1 czerwca 2024 r. upłynął rok od rozpoczęcia działalności Jednolitego Sądu Patentowego („UPC”). Jak wyglądają statystyki działalności UPC w tym początkowym okresie?
Patent europejski o jednolitym skutku oraz Jednolity Sąd Patentowy
Powstanie Jednolitego Sądu Patentowego jest ściśle związane z patentem europejskim o jednolitym skutku (dalej również: „patent jednolity”). Najlepiej świadczy o tym fakt, iż dopiero z chwilą wejścia w życie Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego[1] (dalej: „Porozumienie o UPC”) możliwe stało się rejestrowanie jednolitego skutku.
Wprowadzenie patentu europejskiego o jednolitym skutku miało na celu zagwarantowanie takiej samej treści prawa w wielu państwach UE, którego uzyskanie byłoby ponadto prostsze i tańsze w porównaniu z systemem walidacji patentu europejskiego w poszczególnych krajach. Niezbędnym elementem zapewnienia jednolitego systemu ochrony patentowej było powołanie Jednolitego Sądu Patentowego.
Warto przypomnieć, iż cel w postaci ustanowienia unijnego jednolitego patentu nie został w pełni osiągnięty. We wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej nie uczestniczyły wszystkie państwa UE[2]. Niektóre państwa uczestniczące we wzmocnionej współpracy nie podpisały Porozumienia o UPC lub nie ratyfikowały go. Przykładem jest Polska, która nie podpisała Porozumienia o UPC[3]. Patent jednolity nie wywiera zatem skutku na terytorium Polski.Jednolity skutek ostatecznie dotyczy17 państw członkowskich UE.Stan obrazuje poniższa grafika[4]:
Nieobecność Polski w systemie nie oznacza, iż polscy przedsiębiorcy nie mogą stać się stroną postępowania przed UPC. Podmioty z Polski mogą zostać pozwane przed UPC przez uprawnionych zarzucających naruszenie patentu jednolitego (co jak zostanie wskazane poniżej, miało miejsce w pierwszym roku działalności UPC). Polscy uprawnieni, którzy uzyskają rejestrację jednolitego skutku będą mogli z kolei dochodzić w tym zakresie roszczeń przed UPC.
Patent europejski o jednolitym skutku „bazuje” na patencie europejskim, udzielanym przez Europejski Urząd Patentowy („EPO”) na podstawie przepisów Konwencji o udzielaniu patentów europejskich[5]. Po udzieleniu patentu europejskiego przez EPO uprawniony może złożyć wniosek o rejestrację jednolitego skutku w rejestrze jednolitej ochrony patentowej prowadzonym przez EPO[6]. Patent europejski o jednolitym skutku funkcjonuje obok „klasycznego” patentu europejskiego (będącego „wiązką” patentów krajowych). Uprawniony, który zamierza uzyskać rejestrację jednolitego skutku, może jednocześnie dokonać walidacji patentu europejskiego w tych państwach-stronach KPE, w których nie obowiązuje jednolity skutek. Jedynie w przypadku państw objętych jednolitym skutkiem, gdy uprawniony uzyska rejestrację jednolitego skutku nie jest dopuszczalna jednocześnie klasyczna ścieżka walidacji tego samego patentu europejskiego w tych państwach[7].
UPC został ustanowiony jako sąd państw członkowskich – stron Porozumienia o UPC[8].
UPC składa się z sądu I instancji oraz Sądu Apelacyjnego[9]:
Sąd I instancji składa się aktualnie z:
- oddziału centralnego w Paryżu z filiami w Monachium oraz Mediolanie[10],
- oddziałów lokalnych w: Wiedniu, Brukseli, Kopenhadze, Helsinkach, Paryżu, Düsseldorfie, Hamburgu, Mannheim, Monachium, Mediolanie, Hadze, Lizbonie oraz Ljubljanie,
- oddziału regionalnego w Sztokholmie (dla Szwecji, Estonii, Litwy i Łotwy).
Siedzibą Sądu Apelacyjnego jest Luksemburg.
Przepisy proceduralne dotyczące działalności UPC zawarte są w pewnym zakresie w Porozumieniu o UPC. Kompleksowe uregulowanie procedury postępowania przed UPC wprowadzają natomiast „Rules of Procedure” („RoP”)[11] przyjęte 8 lipca 2022 r. przez Komitet Administracyjny[12].
Jakie sprawy rozpoznaje UPC?
UPC jest wyłącznie adekwatny dla spraw dotyczących patentu europejskiego[13], enumeratywnie określonych w art. 32 Porozumienia o UPC[14]. Chodzi m.in. o sprawy:
- o naruszenie,
- dotyczące unieważnienie,
- o stwierdzenie braku naruszenia.
