5 miesięcy temu
Jest to odpowiedź resortu zdrowia na prezydenckie weto wobec nowelizacji ustawy – Prawo farmaceutyczne, która zakładała dostępność tzw. antykoncepcji awaryjnej bez recepty. Ministerstwo Zdrowia skorzystało z narzędzia, jakim jest program pilotażowy i dopuściło możliwość wystawienia recepty farmaceutycznej na produkt leczniczy zawierający w swoim składzie octan uliprystalu.
- program pilotażowy umożliwia pacjentkom nabycie tzw. antykoncepcji awaryjnej na podstawie recepty farmaceutycznej,
- z recepty farmaceutycznej na antykoncepcję awaryjną pacjentka po 15. roku życia będzie mogła skorzystać nie częściej niż co 30 dni,
- program nie jest dla aptek obowiązkowy i mogą wziąć udział w nim tylko te apteki, które podpiszą z NFZ umowę o realizację programu pilotażowego.
Podstawa prawna programu pilotażowego
Podstawą prawną omawianego programu pilotażowego jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z 29.4.2024 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie usług farmaceuty dotyczących zdrowia reprodukcyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 662).
Program pilotażowy opiera się na podstawie przepisu art. 48e ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146; dalej: ŚOZŚrPubU). Celem takiego programu jest zorganizowanie działań o charakterze testowym, dotyczących nowych warunków organizacji, realizacji lub nowego sposobu finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, poprzedzających wdrożenie rozwiązań systemowych. Poza omawianym programem, funkcjonuje już wiele innych programów np. „Profilaktyka 40 PLUS” czy opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci kardiologicznej.
Cel programu pilotażowego
Omawiany program ma na celu:
- poprawę stanu dostępności pacjentów do nowoczesnych metod antykoncepcji awaryjnej,
- zapewnienie w aptece usług w zakresie zdrowia reprodukcyjnego pacjenta.
W trakcie prac legislacyjnych Ministerstwo Zdrowia podkreślało edukacyjny walor projektu.
Program pilotażowy z perspektywy apteki
Żeby wziąć udział w programie, podmiot prowadzący aptekę musi zawrzeć umowę z NFZ o jego realizację. Szczegółowe zasady i projekt umowy znajdują się w zarządzeniu nr 4/2024/DGL Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z 30.4.2024 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie usług farmaceuty dotyczących zdrowia reprodukcyjnego (dostęp w Bazie Aktów Własnych NFZ).
Dodatkowo, apteka musi mieć podpisaną umowę z NFZ na wydawanie refundowanego leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu medycznego na receptę (umowa na realizację recept), a także zatrudniać farmaceutę uprawnionego do udzielania usługi.
W celu udzielania usługi farmaceutycznej objętej programem apteka musi:
- zapewnić wyodrębnione pomieszczenie (pokój opieki farmaceutycznej),
- zapewnić w tym pomieszczeniu miejsce siedzące dla pacjenta,
- przechowywać dokumentację związaną z programem na takich zasadach, jak przechowuje recepty.
Przebieg usługi farmaceutycznej
Czynności objęte programem (czyli wywiad i wystawienie recepty) może przeprowadzić farmaceuta zatrudniony w aptece, który posiada prawo wykonywania zawodu i tytuł zawodowy magistra farmacji.
W ramach programu pilotażowego farmaceuta dokonuje następujących czynności:
- weryfikuje uprawnienia pacjenta do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
- w razie wątpliwości – weryfikuje ukończenie 15. roku życia w oparciu o dokument ze zdjęciem, na podstawie którego wiek ten może zostać potwierdzony,
- przeprowadza wywiad, w którym m.in. ustala zasadność wydania tzw. antykoncepcji awaryjnej, informuje o stosowaniu i działaniu produktu leczniczego, omawia zasady korzystania z wyrobów medycznych pozwalających na rozpoznawanie ciąży (test ciążowy) oraz chorób układu urogenitalnego u kobiet i mężczyzn, informuje o zasadności objęcia leczeniem w POZ, AOS lub leczeniem szpitalnym,
- uzyskuje informację o stopniu zrozumienia przez pacjenta treści wywiadu i przekazanych informacji w skali od 1 do 5 (gdzie 5 to ocena najwyższa),
a jeżeli jest to uzasadnione staniem zagrożenia zdrowia reprodukcyjnego pacjenta, w tym polegającego na ryzyku wystąpienia nieplanowanej ciąży:
- wystawienia receptę farmaceutyczną na produkt leczniczy zawierający w swoim składzie octan uliprystalu.
Z przebiegu usługi sporządzana jest dokumentacja medyczna w postaci elektronicznej, która obejmuje m.in. dane osobowe pacjenta, opis przebiegu wywiadu, kod rozpoznania według ICD 10, zalecenia, informację o stopniu zrozumienia informacji.
Nie każdy wywiad musi zakończyć się wystawieniem recepty. Będzie tak, jeżeli nie ma uzasadnienia dla jej wystawienia lub np. pacjent z tego zrezygnuje.
Rozliczane w programie jest zarówno przeprowadzenie wywiadu niezakończone wystawieniem recepty, jak i wywiad z następczym wystawieniem tej recepty. Stawka za usługę farmaceutyczną wynosi 50,00 złotych.
Koszt leku nie jest refundowany.
Pacjent programu pilotażowego
Z programu pilotażowego może skorzystać pacjent:
- który w dniu zgłoszenia się do apteki ukończył 15. rok życia,
- nie skorzystał z programu w ciągu ostatnich 30 dni,
- jest uprawniony do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Czas trwania programu pilotażowego oraz ewaluacja
Program zakłada etapy realizacji oraz ewaluacji.
Etap realizacji trwa od 1.5.2024 r. do 30.6.2026 r., natomiast etap ewaluacji podzielono na dwa odrębne okresy:
- od 1.5.2024 r. do 31.7.2025 r. – w zakresie ewaluacji etapu wdrożenia programu pilotażowego w pierwszym roku jego funkcjonowania,
- od 1.8.2025 r. do zakończenia programu pilotażowego – w zakresie całościowej oceny programu pilotażowego.
Rozporządzenie weszło w życie 1.5.2024 r.
Wprowadzenie programu pilotażowego dotyczącego antykoncepcji awaryjnej zasadniczo należy ocenić pozytywnie, szczególnie w kontekście ułatwienia pacjentkom tej formy zadbania o swoje zdrowie reprodukcyjne, w tym wyeliminowanie ryzyka niechcianej ciąży.
Nadzór nad korzystaniem z tych produktów leczniczych sprawować będą farmaceuci, którzy po przeprowadzeniu wywiadu i rozmowy będą mogli zdecydować o wystawieniu recepty.
Należy zachować jednak umiarkowany optymizm, ponieważ pozostawione jest pole do decyzyjności, które może wykluczyć pacjentkę „w potrzebie” z programu (tj. w sytuacji, kiedy farmaceuta odmówi wystawienia recepty, a pacjentka nie może korzystać z programu częściej niż co 30 dni). Dobrowolność aptek w przystąpieniu do programu może także ograniczyć jego dostępność np. w mniejszych miejscowościach, w których jedyna na większym obszarze apteka nie zdecyduje się na udział w programie.
Z pewnością jednak wyniki programu przyczynią się do wprowadzenia bardziej przemyślanych oraz stałych rozwiązań systemowych, znajdujących oparcie w ustawie.
