Sądy powszechne w sprawach OC notariuszy

Przykłady orzekania przez sądy powszechne w sprawach OC notariuszy

W polskim prawie przewidziano czynności prawne, które są na tyle doniosłe i pociągają za sobą na tyle poważne skutki, iż nad ich przebiegiem i dokonaniem powinna mieć pieczę osoba wykonująca zawód zaufania publicznego, mająca gruntowną wiedzę prawniczą. Taką osobą w polskim systemie prawnym jest notariusz.

W jednym z poprzednich artykułów na naszej stronie przedstawiono obowiązki notariusza, których niedochowanie pociąga za sobą odpowiedzialność prawną. Przedstawiono również zasady i sposoby dochodzenia roszczeń za szkody wyrządzone błędem notariusza. Co do zasady, notariusz odpowiada za swoje błędy na zasadzie winy na podstawie art. 415 Kodeksu Cywilnego oraz art. 49 ustawy Prawo o Notariacie (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2291).(więcej informacji o tym w artykule).

Jak jednak do takich spraw jak OC notariuszy podchodzą sądy? Jak wygląda kwestia ponoszenia odpowiedzialności za błąd notariusza przed sądami powszechnymi? Poniżej przedstawiamy kilka przykładów.

Jaki rodzaj winy notariusza może spowodować jego odpowiedzialność odszkodowawczą? Co oznacza należyta staranność notariusza?

W tym kontekście ciekawym do przytoczenia jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, I Wydział Cywilny z dnia 4 grudnia 2019 roku (sygn. akt: I ACa 194/19). Sąd Apelacyjny dokonał bardzo wnikliwej analizy i interpretacji wzorca należytej staranności, którą powinien cechować się notariusz. Rozpatrywana przez sąd sprawa dotyczyła niewłaściwego sformułowania przez notariusza umowy przedwstępnej w taki sposób, iż mimo nazwy była ona de facto umową deweloperską, co wprowadziło klientów notariusza w błąd, uniemożliwiło im dochodzenie zawarcia umowy przyrzeczonej i spowodowało, iż ponieśli szkodę m.in. w postaci utraty zapłaconej ceny nieruchomości, której dotyczyła umowa notarialna.

Sąd przyznał im odszkodowanie za błąd notariusza i stwierdził, że:

“Po pierwsze działalność zawodową notariusza oraz sposób wykonania przezeń obowiązków określonych normą art. 80 PN należy oceniać przez pryzmat pozycji notariusza jako osoby zaufania publicznego. Oznacza to, iż notariusz ma nie tylko powinność zachowania wymagań formalnej i redakcyjnej poprawności czynności sporządzanej w formie aktu notarialnego, ale także obowiązek oceny interesów („potrzeb prawnych”) wszystkich stron czynności i dążenia do należytego (a więc zgodnego z celem stron decydujących się na dokonanie czynności w formie aktu notarialnego) zabezpieczenia praw i (co ważne w kontekście niniejszej sprawy) słusznych ich interesów. Zatem notariusz (…) powinien zadbać o to, by wyjaśniając stronom w sposób zobiektywizowany skutki ich oświadczeń dla ochrony ich praw i interesów, umożliwić podjęcie przemyślanej decyzji co do złożenia oświadczenia i jego ostatecznej treści.”

I dalej:

“(…) w judykaturze przyjmuje się, iż notariusz ponosi na tej podstawie [art. 415 k.c. w związku z art. 49 Ustawy Prawo o Notariacie] odpowiedzialność cywilną jeżeli przypisać mu można choćby najlżejszą postać winy (culpa levissima) ustalanej przy wykorzystaniu wysokiego miernika staranności (por. wyrok SN z dnia 22 marca 2019 I CSK 89/18).”

Ta argumentacja sądu dobrze pokazuje, iż także wykonanie przez notariusza czynności zgodnie z formułowanymi wobec niego wymaganiami stron, może skutkować tym, iż będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli przy dokonaniu tej czynności można wykazać jego, choćby najlżejszą, winę.

Czy tylko klient notariusza może dochodzić odszkodowania za szkodę wyrządzoną przy dokonywaniu czynności notarialnej?

