Rynek pracy w Polsce stoi przed kolejną znaczącą transformacją. Zgodnie z najnowszymi zapowiedziami, już w 2026 roku Państwowa Inspekcja Pracy może otrzymać nowe, bezprecedensowe uprawnienia do wydawania decyzji zmieniających umowy B2B na umowy o pracę. Ta zmiana może fundamentalnie wpłynąć na relacje między przedsiębiorcami a zleceniodawcami, szczególnie w kontekście zjawiska tzw. „fałszywego samozatrudnienia”.
Dla wielu przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą oraz firm korzystających z usług kontrahentów B2B nadchodzące zmiany mogą oznaczać konieczność gruntownej rewizji dotychczasowych modeli współpracy. W obliczu tych zapowiedzi warto już teraz zastanowić się nad konsekwencjami planowanych zmian oraz podjąć odpowiednie kroki, które pozwolą dostosować się do nowej rzeczywistości prawnej bez negatywnych konsekwencji finansowych i organizacyjnych.
Czym dokładnie będą nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy?
Zgodnie z zapowiedziami, od 2026 roku inspektorzy PiP mogą otrzymać prawo do wydawania decyzji administracyjnych przekształcających umowy B2B w umowy o pracę. To radykalna zmiana w stosunku do obecnych uprawnień inspekcji, która w tej chwili może jedynie kierować powództwa do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Nowe uprawnienia PiP oznaczałyby, iż inspektor po przeprowadzeniu kontroli i stwierdzeniu występowania cech charakterystycznych dla stosunku pracy w relacji B2B, mógłby wydać decyzję nakazującą przekształcenie tej relacji w umowę o pracę. Decyzja taka miałaby charakter administracyjny, co oznacza, iż byłaby natychmiast wykonalna, choćby jeżeli przedsiębiorca zdecydowałby się ją zaskarżyć.
Warto podkreślić, iż takie uprawnienia stanowiłyby istotny przełom w dotychczasowej praktyce kontrolnej inspekcji i mogłyby doprowadzić do głębokich zmian na rynku usług B2B w Polsce.
Jakie są różnice między umową o pracę a współpracą B2B?
Umowa o pracę i kooperacja B2B to dwie fundamentalnie różne formy relacji zawodowych. Umowa o pracę charakteryzuje się przede wszystkim podporządkowaniem pracownika wobec pracodawcy, określonym czasem i miejscem wykonywania obowiązków oraz brakiem odpowiedzialności ekonomicznej pracownika za rezultaty swojej pracy.
Z kolei kooperacja B2B (Business to Business) opiera się na relacji między dwoma przedsiębiorcami. Osoba świadcząca usługi w tym modelu działa na własny rachunek, podejmuje ryzyko gospodarcze, samodzielnie organizuje swoją pracę i zwykle może świadczyć usługi wielu podmiotom jednocześnie.
Współpraca B2B oferuje większą elastyczność, potencjalnie wyższe zarobki i możliwość odliczania kosztów działalności, ale nie zapewnia ochrony prawnej adekwatnej dla stosunku pracy, takiej jak prawo do urlopu, ograniczony czas pracy czy ochrona przed zwolnieniem.
Kiedy umowa B2B może zostać uznana za ukryty stosunek pracy?
Inspekcja Pracy już teraz zwraca szczególną uwagę na przypadki tzw. fałszywego samozatrudnienia. Umowa B2B może zostać zakwestionowana jako ukrywająca stosunek pracy, gdy występują następujące cechy:
- Wykonywanie pracy pod kierownictwem zleceniodawcy
- Ścisłe określenie miejsca i czasu wykonywania zadań
- Osobiste świadczenie usług bez możliwości delegowania zadań
- Wyłączność współpracy z jednym podmiotem
- Brak faktycznej swobody w organizacji pracy
- Wynagrodzenie za czas pracy, a nie za rezultat
Im więcej powyższych cech występuje w relacji formalnie określanej jako B2B, tym większe ryzyko jej zakwestionowania przez organy kontrolne i przekwalifikowania na stosunek pracy.
Jakie konsekwencje poniesie firma przy przekształceniu umowy B2B w umowę o pracę?
