Pojęcie „sekcji zwłok” nie należy do kategorii tych tematów, które porusza się przy kawie i cieście u babci. Zdecydowanie nie. A jednak – czasem przychodzi moment, gdy rodzina zmarłego musi zmierzyć się nie tylko ze stratą, ale i z pytaniem, czy wszystko zostało zrobione, jak należy. A jeżeli nie – to czy można to udowodnić? I czy dostanę wynik sekcji zwłok, skoro ma on być dowodem? W takich sytuacjach sekcja zwłok przestaje być abstrakcyjnym rytuałem z seriali kryminalnych i staje się jednym z najważniejszych elementów postępowania dowodowego. Zwłaszcza jeżeli podejrzenie dotyczy błędu medycznego.
W tym artykule:
- Sekcja zwłok a błąd medyczny
- Rodzaje sekcji zwłok – nie każda mówi to samo
- Art. 209 k.p.k. – co mówi prawo?
- Sekcja zwłok a błąd medyczny – co można ustalić?
- Jak wygląda raport z sekcji zwłok?
- Ile czeka się na raport z sekcji zwłok?
- Sekcja zwłok w szpitalu a sekcja sądowa
- Czasem nie da się orzec winy – ale można orzec prawdę
- Czy można mówić o błędzie bez sekcji?
- Podsumowanie – bolesna konieczność
Sekcja zwłok a błąd medyczny
Jak zaznacza dr hab. prof. UJ Krzysztof Woźniak z Katedry Medycyny Sądowej, samo pogorszenie się stanu pacjenta, a choćby jego zgon, nie świadczy automatycznie o błędzie lekarskim. Ba – choćby poprawa nie jest dowodem, iż błędu nie było. Przypadłość ludzka jest nieprzewidywalna, a z medycznego punktu widzenia – także niejednoznaczna:
„Udzielenie świadczenia zdrowotnego może prowadzić do różnych rezultatów: poprawy stanu pacjenta, braku zmian lub pogorszenia – aż do zgonu włącznie. Ani brak poprawy, ani choćby pogorszenie nie muszą automatycznie świadczyć o błędzie medycznym. Podobnie jak poprawa nie zawsze oznacza, iż leczenie przebiegło bez uchybień. W przypadku wielu schorzeń już samo zatrzymanie lub spowolnienie postępu choroby uznaje się za sukces terapeutyczny.”
Czasem choćby przy najwyższej staranności, śmierć pacjenta następuje mimo wszelkich wysiłków. Nazywa się to niepowodzeniem terapeutycznym i może być efektem np. ciężkiego przebiegu choroby, nadwrażliwości organizmu czy nieprzewidzianych powikłań. Ale właśnie dlatego – by oddzielić przypadek od zaniedbania – wykonuje się sekcję.
Rodzaje sekcji zwłok – nie każda mówi to samo
Nie każda sekcja zwłok służy tym samym celom. Wyróżnia się:
- Sekcję administracyjną, wykonywaną np. w szpitalu, by potwierdzić przyczynę zgonu.
- Sekcję sądowo-lekarską, zlecaną przez prokuratora, gdy zachodzi podejrzenie przestępstwa – w tym błędu medycznego.
- Sekcję na życzenie rodziny, jeżeli bliscy mają wątpliwości co do przyczyn śmierci, choć nie zawsze łatwo o zgodę na takie badanie.
To, kto wykonuje sekcję zwłok, zależy właśnie od jej rodzaju. W przypadku sekcji sądowo-lekarskiej obowiązki te spadają na biegłych z zakresu medycyny sądowej – często pracujących przy akademiach medycznych. Ich rola jest nie do przecenienia: od ustaleń sekcyjnych zależy niejednokrotnie bieg całego postępowania karnego.
Art. 209 k.p.k. – co mówi prawo?
Zgodnie z art. 209 § 1 Kodeksu postępowania karnego„jeżeli zachodzi podejrzenie przestępstwa, prokurator lub sąd mogą zarządzić otwarcie zwłok i ich oględziny”.
W praktyce oznacza to jedno: sekcja zwłok w sprawach karnych nie jest automatycznym etapem dochodzenia – to narzędzie fakultatywne, które może, ale wcale nie musi, zostać wykorzystane.
Najważniejsze w tym przepisie jest słowo „mogą”. Nie ma tu nakazu. Nie ma gwarancji. Decyzja należy do organu prowadzącego postępowanie – najczęściej prokuratora – i jest podejmowana na podstawie jego oceny okoliczności sprawy. A ta, jak wiadomo, może być różna. Co jednemu śledczemu wyda się podejrzane, inny uzna za zupełnie typowy bieg wydarzeń.
Czy to dobrze, iż tak ważne narzędzie jak sekcja zwłok – często jedyna realna szansa na ustalenie przyczyn śmierci – zależy od subiektywnej oceny? Temat kontrowersyjny i z pewnością wart głębszej analizy. Zwłaszcza iż dla rodziny, która podejrzewa błąd medyczny, postanowienie o przeprowadzeniu sekcji bywa nie tylko źródłem nadziei, ale często ostatnim możliwym środkiem dowodowym. Bez niego dochodzenie prawdy staje się trudniejsze – jeżeli nie wręcz niemożliwe.
Dlatego tak ważne jest, by w sytuacjach wątpliwych rodzina nie bała się zadawać pytań i – jeżeli trzeba – składać wnioski o przeprowadzenie sekcji. Bo choć decyzja należy do prokuratora, impuls bardzo często wychodzi właśnie od najbliższych zmarłego.
Sekcja zwłok a błąd medyczny – co można ustalić?