Co istotne, UPC ma ostatecznie zastąpić jurysdykcję sądów państw członkowskich Porozumienia o UPC, która dotyczy „klasycznych” patentów europejskich[15]. Skutek ten nie nastąpi jednak od razu. Przewidziano system przejściowy, trwający 7 lat (z możliwością przedłużenia o maksymalnie kolejne 7 lat)[16]. W tym okresie sądy ww. państw zachowują swoją adekwatność, obok jurysdykcji UPC.
Przed upływem okresu przejściowego, uprawniony z „klasycznego” patentu europejskiego (ale nie z patentu europejskiego o jednolitym skutku) może dokonać odstąpienia od kompetencji UPC („opt-out”)[17]. W takiej sytuacji, przez cały okres obowiązywania patentu, jurysdykcję zachowają wyłącznie sądy krajowe. W praktyce bardzo wielu uprawnionych zdecydowało się na skorzystanie z opt-out. W samym „sunrise period”[18] przed wejściem w życie Porozumienia o UPC dokonano ponad 400 000 odstąpień[19]. Liczba ta znacznie przekraczała początkowe szacunki UPC[20].
Statystki – patent europejski o jednolitym skutku[21]
EPO zarejestrował dotychczas łącznie 27 672 patentów europejskich o jednolitym skutku, w następujących językach:
- angielskim – 73,9%, tj. 20 926,
- niemieckim – 20,2%, tj. 5 720,
- francuskim – 5,9%, tj. 1 680.
Poniższa grafika przedstawia dane za 2023 rok, dotyczące liczby udzielonych patentów europejskich oraz wniosków o rejestrację jednolitego skutku z podziałem na kraje.
Wykres sporządzony w oparciu o dane ze strony internetowej EPO[22]
Poniżej przedstawiono dane dotyczące kraju pochodzenia uprawnionych, którzy złożyli wniosek o rejestrację jednolitego skutku (dane za cały okres – do 03.06.2024):
Wykres sporządzony w oparciu o dane ze strony internetowej EPO[23]
Podmioty z Polski posiadają 135 zarejestrowanych patentów o jednolitym skutku[24].
Statystyki – postępowania przed UPC
Od momentu rozpoczęcia działalności do UPC wpłynęło 373 sprawy[25], w tym:
- 134 sprawy o naruszenie,
- 165 pozwów wzajemnych o unieważnienie (w 61 sprawach o naruszenie)[26],
- 32 wnioski dotyczące zastosowania środków tymczasowych oraz
- 35 spraw dotyczących unieważnienia patentu.
Widoczne są znaczne różnice w obciążeniu poszczególnych oddziałów (wykres dotyczy wyłącznie spraw o naruszenie):
Wykres sporządzony w oparciu o dane ze strony internetowej UPC[27]
Podczas gdy do oddziału lokalnego w Monachium wpłynęły 54 pozwy, oddziały lokalne w Lizbonie i Ljubljanie wciąż oczekują na pierwszą sprawę o naruszenie.
94 spośród 134 spraw (ok. 70%) zostało wniesionych do oddziałów w Niemczech.
Sprawy o naruszenie – kraj siedziby powoda
W oparciu o dane z „wyszukiwarki spraw”, udostępnionej na stronie UPC[28], możliwe jest porównanie liczby spraw ze względu na kraj pochodzenia powodów w sprawach o naruszenie. Ponieważ dane z „wyszukiwarki spraw” UPC aktualnie zawierają informację wg stanu na koniec marca 2024 r.[29], ich suma jest mniejsza niż łączna ilość spraw przytoczona powyżej, która wynika z ogólnej informacji statystycznej udostępnionej przez UPC wg stanu na koniec maja 2024 r.:
Zestawienie własne w oparciu o dane ze strony internetowej UPC[30]
Blisko połowa wszystkich spraw została wszczęta przez podmioty z siedzibą w USA i Japonii. Gdy uwzględni się fakt, iż niektóre ze spraw przypisanych w zestawieniu do innych państw zostały wniesione przez podmioty zależne wobec spółek z USA, odsetek ten jeszcze wzrasta. Z drugiej strony, podmioty z Estonii, Litwy, Łotwy czy Portugalii nie wniosły żadnej sprawy do UPC.
Warto zauważyć, iż w 3 sprawach o naruszenie pozwane zostały (jako jedne z kilku spółek po stronie pozwanej) podmioty z Polski (sprawy do sygn.: ACT_463658/2023, ACT_596432/2023 oraz ACT_596658/2023).