Przekształcenie umowy B2B w umowę o pracę wiąże się z poważnymi konsekwencjami finansowymi i organizacyjnymi dla zleceniodawcy. Przede wszystkim firma będzie zobowiązana do wyrównania wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne za okres, w którym kooperacja była realizowana na podstawie umowy B2B.
Ponadto przedsiębiorca będzie musiał zapłacić zaległe podatki wraz z odsetkami, a także uregulować kwestie związane z prawami pracowniczymi takimi jak urlopy wypoczynkowe, wynagrodzenie za nadgodziny czy odprawy. W skrajnych przypadkach łączne zobowiązania finansowe mogą sięgać choćby kilkuset tysięcy złotych za jednego współpracownika.
Dodatkowo firma może podlegać karze grzywny za naruszenie przepisów prawa pracy, a w przypadku uporczywego łamania praw pracowniczych choćby odpowiedzialności karnej.
Czy samozatrudniony ma prawo domagać się przekształcenia umowy B2B w umowę o pracę?
Osoba świadcząca usługi w ramach samozatrudnienia ma prawo wystąpić do sądu pracy z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli uważa, iż faktycznie wykonuje pracę na warunkach charakterystycznych dla umowy o pracę. Jest to możliwe zarówno w trakcie trwania współpracy B2B, jak i po jej zakończeniu.
Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy, o tym czy dana relacja jest stosunkiem pracy nie decyduje nazwa umowy łączącej strony, ale faktyczne warunki wykonywania zadań. Oznacza to, iż sąd bada rzeczywisty charakter relacji, a nie jej formalne określenie w umowie.
Warto zaznaczyć, iż po ewentualnym wprowadzeniu nowych uprawnień dla PiP, samozatrudniony mógłby również zwrócić się do inspekcji o przeprowadzenie kontroli i wydanie decyzji administracyjnej w tej sprawie.
Co można zrobić już teraz, aby przygotować się na zmiany w 2026 roku?
Przedsiębiorcy korzystający z usług kontrahentów B2B powinni już teraz dokonać audytu istniejących umów i faktycznych warunków współpracy. najważniejsze jest zidentyfikowanie relacji, które mogą zostać zakwestionowane jako ukryty stosunek pracy i wprowadzenie odpowiednich modyfikacji.
Warto rozważyć następujące działania:
- Zwiększenie autonomii współpracowników B2B w zakresie organizacji pracy
- Zmianę systemu rozliczania z czasu pracy na rozliczanie za rezultaty
- Umożliwienie współpracownikom świadczenia usług również dla innych podmiotów
- Wprowadzenie możliwości delegowania zadań przez współpracownika
- Precyzyjne określenie w umowie, iż kooperacja ma charakter B2B, a nie pracowniczy
W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z doświadczonymi prawnikami specjalizującymi się w prawie pracy. Kancelaria prawna Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie audytu i dostosowania umów B2B do aktualnych wymagań prawnych, co pozwoli uniknąć potencjalnych problemów w przyszłości.
Jak udowodnić, iż kooperacja B2B nie jest ukrytym stosunkiem pracy?
Aby skutecznie bronić relacji B2B przed przekwalifikowaniem na stosunek pracy, warto zadbać o odpowiednią dokumentację i organizację współpracy. najważniejsze elementy, które mogą pomóc w wykazaniu prawdziwego charakteru B2B, to:
Precyzyjna umowa o współpracy jasno definiująca jej biznesowy charakter, określająca zakres odpowiedzialności przedsiębiorcy i sposób rozliczania za rezultaty. Warto również dokumentować faktyczną swobodę kontrahenta w zakresie organizacji pracy, np. poprzez korespondencję dotyczącą ustalania terminów spotkań czy wykonywania zadań.
Istotne jest również umożliwienie współpracownikowi świadczenia usług dla innych podmiotów oraz posiadanie przez niego widocznych oznak prowadzenia działalności gospodarczej, jak własna strona internetowa, wizytówki czy indywidualne ubezpieczenie OC.
Czy warto już teraz zmieniać umowy B2B na umowy o pracę?
Decyzja o zmianie modelu współpracy z B2B na umowę o pracę powinna być podejmowana indywidualnie, po dokładnej analizie konkretnej sytuacji. Dla niektórych firm i współpracowników taka zmiana może być korzystna, szczególnie gdy obecna kooperacja i tak nosi cechy stosunku pracy.
