Stocznia Gdańska. Od 77 lat symbolem polskiego przemysłu i walki o wolność

19 października przypada 77. rocznica powstania Stoczni Gdańskiej. To jeden z najstarszych zakładów przemysłowych na Pomorzu, działający nieprzerwanie od wielu lat. Jego historia na obszarze tzw. Młodego Miasta sięga połowy XIX wieku.

W 1945 roku na terenie dawnych niemieckich zakładów, Stocznia Gdańska stawała się jednym z kluczowych punktów polskiego przemysłu stoczniowego. Po zakończeniu II wojny światowej jej teren został przekazany pod zarząd polski. Wówczas na jego obszarze funkcjonowało kilka stoczni, które oznaczono kolejnymi numerami. W Stoczni nr 1 skupiano się na naprawach jednostek pływających oraz budowie niewielkich kutrów, natomiast Stocznia nr 2 pełniła rolę dużego zakładu mechanicznego.

19 października 1947 roku doszło do połączenia obu zakładów, co zaowocowało powstaniem Przedsiębiorstwa Państwowego Stocznia Gdańska.

Pierwsze powojenne lata były okresem dynamicznego rozwoju Stoczni Gdańskiej. Już w 1947 roku podjęto budowę stalowych kutrów rybackich typu B368, zaprojektowanych przez polskich inżynierów. W pracach nad tym projektem kluczową rolę odegrał inżynier Jerzy Doerffer, który opracował nowatorskie rozwiązanie – montaż kadłuba w obrotowym łożu. Dzięki temu spawanie dna i burt było możliwe w pozycji poziomej, co znacząco przyspieszyło proces produkcji. Kolejnym milowym krokiem w historii stoczni było uroczyste wodowanie 6 listopada 1948 roku rudowęglowca „Sołdek”, pierwszego statku zbudowanego w Polsce po wojnie. Imię nadano mu na cześć Stanisława Sołdka, trasera pracującego w Stoczni Gdańskiej.

Fot. Ze zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku

W latach 50. XX wieku Stocznia Gdańska stale się rozwijała, budując m.in. rudowęglowce typu B30. W 1950 roku rozpoczęto działalność eksportową, przekazując czwarty z serii rudowęglowców dla ZSRR. Dzięki dynamicznej rozbudowie infrastruktury, pod koniec tego roku zakład funkcjonował na pełnych obrotach – statki budowano na dziewięciu pochylni, w dwóch kadłubowniach oraz na dwóch dokach pływających. Jednocześnie rozpoczęto prace nad nowymi typami jednostek, w tym prototypowymi drobnicowcami typu B51 oraz trawlerami B10.

W kolejnych dekadach Stocznia Gdańska była liderem w produkcji statków pełnomorskich. Wyprodukowała ponad 1000 w pełni wyposażonych jednostek, w tym kontenerowce, masowce, statki pasażerskie, a także żaglowce. Do najbardziej znanych żaglowców zbudowanych w Gdańsku należą „Pogoria” (1980), „Dar Młodzieży” (1982), „Iskra II” (1982), „Oceania” (1985) oraz pięć bliźniaczych jednostek dla ZSRR, w tym „Mir” (1987) i „Nadieżda” (1992). Warto wspomnieć, iż budowa jednego z najbardziej znanych żaglowców świata, „Royal Clipper”, została ukończona w Holandii, ale pierwotnie nosił on nazwę „Gwarek” i rozpoczęto jego budowę właśnie w Gdańsku.

Stocznia Gdańska to jednak nie tylko miejsce budowy statków, ale również istotny punkt na mapie polskiej historii społecznej i politycznej. W grudniu 1970 roku na terenie zakładu doszło do brutalnego stłumienia protestów robotniczych, podczas których zginęło trzech stoczniowców. Dziesięć lat później, w 1980 roku, stocznia stała się kolebką NSZZ „Solidarność” – ruchu, który odegrał kluczową rolę w obaleniu systemu komunistycznego w Polsce. To właśnie tu podpisano Porozumienia Sierpniowe, które dały początek zmianom politycznym w całym bloku wschodnim.

Fot. Krzysztof Korczyński – http://archiwum.ecs.gda.pl/navigart/select/taxonomy/393?tid=393, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=41649622

Pomimo tak wielkiego znaczenia historycznego i ekonomicznego, Stocznia Gdańska napotkała liczne trudności w okresie transformacji ustrojowej. W 1996 roku postawiono ją w stan upadłości, ale jej działalność została wznowiona dzięki utworzeniu na bazie przedsiębiorstwa Grupy Stoczni Gdynia SA. Od 2006 roku stocznia funkcjonuje pod nazwą Stocznia Gdańsk SA, kontynuując produkcję nowoczesnych jednostek pływających, w tym kontenerowców, masowców, statków ro-ro oraz pasażerskich.

Historia Stoczni Gdańskiej to opowieść o innowacjach technologicznych, przemysłowym rozwoju oraz sile ludzkiego ducha, który odegrał kluczową rolę w walce o wolność i sprawiedliwość. Dziś zakład jest symbolem nie tylko polskiego przemysłu okrętowego, ale również miejscem, które przypomina o walce o prawa pracownicze i demokrację.erwszy niezależny związek zawodowy za żelazną kurtyną. Dzięki temu Polska stała się przykładem dla innych państw bloku wschodniego, a Stocznia Gdańska miejscem, które zapoczątkowało upadek komunizmu.

fot. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego