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują moc na okres, na jaki zostały ustanowione;
- dyskwalifikację stałą orzeczoną na podstawie przepisów dotychczasowych cofa się po przeprowadzeniu kwalifikacji do pobrania krwi lub jej składników, o ile dawca krwi spełnia wymagania określane w rozporządzeniu w zmienionym brzmieniu.
Etap legislacyjny
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16.4.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw (Dz.U. z 2024 poz. 650) oraz weszło w życie 11.5.2024 r.