Sekcja zwłok jako dowód w sprawie o błąd medyczny ma kilka celów:
- potwierdzenie lub wykluczenie przyczyny zgonu;
- ustalenie, czy postępowanie medyczne było zgodne ze sztuką;
- ocena, czy można było zapobiec śmierci pacjenta.
Właśnie dlatego pytanie, jak długo po śmierci można ustalić przyczynę zgonu, jest pytaniem zasadniczym. Z reguły – im szybciej zostanie wykonana sekcja, tym większa szansa na pełny, wartościowy wynik. Jednak choćby po wielu dniach od zgonu, badania histopatologiczne mogą dostarczyć ważnych danych.
Jak wygląda raport z sekcji zwłok?
Raport z sekcji zwłok, czyli tzw. protokół sekcyjny, zawiera:
- dane osobowe zmarłego,
- opis zewnętrznych i wewnętrznych oględzin ciała,
- wyniki badań dodatkowych (np. toksykologicznych, histopatologicznych),
- wnioski dotyczące przyczyny zgonu.
To dokument techniczny, ale jego znaczenie dla sprawy karnej (lub cywilnej) bywa ogromne. Co istotne, kto ma prawo do wyników sekcji zwłok? W przypadku sekcji zleconej przez prokuraturę – dostęp ma przede wszystkim organ prowadzący postępowanie. Rodzina może uzyskać dostęp do raportu poprzez swojego pełnomocnika lub jako strona postępowania.
Ile czeka się na raport z sekcji zwłok?
To zależy – nie ma jednej odpowiedzi. W przypadku podstawowej sekcji szpitalnej – od kilku dni do dwóch tygodni. jeżeli jednak konieczne są dodatkowe badania (histopatologia, toksykologia), na wyniki można czekać choćby kilka miesięcy.
A zatem – jeżeli ktoś pyta: czy dostanę wynik sekcji zwłok? – odpowiedź brzmi: tak, ale trzeba wykazać interes prawny i uzbroić się w cierpliwość.
Sekcja zwłok w szpitalu a sekcja sądowa
Ważne: sekcja zwłok w szpitalu nie jest tożsama z sekcją sądowo-lekarską. Ta pierwsza może nie wystarczyć, jeżeli chcemy dociekać winy konkretnego lekarza. Dlatego właśnie, w razie podejrzenia błędu medycznego, warto domagać się interwencji prokuratora i wykonania sekcji sądowej. Zdarza się, iż dopiero sekcja zwłok jako dowód w sprawie o błąd medyczny przesądza o dalszym losie postępowania: o jego umorzeniu lub skierowaniu aktu oskarżenia.
Czasem nie da się orzec winy – ale można orzec prawdę
Warto pamiętać, iż choćby najlepiej przeprowadzona sekcja nie zawsze odpowie na pytanie o winę. Może wykluczyć błąd, potwierdzić powikłanie albo… pozostawić sprawę nierozstrzygniętą. Ale może też stanowić dowód, który zaważy na wyroku sądu. W sprawach o błąd medyczny, takich jak te opisane tutaj, nie chodzi wyłącznie o wskazanie winnego. Często chodzi o godność, o potrzebę zrozumienia, co się wydarzyło, i dlaczego nie udało się uratować najbliższej osoby.
Czy można mówić o błędzie bez sekcji?
Bezpośrednio – rzadko. Bez niej pozostają jedynie hipotezy kliniczne, a nie twarde dowody. Jak zaznacza prof. Woźniak, niepowodzenie diagnostyczne nie jest błędem samym w sobie. Ale już zaniechanie dalszej diagnostyki, mimo istnienia wskazań – może być potraktowane jako błąd wykonawczy lub decyzyjny.
Zresztą, klasyfikacja błędów medycznych obejmuje aż cztery kategorie:
- błąd decyzyjny – wynikający z niewłaściwego rozpoznania lub leczenia;
- błąd wykonawczy – np. niewłaściwe podanie leku;
- błąd organizacyjny – zła obsada dyżurowa, brak sprzętu;
- błąd opiniodawczy – wydanie nierzetelnej opinii medycznej.
I to właśnie medyk sądowy jest pierwszym, który może te błędy wyłapać – poprzez analizę stanu zmarłego ciała.
Podsumowanie – bolesna konieczność
Sekcja zwłok nie przywróci życia. Nie złagodzi bólu. Ale może pomóc zrozumieć, co się wydarzyło – i dlaczego. Może być kluczem do prawdy, a czasem – do sprawiedliwości. I chociaż temat ten budzi lęk i opór, warto go nie unikać.
Dla niektórych rodzin to ostatnia forma troski o bliskiego – forma, która wymaga odwagi i determinacji. Ale też wiedzy – bo tylko świadome działanie pozwala dochodzić swoich praw, gdy pojawia się podejrzenie, iż zawiódł ktoś, kto miał ratować życie. Więcej o tym, jak reagować na błąd lekarski, znajdziesz na naszym blogu.
Masz podobny problem? Nie jesteś sam
Na naszym blogu u o prawach pacjenta regularnie poruszamy trudne tematy, z którymi zmagają się pacjenci i ich bliscy. jeżeli zadajesz sobie pytanie: „czy dostanę wynik sekcji zwłok?”, jeżeli podejrzewasz, iż coś poszło nie tak – skonsultuj się z nami. Jesteśmy po to, by pomóc Ci zrozumieć Twoje prawa i możliwości działania.
Źródła dodatkowe: https://kms.cm-uj.krakow.pl/cm/uploads/2018/04/Blad.pdf