Czynności notarialne dokonywane przez notariusza mogą spowodować szkodę nie tylko w majątku osób, które jako klienci notariusza dokonywały czynności notarialnych. Przez błąd notariusza może zostać poszkodowana również osoba trzecia, której prawa zostały naruszone przez to, iż notariusz nie zachował należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków i można mu przypisać winę.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 czerwca 2019 roku (sygn. akt: IV CSK 224/19):

“W orzecznictwie i piśmiennictwie dominuje pogląd zgodnie z którym, notariusz ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną przez niego przy wykonywaniu czynności notarialnej szkodę zarówno wobec klienta jak i osób trzecich, na podstawie art. 415 k.c., za niezachowanie należytej staranności (art. 49 u.p.n.), w sposób zawiniony, z uwzględnieniem zawodowego charakteru jego działalności (art. 355 § 2 k.c.) i granic staranności zawodowej wyznaczonych przez art. 80 § 1-3 u.p.n”

Na czym polega powzięcie wątpliwości co do umiejętności czynności prawnych strony? Jak w takiej sytuacji kształtuje się odpowiedzialność notariusza?

W procesach cywilnych przeciwko notariuszom zarzuca im się niedopełnienie obowiązków lub błąd, które skutkują powstaniem szkody. Jednym z przykładów takich błędów może być zła ocena umiejętności czynności prawnych osoby dokonującej czynności notarialnej. Zgodnie z artykułem 86 Ustawy Prawo o Notariacie, notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, o ile poweźmie wątpliwość czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych.

Jednym z orzeczeń dotyczących tego zagadnienia jest wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 15 października 2015 roku (sygn. akt: I C 413/12). Powód w tej sprawie wnosił o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania od notariusza za niedopełnienie przez notariusza obowiązków poprzez dokonanie czynności notarialnej z powodem, chociaż ten cierpiał na zaburzenia psychiczne, które nie pozwalały mu na świadome dokonanie takiej czynności. Powód twierdził, iż notariusz naruszył prawo, gdyż powinien był odmówić sporządzenia czynności notarialnej, w momencie powzięcia wątpliwości czy strona takiej czynności ma zdolność do czynności prawnych. Co istotne, wcześniej inny sąd w wyroku stwierdził nieważność tych czynności notarialnych właśnie ze względu na to, iż powód przez swoją chorobę psychiczną nie był w stanie ich świadomie dokonać.

Jednak, co ciekawe, w omawianej sprawie odpowiedzialności notariusza, sąd nie stwierdził naruszenia przez niego obowiązków. Zdaniem sądu notariusz powinien mieć szeroką wiedzę prawniczą i znajomość orzecznictwa, ale nie można od niego wymagać szczegółowej wiedzy medycznej. W związku z tym, sąd nie przypisał notariusz winy za dokonanie tej czynności notarialnej na podstawie art. 415 Kodeksu Cywilnego i nie przyznał powodowi odszkodowania.

Wyrok ten pokazuje, iż każda sprawa dotycząca odpowiedzialności notariusza rozpatrywana jest szczegółowo na podstawie konkretnego stanu faktycznego. choćby w sytuacji, kiedy inny sąd stwierdził nieważność czynności dokonanej przed notariuszem ze względu na brak umiejętności czynności prawnej, nie jest pewne, iż w tym samym stanie faktycznym inny sąd przyzna odszkodowanie za szkodę wyrządzoną działaniem notariusza.

Więcej informacji

Powyższe wyroki stanowią jedynie niewielki wycinek problemu i pokazują, jak szerokim zagadnieniem jest odpowiedzialność odszkodowawcza notariuszy. Poruszone wyżej zagadnienia pokazują również, jak złożone i skomplikowane może być postępowanie sądowe w zakresie odpowiedzialności cywilnej od notariuszy. o ile mają zatem Państwo jakiekolwiek wątpliwości lub zapytania odnośnie możliwości uzyskania odszkodowania za błąd notariusza czy też pomocy w toczącym się już postępowaniu zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub telefonicznego pod numerem: +48 882 120 775 celem umówienia wizyty lub porady on-line. Nasz zespół prawników chętnie odpowie Państwu na wszystkie pytania.

Autor: Barbara Borucka

Zdjęcia: Drewno zdjęcie utworzone przez Racool_studio – pl.freepik.com

Popularne tagi