Sprawy dotyczące unieważnienia
Poniżej znajduje się statystyka w sprawach dotyczących unieważnienia patentu, sporządzona analogicznie do powyższego zestawienia (z podobnym zastrzeżeniem co do sumy spraw):
Zestawienie własne w oparciu o dane ze strony internetowej UPC[31]
Orzeczenia UPC wydane w pierwszym roku działalności
Rules of Procedure przewidują w Preambule, iż rozstrzygnięcie sprawy w I instancji powinno nastąpić w terminie 1 roku. Od razu jednak zaznaczono, iż stopień skomplikowania spraw może wymagać dłuższego terminu.
Biorąc pod uwagę terminy przewidywane przez RoP dla trzech etapów postępowania: written procedure, interim procedure oraz oral procedure (uregulowane w rozdziałach 1-3 części I RoP), wydaje się, iż termin roczny w zasadniczej części spraw zostanie przekroczony.
W pierwszym roku działalności UPC wydawał zasadniczo orzeczenia[32] w przedmiocie środków tymczasowych, w tym zwłaszcza w postaci zakazania dokonywania naruszeń patentu (art. 62 ust. 1 Porozumienia o UPC oraz 211 ust. 1 (a) RoP), np. w sprawach:
- CUP&CINO Kaffeesystem-Vertrieb GmbH & Co. KG przeciwko ALPINA COFFEE SYSTEMS GmbH, Oddział Lokalny w Wiedniu, orzeczenie z dnia 13 września 2023 r., sygn. UPC_CFI_182/2023,
- NanoString Technologies Inc. przeciwko 10x Genomics, Inc., Oddział Lokalny w Monachium, orzeczenie z dnia 19 września 2023 r., sygn. UPC CFI 2/2023 (następnie uchylona przez Sąd Apelacyjny 26 lutego 2024 r.),
- SES-imagotag SA przeciwko Hanshow Technology Co. Ltd i inni, Oddział Lokalny w Monachium, orzeczenie z dnia 20 grudnia 2023 r., sygn. UPC_CFI_292/2023
- 10x Genomics, Inc. przeciwko Curio Bioscience Inc., Oddział Lokalny w Düsseldorfie, orzeczenie z dnia 30 kwietnia 2024 r., sygn. UPC_CFI_463/2023
[1] Porozumienie opublikowane w: OJ C 175, 20.06.2013 r., str. 1-40. Zob. art. 89 Porozumienia oraz art. 18 ust. 2 Rozporządzenia 1257/2012 wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej (dalej: „Rozporządzenie 1257/2012”). W celu przygotowania UPC do terminowego rozpoczęcia działalności, doszło do zawarcia Protokołu do Porozumienia o UPC dotyczącego tymczasowego stosowania niektórych przepisów Porozumienia o UPC. Statut Jednolitego Sądu Patentowego stanowi załącznik do Porozumienia o UPC.
Porozumienie o UPC wraz z Rozporządzeniem 1257/2012 oraz Rozporządzeniem Rady (UE) nr 1260/2012 wprowadzającym wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń stanowiły tzw. pakiet patentowy.
[2] Samo zastosowanie tej procedury, zapoczątkowane decyzją Rady z 10 marca 2011 r. w sprawie upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej (2011/167/UE), wynikało z braku osiągnięcia porozumienia wszystkich państw członkowskich. Główną osią sporu pozostawała kwestia tłumaczeń.
[3] Polska początkowo uczestniczyła we wzmocnionej współpracy. Pakiet patentowy spotkał się ze zdecydowanymi głosami sprzeciwu m.in. w doktrynie, zob. np. A. Nowicka, R. Skubisz, Pakiet patentowy (ocena z perspektywy Polski), EPS 2013/4/12-32. Ostatecznie Polska zdecydowała się nie podpisać Porozumienia o UPC.
[4] Źródło: oficjalna strona Jednolitego Sądu Patentowego: https://www.unified-patent-court.org/en
[5] Sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 r. (dalej: „KPE”).
[6] Zob. art. 3 ust. 1 Rozporządzenia 1257/2012. Szczegóły tej procedury zostały określone w przyjętych 23 marca 2022 r. przez Select Committee of the Administrative Council: Rules relating to Regulation (EU) No 1257/2012 of the European Parliament and of the Council of 17 December 2012 implementing enhanced cooperation in the area of the creation of unitary patent protection and to Council Regulation (EU) No 1260/2012 of 17 December 2012 implementing enhanced cooperation in the area of the creation of unitary patent protection with regard to the applicable translation arrangements.