Warto rozważyć przekształcenie umowy B2B w umowę o pracę, jeśli:
- Współpraca ma charakter wyłączny i długotrwały
- Zadania wykonywane są pod ścisłym nadzorem zleceniodawcy
- Istnieje sztywny harmonogram pracy
- Współpracownik faktycznie nie ponosi ryzyka gospodarczego
Jednakże dla wielu przedsiębiorców i ich kontrahentów model B2B przez cały czas może być optymalnym rozwiązaniem, pod warunkiem iż kooperacja rzeczywiście ma charakter biznesowy, a nie pracowniczy.
Jakie branże są najbardziej narażone na kontrole PiP w kontekście umów B2B?
Doświadczenie pokazuje, iż niektóre branże są szczególnie narażone na kontrole PiP w zakresie weryfikacji charakteru umów B2B. Do najbardziej ryzykownych sektorów należą:
Branża IT, gdzie powszechną praktyką jest zatrudnianie specjalistów na kontraktach B2B, mimo iż często wykonują oni pracę w warunkach typowych dla stosunku pracy. Również sektor usług, w tym marketing, PR i consulting, gdzie często współpracownicy B2B pracują wyłącznie dla jednego klienta i pod jego ścisłym nadzorem.
Zwiększone ryzyko kontroli dotyczy także firm produkcyjnych, które część pracowników fizycznych zatrudniają w modelu B2B, oraz sektora budowlanego, gdzie powszechne są różne formy zatrudnienia, w tym samozatrudnienie.
Jak wyglądają kontrole PiP w zakresie weryfikacji umów B2B?
Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie weryfikacji umów B2B mają na celu ustalenie, czy dana kooperacja nie ma faktycznie charakteru stosunku pracy. Inspektorzy podczas kontroli analizują przede wszystkim faktyczny sposób realizacji współpracy, a nie tylko jej formalne aspekty.
W trakcie kontroli inspektorzy PiP mogą:
- Przeprowadzać rozmowy z osobami świadczącymi usługi
- Analizować dokumentację współpracy
- Weryfikować faktyczny sposób organizacji pracy
- Sprawdzać, czy kontrahent świadczy usługi również dla innych podmiotów
- Badać stopień podporządkowania i kontroli nad wykonywaniem zadań
Na podstawie zgromadzonych informacji inspektor ocenia, czy dany kontrakt B2B nie ukrywa faktycznego stosunku pracy. jeżeli stwierdzi nieprawidłowości, w tej chwili może skierować powództwo do sądu pracy, a po ewentualnym wprowadzeniu nowych uprawnień w 2026 roku – wydać decyzję administracyjną.
Podsumowanie: Jak przygotować się na nadchodzące zmiany?
Planowane rozszerzenie uprawnień PiP w zakresie przekształcania umów B2B w umowy o pracę stanowi istotne wyzwanie dla przedsiębiorców korzystających z tego modelu współpracy. Najważniejsze jest podjęcie działań wyprzedzających, które pozwolą dostosować obecne relacje biznesowe do wymagań prawnych.
Kluczowe kroki, które warto podjąć już teraz, to: przeprowadzenie audytu istniejących umów B2B pod kątem ryzyka ich przekwalifikowania, modyfikacja warunków współpracy w kierunku zwiększenia autonomii kontrahentów oraz odpowiednie dokumentowanie biznesowego charakteru relacji.
W przypadku wątpliwości warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa prawnego, które pomoże zminimalizować ryzyko negatywnych konsekwencji planowanych zmian. Pamiętajmy, iż odpowiednio przygotowany przedsiębiorca będzie mógł kontynuować korzystanie z modelu B2B również po 2026 roku, pod warunkiem iż faktycznie będzie on odpowiadał charakterowi biznesowemu współpracy.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.)
- Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589 z późn. zm.)
- Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 poz. 374 z późn. zm.)
- Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących ustalenia istnienia stosunku pracy (m.in. wyrok SN z dnia 14 września 2016 r., sygn. akt II PK 232/15)
Autor: r. pr. Marta Kopeć, Partner Zarządzający
E-mail: [email protected]
tel.: +48 22 501 56 10
