2 tygodni temu
Prezes UODO z pismem do MEN-u
Pismem z 18.6.2025 r. (sygn. DPNT.413.21.2025), skierowanym do Minister Edukacji Narodowej, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych odniósł się do doniesień prasowych i publicznych zapowiedzi MEN dotyczących planowanej analizy prawnej stosowania monitoringu w placówkach oświatowych. Jednocześnie wyraził prośbę o przekazanie wyników tej analizy oraz o podjęcie prac legislacyjnych, mających na celu nowelizację art. 108a ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 737; dalej: PrOśw), która reguluje stosowanie środków nadzoru w postaci kamer i rejestracji obrazu na terenie szkół.
Analiza dokonana przez Organ nadzorczy wskazuje, iż obecna konstrukcja przepisu budzi liczne wątpliwości co do proporcjonalności, celowości oraz zgodności z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 119, s. 1; dalej: RODO) i Konstytucją RP, szczególnie w kontekście ochrony prywatności dzieci jako osób szczególnie wrażliwych. Prezes UODO zwraca uwagę, iż monitoring wizyjny jest co do zasady formą przetwarzania danych osobowych o wysokim stopniu inwazyjności, a jego stosowanie powinno być wyjątkiem, a nie regułą, ograniczonym do sytuacji, w których nie istnieją inne, mniej ingerujące sposoby zapewnienia bezpieczeństwa uczniów i pracowników szkoły.
Obecnie obowiązujący art. 108a ust. 1 i 2 PrOśw przewiduje możliwość wprowadzenia tzw. „szczególnego nadzoru” przez dyrektora szkoły, pod warunkiem uzgodnienia z organem prowadzącym szkołę oraz po konsultacji z radą pedagogiczną, rodzicami i samorządem uczniowskim. Nadzór ten może objąć teren szkoły, jej otoczenie, a także wybrane pomieszczenia, z wyłączeniem jednak pomieszczeń dydaktycznych, gabinetów pomocy psychologicznej, toalet, szatni i miejsc odpoczynku nauczycieli. Przepis przewiduje wyjątek od zakazu stosowania kamer w tych pomieszczeniach, o ile istnieje realne zagrożenie dla bezpieczeństwa, a zastosowane środki techniczne uniemożliwiają identyfikację osób, jednak ten wyjątek w praktyce okazuje się niejednoznaczny i trudny do stosowania.
Potrzeba doprecyzowania przepisów o monitoringu
Prezes UODO w swoim wystąpieniu wskazuje, iż brakuje jednoznacznych wytycznych dotyczących warunków stosowania tych wyjątków oraz rodzaju i charakterystyki środków technicznych, które miałyby uniemożliwiać rozpoznanie osób. Zasadne jest zatem, jego zdaniem, rozważenie nowelizacji przepisu poprzez jego doprecyzowanie, zwłaszcza w zakresie definicji „techniki uniemożliwiającej rozpoznanie”, a także poprzez wprowadzenie obligatoryjnego obowiązku przeprowadzenia oceny skutków dla ochrony danych (privacy impact assessment) przed wdrożeniem monitoringu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami RODO, administrator danych musi każdorazowo ocenić, czy wdrożenie konkretnego środka technicznego lub organizacyjnego — jakim jest monitoring — jest proporcjonalne do celów, które zamierza osiągnąć. Dotyczy to w szczególności przypadków, gdy przetwarzanie danych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych, jak ma to miejsce w przypadku dzieci uczęszczających do szkół publicznych.
W ocenie Prezesa UODO obecna praktyka stosowania monitoringu w placówkach oświatowych, choć powszechna, nie zawsze jest zgodna z zasadą legalizmu wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP, jak również z zasadą minimalizacji danych, celowości i adekwatności, które wynikają bezpośrednio z art. 5 ust. 1 RODO. Organy prowadzące szkoły oraz dyrektorzy placówek często decydują się na instalację kamer bez uprzedniego rozważenia innych, mniej ingerujących rozwiązań. Tymczasem, jak zauważa Organ nadzorczy, sama obecność systemu monitoringu nie zawsze przekłada się na realny wzrost poziomu bezpieczeństwa w szkole, a jego funkcjonowanie powinno być każdorazowo poprzedzone analizą efektywności oraz oceną jego wpływu na prawa osób, których dane dotyczą.
Prezes UODO przypomina również, iż kwestia monitoringu była już wcześniej przedmiotem zainteresowania zarówno jego urzędu, jak i Rzecznika Praw Obywatelskich. W 2018 r. opublikowano poradnik „Ochrona danych osobowych w szkołach i placówkach oświatowych”, który zawierał praktyczne wskazówki dla dyrektorów szkół w zakresie zgodnego z prawem wdrażania monitoringu. Równolegle Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie zwracał uwagę na brak dostatecznej podstawy prawnej dla tak inwazyjnych środków nadzoru, postulując ich jednoznaczne uregulowanie. Prezes UODO zwrócił uwagę na brak dostępnych publicznie danych dotyczących wyników nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty w obszarze kontroli funkcjonowania monitoringu. W swoim piśmie zaapelował o ich udostępnienie oraz o zapewnienie przejrzystości działań organów odpowiedzialnych za nadzór nad szkołami
Na zakończenie wystąpienia Prezes UODO wskazał, iż wszelkie działania ingerujące w sferę prywatności, a w szczególności prywatności dzieci, powinny być wdrażane z najwyższą ostrożnością, w sposób zgodny z zasadą proporcjonalności i legalności. Organy odpowiedzialne za tworzenie polityki oświatowej powinny kierować się nie tylko potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa fizycznego uczniów, ale także obowiązkiem ochrony ich autonomii informacyjnej i intymności. W tym kontekście nowelizacja art. 108a PrOśw jawi się jako konieczny krok w kierunku zrównoważenia obu tych wartości.