Patent europejski o jednolitym skutku obowiązuje od dnia opublikowania przez EPO wzmianki o udzieleniu patentu europejskiego w Europejskim Biuletynie Patentowym – art. 4 ust. 1 Rozporządzenia 1257/2012.
[7] Zob. art. 4 ust. 2 Rozporządzenia 1257/2012 oraz odnośne regulacje implementujące w państwach- stronach porozumienia o UPC, np. w Niemczech – § 15 (2) Gesetz über internationale Patentübereinkommen vom 21. Juni 1976 (BGBl. 1976 II S. 649), ostatni raz zmieniona przez art. 1 ustawy z 20 sierpnia 2021 r. (BGBl. I S. 3914; 2023 I Nr. 175).
[8] Zob. art. 4 i art. 21 Porozumienia o UPC.
[9] Źródło grafiki: strona Jednolitego Sądu Patentowego: https://www.unified-patent-court.org/en
[10] Początkowo przepisy przewidywały utworzenie filii oddziału centralnego w Londynie. Po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE nie było to możliwe. Decyzją Komitetu Administracyjnego z 26 czerwca 2023 r. zdecydowano o utworzeniu filii w Mediolanie. Filia rozpocznie działalność z końcem czerwca 2024 r. Ww. decyzja zmieniła również podział spraw pomiędzy oddziałem centralnym a filiami, który jest oparty na Międzynarodowej Klasyfikacji Patentów WIPO.
[11] Zob. tekst na: https://www.unified-patent-court.org/en/court/legal-documents
[12] Komitet utworzony na mocy art. 11 Porozumienia o UPC.
[13] Jak również dotyczących dodatkowych świadectw ochronnych oraz ochrony tymczasowej udzielonej w związku z publikacją europejskiego zgłoszenia patentowego – art. 3 oraz art. 32 ust. 1 Porozumienia o UPC
[14] Lista nie obejmuje wszystkich możliwych postępowań dotyczących patentu europejskiego o jednolitym skutku, zob. The Unified Patent Court and Unitary Patent. A Practitioner’s Handbook. Hoffmann Eitle, 2022, str. 104 i nast.
[15] Zob. art. 3 c) w zw. z art. 32 Porozumienia o UPC.
[16] Art. 83 ust. 1 i 5 Porozumienia o UPC.
[17] Chyba, iż wcześniej doszło do wniesienia powództwa do UPC; zob. art. 83 ust. 3 Porozumienia o UPC.
[18] Skorzystanie z „opt-out” umożliwiono już w okresie 3 miesięcy poprzedzających wejście w życie Porozumienia o UPC.
[19] Zob. informacja wskazana na: https://patentblog.kluweriplaw.com/2023/06/07/unified-patent-court-465-247-opt-outs-in-the-sunrise-period/. UPC udostępnia wyszukiwarkę odstąpień: https://www.unified-patent-court.org/en/registry/opt-out
[20] Określane na 50 000. Liczba ta znajduje się w decyzji Komitetu Budżetowego UPC z 23 lutego 2022 r. w sprawie budżetu na okres tymczasowego stosowania Porozumienia o UPC. Tekst dostępny na: https://www.unified-patent-court.org/sites/default/files/upc_documents/bc_04_23022022.pdf
[21] Dane pochodzą ze strony internetowej EPO: https://www.epo.org/en/about-us/statistics/statistics-centre#/unitary-patent [dostęp: 02.06.2024]
[22] Źródło: https://www.epo.org/en/about-us/statistics/data-download
[23] Źródło: https://www.epo.org/en/about-us/statistics/statistics-centre#/unitary-patent
[24] Źródło: https://www.epo.org/en/about-us/statistics/statistics-centre#/unitary-patent
[25] Dane pochodzą z informacji przedstawionej na stronie internetowej UPC wg stanu na koniec maja 2024 r.: https://www.unified-patent-court.org/sites/default/files/upc_documents/Case%20load%20of%20the%20Court_end%20May%202024_final.pdf
[26] Liczba 165 traktuje osobno roszczenia wzajemne każdego z pozwanych w sytuacji, gdy po stronie pozwanej występuje kilka podmiotów, z których każdy wniósł takie roszczenie.
[27] Źródło: https://www.unified-patent-court.org/
[29] Z kilkoma wyjątkami opublikowania informacji o sprawach wszczętych po tym terminie.
[30] Źródło: https://www.unified-patent-court.org/
[31] W przypadku Holandii we wszystkich 10 sprawach pozwy wnosiła ta sama spółka.
[32] Pomijając w tym miejscu różnego rodzaju rozstrzygnięcia proceduralne.
