1 dzień temu
Na konieczność zapewnienia bezpiecznej pieczy zastępczej oraz należytej reprezentacji prawnej każdemu małoletniemu cudzoziemcowi bez opieki zwrócił uwagę Adam Chmura, Zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka, przekazując prof. Maciejowi Duszczykowi, Podsekretarzowi Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, uwagi do projektu zmian w ustawie o cudzoziemcach.
Podczas spotkania, które odbyło się 8 stycznia, Adam Chmura, zastępca Rzeczniczki Praw Dziecka, przekazał MSWiA propozycje rozwiązań prawnych odpowiadających na najpilniejsze z dostrzeżonych w BRPD problemów dotyczących małoletnich cudzoziemców bez opieki, tj. brak dostępu tych dzieci do pieczy zastępczej dostosowanej do ich szczególnych potrzeb oraz trudności w ustanawianiu dla tych małoletnich należytej reprezentacji prawnej.
Wyspecjalizowana piecza zastępcza
Zdaniem Adama Chmury, dynamika procesów migracyjnych w ostatnich latach uwidoczniła systemowy problem dotyczący trudności w umieszczeniu w pieczy zastępczej (rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych) małoletnich cudzoziemców bez opieki. Wskazują na niego przedstawiciele organów i instytucji uczestniczących w tym procesie – sądy, wojewodowie, PCPRy. Codzienność stanowią sytuacje, gdy przez wiele dni nie udaje się znaleźć miejsca w pieczy zastępczej dla dziecka deklarującego wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową. Organy Straży Granicznej bywają wówczas zmuszone do uciekania się do rozwiązań wybiegających poza ramy prawne.
Również kierownictwo placówek opiekuńczo-wychowawczych, do których finalnie trafiają dzieci z doświadczeniem uchodźczym bez opieki, wskazuje na braki w przygotowaniu kadry tych instytucji do zapewnienia odpowiedniej opieki tej szczególnie wrażliwej grupie dzieci, zwłaszcza w kontekście niedoboru odpowiednich procedur oraz kompetencji miękkich (trening międzykulturowy), tłumaczy, psychologów itd.
W ocenie RPD, o czym jest mowa w piśmie do MSWiA, konkretnym rozwiązaniem pozwalającym, z jednej strony – na zabezpieczenie dla tych dzieci miejsc w pieczy, z drugiej – na wyspecjalizowanie placówek i odpowiednie przygotowanie ich pod kątem kulturowym, językowym, psychologicznym i prawnym jest stworzenie nowego typu placówek opiekuńczo-wychowawczych – typu interwencyjnego, dedykowanych małoletnim cudzoziemcom bez opieki.
Właściwa reprezentacja prawna
Jak wskazał Zastępca RPD, także istniejące regulacje w zakresie reprezentacji prawnej małoletnich cudzoziemców bez opieki pozostawiają wiele do życzenia i nie zapewniają pełnej realizacji praw tych dzieci. W obecnych ustawach cudzoziemskich brak jakichkolwiek kryteriów, jakie mieliby spełniać kandydaci do roli kuratora procesowego dziecka cudzoziemskiego, brak także jasnych zasad nadzoru sądu opiekuńczego nad czynnościami kuratorów. Co więcej, wąski zakres kurateli procesowej (kurator może być zasadniczo ustanawiany tylko do jednego postępowania administracyjnego) powoduje, iż jakiekolwiek zmiany w sytuacji prawnopobytowej dziecka powodują, iż nie ma nikogo, kto może dalej reprezentować małoletniego albo zaskarżyć do WSA w Warszawie niekorzystną dla dziecka decyzję.
Problemom tym można zaradzić poprzez oparcie reprezentacji prawnej małoletnich cudzoziemców bez opieki (niezależnie od ich podstawy prawnopobytowej, tzn. tak dzieci w postępowaniu o udzielenie ochrony, jak i wobec których znalazłyby zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach) na instytucji reprezentanta dziecka uregulowanej w art. 99 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Rzeczniczka Praw Dziecka i Rzecznik Praw Obywatelskich zwracali już uwagę na taką możliwość w swoim wspólnym wystąpieniu do Prezesa Rady Ministrów w październiku 2024 r.
Adam Chmura podkreślił, iż zarówno prawo, jak i praktyka jego stosowania w odniesieniu do małoletnich cudzoziemców bez opieki winny sprzyjać budowaniu zaufania między dzieckiem, a zaangażowanymi instytucjami państwa, co stanowi warunek konieczny do podejmowania działań zgodnych z jego najlepszym interesem. Służyć mogłyby temu m.in. zaproponowane rozwiązania legislacyjne, które BRPD konsultowało m.in. z organizacjami pozarządowymi, UNHCR, IOM, UNICEF Refugee Response Office, wsłuchując się w głos Straży Granicznej i sądów.
Współpraca z MSWiA
Zastępca RPD podziękował jednocześnie wiceszefowi MSWiA za dotychczasową współpracę i wspólne poszukiwanie rozwiązań tych istotnych problemów szczególnie wrażliwej grupy dzieci, jaką są małoletni z doświadczeniem uchodźczym, przybywający do Polski bez opieki.
– Bardzo się cieszę, iż różnice, które są między Biurem RPD a MSWiA, np. w zakresie oceny dopuszczalności tymczasowego zawieszania prawa do ubiegania się cudzoziemców (w tym rodzin z dziećmi) o ochronę międzynarodową, nie przeszkadzają nam w dobrej i potrzebnej pracy na rzecz dzieci cudzoziemskich w innych obszarach prawa migracyjnego i azylowego – podkreślił Adam Chmura.
Zastępcy Rzeczniczki Praw Dziecka towarzyszył w spotkaniu Michał Żłobecki, dyrektor Zespołu Spraw Międzynarodowych i Konstytucyjnych w BRPD, a ministrowi Maciejowi Duszczykowi – dr Paweł Dąbrowski, dyrektor Departamentu Spraw Międzynarodowych i Migracji w MSWiA oraz doradczyni, Alicja Kępka.
