Odpoczynki w zadaniowym systemie czasu pracy

Pracownicy zatrudnieni w zadaniowym systemie czasu pracy

“Zatrudniamy pracowników w zadaniowym systemie czasu pracy. Ponieważ są to serwisanci, którzy muszą reagować na zgłoszenia klientów o awariach ora uczestniczyć w montażach urządzeń, których jesteśmy dystrybutorem. Ich czas pracy określony jest wymiarem zadań, wiec nie prowadzimy dla nich szczegółowej ewidencji czasu pracy. Ponieważ wiemy iż zdarza się im pracować w nadgodzinach oraz w porze nocnej, wynagrodzenie za ten czas wypłacamy im w formie ryczałtów. Mamy jednak pewną wątpliwość dotyczącą kwestii odpoczynków. Czy w związku z tym, iż to sami pracownicy organizują swoją pracę w czasie (nie mają grafików), czy jako pracodawca mamy obowiązek zapewnić im odpoczynki dobowe i tygodniowe? Czy możemy ich zobligować do ich przestrzegania?”

Napisała do mnie Ania [imię zmienione], czytelniczka mojego bloga, specjalistka ds. kadr i płac pracująca w branży urządzeń medycznych z Trójmiasta.

Kiedy można wprowadzić zadaniowy system czasu pracy?

Zadaniowy czas pracy to system dający dużo większą od pozostałych systemów elastyczność w planowaniu czasu pracy. Nie oznacza to jednak, iż można go wprowadzić dla wszystkich oraz iż jest systemem nienormowanym. Wystarczy spojrzeć na przepis Kodeksu pracy definiujący ten system. Wynika z niego przede wszystkim, iż wprowadzenie tego systemu jest możliwe tam, gdzie jest to uzasadnione rodzajem pracy, jej organizacją lub miejscem jej wykonywania. Dlatego często ten system jest stosowany wobec pracowników mobilnych, wykonujących swoje obowiązki poza zakładem pracy, np. handlowców czy serwisantów.

Zadaniowy system czasu pracy powinien zostać wprowadzony w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy lub o ile pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy ani nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy- w obwieszczeniu. Natomiast zakres wykonywanych zadań może zostać uwzględniony w umowie o pracę, regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub w osobnym dokumencie. Cechą tego systemu czasu pracy jest jego elastyczność w planowaniu rozkładu czasu pracy, co oznacza, iż pracownikowi nie zostaje ustalony rozkład czasu pracy, grafik czasu pracy, a jedynie zostaje wskazany rodzaj zadania, które powinien wykonać w określonym wymiarze czasu pracy. To pracownik planuje i ustala w jakich godzinach i i jakim wymiarze wykona zlecone mu zadania.

Na czym polega planowanie pracy w zadaniowym systemie czasu pracy?

Planowanie pracy w systemie zadaniowym polega na tym, iż pracodawca w porozumieniu z pracownikiem ustalają wymiar zadań i czas potrzebny na ich wykonanie. Muszą to jednak zrobić biorąc pod uwagę normy oraz wymiar czasu pracy obowiązujące pracownika. To oznacza, iż pracownik zatrudniony na pół etatu powinien mieć ustalony o połowę mniejszy wymiar zadań od pracownika pełnoetatowego. Prawidłowe zaplanowanie zadań powinno ograniczyć możliwość wystąpienia godzin nadliczbowych, choć oczywiście całkowicie wykluczyć się ich nie da.

Skoro mówimy o przestrzeganiu norm czasu pracy to nie można zapominać o tym, iż Kodeks pracy określa również normy odpoczynku, jaki pracodawca musi zapewnić pracownikowi. Podobnie jak normy pracy mają odniesienie dobowe i tygodniowe, tak i odpoczynek musi być zapewniony pracownikowi w ramach każdej doby i w każdym tygodniu pracy.

• Norma dobowa odpoczynku wynosi 11 godzin w ramach doby pracowniczej (24 godziny liczone od godziny rozpoczęcia pracy w danym dniu roboczym).
• Norma odpoczynku tygodniowego to 35 godzin w każdym tygodniu pracy (7 kolejnych dni kalendarzowych liczonych od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego).

W zadaniowym czasie pracy jej miarą są efekty, a więc wykonane zadania, a nie czas poświęcony na ich wypełnianie. Nie oznacza to jednak, iż nie ma tu ograniczeń czasu pracy dla takich pracowników. Utrudnieniem w ustaleniu faktycznie przepracowanej liczby godzin jest to, iż w przeciwieństwie do innych systemów czasu pracy pracodawca może prowadzić uproszczoną ewidencję czasu pracy w której nie muszą być wykazywane godziny pracy w poszczególnych dobach (art. 149 § 2 KP). Wystarczy więc, iż w ich kartach ewidencji czasu pracy będą oznaczone dni pracy i dni wolne od pracy, z wyszczególnieniem nieobecności, co jest przydatne do celów rozliczeniowych.

Kiedy nie trzeba zachować odpoczynków? Sprawdź przypadki szczególne!

Przepisy przewidują pewne wyjątkowe sytuacje w których odpoczynki nie muszą być zachowane. Dla obu odpoczynków są to: konieczność prowadzenia akcji ratowniczych i usuwanie awarii oraz w odniesieniu do pracowników zarządzających.

Dodatkowo przy odpoczynku tygodniowym dopuszczalne jest skrócenie go do 24 godzin, o ile pracownik pracuje w systemie zmianowym i przechodzi na inną zmianę.

Jak widać, w żadnym przypadku zastosowanie zadaniowego systemu czasu pracy nie stanowi przesłanki niezachowania odpoczynku. System zadaniowy nie uchyla obowiązku stosowania norm odpoczynku. Dlatego pracodawca powinien zadbać o to, aby pracownicy zadaniowi taki odpoczynek zachowywali. Długie okresy wykonywania pracy i brak odpowiednio długiego wypoczynku po pracy może niekorzystnie wpływać na kondycję psychofizyczną pracownika i stać się pośrednio przyczyną wypadku przy pracy.

Gdyby w trakcie postępowania wypadkowego zostało wykazane, iż przyczyną zdarzenia było nadmierne zmęczenie pracownika spowodowane niezachowaniem normatywnych odpoczynków pracodawca zostanie obarczony odpowiedzialnością za zaistnienie wypadku.

Pracownikowi pracującemu w zadaniowym systemie czasu pracy generalnie nie przysługują nadgodziny. Jednakże nie wyklucza ich występowania, choć przy prawidłowo określonym zakresie zadań generalnie nie powinny one mieć miejsca. Potwierdza to Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 181/99: “(…) Zlecanie pracownikowi zadań, których wykonanie w normalnym czasie pracy jest niemożliwe, trzeba (…) kwalifikować jako równoznaczne z poleceniem świadczenia pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy (…). Nazwanie czasu pracy »zadaniowym« nie wyłącza stosowania przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych”. Nadgodziny wstąpią jedynie w przypadku gdy są one wynikiem konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii lub ustalenia ilości zadań w taki sposób, iż nie jest możliwe ich wykonanie w ramach obowiązujących norm czasu pracy.