Trudna sytuacja ekonomiczna spółki

Skarga kasacyjna

WSA w Warszawie wyrokiem z 27.1.2023 r., V SA/Wa 332/22, Legalis, w sprawie ze skargi I. Sp. z o.o. we W. (dalej: Spółka) na decyzję Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej: Organ) z 9.12.2021 r. w przedmiocie odmowy wypłaty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych – uchylił ww. decyzję. Skargę kasacyjną wywiódł Organ i zarzucił m.in. naruszenie prawa materialnego tj. błędną wykładnię art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia Komisji (UE) Nr 651/2014 z 17.6.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 187, s. 1) w zw. z art. 396 § 1 i 4 KSH, art. 46 ust. 5 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; dalej: RachunkU), poprzez uznanie, iż z art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE wynika możliwość uwzględnienia w stratach rezerw na zobowiązania.

Istota spornego zagadnienia sprowadza się do prawidłowej wykładni art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE, mianowicie ustalenia, czy rezerwy na przyszłe zobowiązania powinny być uwzględniane wraz z kapitałem zapasowym jako majątek Spółki, od którego należy odliczyć zakumulowane straty, czy też nie.

Trudna sytuacja spółki

NSA podzielił stanowisko wyrażone w wyroku NSA z 27.1.2023 r., I GSK 1122/22, Legalis, w którym stwierdzono, iż istotna dla rozstrzygnięcia sprawy jest ta część art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE, która wyjaśnia, kiedy zachodzi sytuacja, gdy ponad połowa subskrybowanego kapitału zakładowego spółki zostaje utracona w efekcie zakumulowanych strat. Prawodawca unijny wskazuje, iż taka sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku odliczenia od rezerw (i wszystkich innych elementów uznawanych za część środków własnych przedsiębiorstwa) zakumulowanych strat powstaje ujemna skumulowana kwota, która przekracza połowę subskrybowanego kapitału zakładowego. Tym samym wprost wskazuje na uwzględnienie w tym rachunku po stronie majątku spółki rezerw.

W myśl art. 48a ust. 3 pkt 1 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44), pomoc ze środków Funduszu nie może zostać udzielona lub wypłacona pracodawcy, wykonującemu działalność gospodarczą, znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej, według kryteriów określonych w przepisach UE, dotyczących udzielania pomocy publicznej, tj. art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE. Sąd wskazał na wyrok NSA, w którym stwierdzono, iż poprawna wykładnia ww. przepisu musi nawiązywać do sposobu rozumienia utraty kapitału, o jakiej stanowią przepisy unijne, bo stwierdzenie utraty kapitału w ich rozumieniu daje podstawę do przyjęcia, iż przedsiębiorstwo jest zagrożone, a ten stan wyklucza możliwość udzielenia pomocy, o jaką wnioskowała Spółka (wyrok z 29.11.2016 r., II GSK 1896/15, Legalis). „Utrata kapitału” musi być łączona z przepisami regulującymi kwestie rachunkowe, obowiązującymi w działalności danego przedsiębiorcy. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, iż utworzenie przez spółkę rezerwy, ze względu na charakter takiego działania, jest utratą kapitału, bo przecież kapitał pozostaje w dyspozycji przedsiębiorcy, jak wskazuje w niniejszej sprawie Spółka i prawnie nie jest on powiązany z konkretnymi zobowiązaniami. Utworzenie rezerwy jest połączone z perspektywą zaspokojenia określonych zobowiązań, tyle tylko iż odsuniętych w czasie, zatem nie obciąża kapitału (wyrok NSA z 29.11.2016 r., II GSK 1080/15, Legalis).

Następnie NSA wskazał, iż wykładnią art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE zajmował się TSUE (wyrok z 27.1.2022 r., C-347/20, Legalis) i stwierdził, iż ww. artykuł należy interpretować w ten sposób, iż w celu ustalenia, czy spółka znajduje się „w trudnej sytuacji”, wyrażenie „subskrybowany kapitał zakładowy” należy rozumieć jako odnoszące się do wszystkich wkładów, które obecni lub przyszli wspólnicy lub akcjonariusze danej spółki wnieśli lub nieodwołalnie zobowiązali się wnieść. Kryterium z ww. przepisu zmierza do oceny zdolności danej spółki do kontynuowania działalności w perspektywie krótko lub średnioterminowej (teza 49), a treści ww. przepisu należy nadać w UE wykładnię autonomiczną i jednolitą (teza 42).

Stanowisko NSA

W ocenie NSA, należy odwołać się do języka potocznego w zakresie ustalenia znaczenia pojęć zawartych w art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE. Według słownika języka polskiego:

Zatem rezerwa to kapitał zapasowy w przedsiębiorstwie, przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat. Są to zasoby materialne stanowiące własność przedsiębiorstwa (spółki). Ten kapitał pozostaje w dyspozycji spółki. Utworzenie rezerwy jest połączone z perspektywą zaspokojenia określonych zobowiązań, jednak odsuniętych w czasie, nie obciąża zatem kapitału. Nie można mówić, iż te środki zostały utracone, gdy na dzień uprawniający do pomocy są one we władaniu przedsiębiorcy i zasilają jego majątek.

NSA wskazał, iż art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE, należy interpretować przy wykorzystaniu języka potocznego, z uwzględnieniem kontekstu, w którym pojęcia w nim zawarte zostały użyte i celów uregulowania. Podkreślił, iż omawiany przepis jest regulacją, która ze względu na trudną sytuację przedsiębiorstwa (zagrożenie upadłością), stanowi przesłankę do odmowy udzielenia pomocy publicznej. Jego celem jest uniemożliwienie uzyskania pomocy publicznej podmiotom, które są zagrożone upadłością. Zatem należy go wykładać z uwzględnieniem regulacji upadłościowych. W myśl art. 11 ust. 2 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUpad) dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Zgodnie z art. 11 ust. 4 PrUpad do zobowiązań pieniężnych, nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach. Z art. 11 ust. 5 PrUpad wynika, iż domniemywa się, iż zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, o ile zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Do zobowiązań, które mają wpływ na niewypłacalność przedsiębiorcy nie wlicza się zobowiązań przyszłych (art. 11 ust. 4 PrUpad). Nie uwzględnia się również rezerw na zobowiązania (art. 11 ust. 5 PrUpad). Powołane przepisy, w ocenie NSA, potwierdzają tezę, iż utworzone rezerwy na przyszłe zobowiązania stanowią majątek spółki, który nie został utracony, jest dalej w dyspozycji przedsiębiorstwa i może służyć jako przeciwwaga dla wymagalnych już zobowiązań spółki.

Zatem nie ma racji skarżący kasacyjnie Organ, iż przy wykładni art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE należy wziąć pod uwagę przepisy krajowe, tj. art. 396 § 1 i § 4 KSH i art. 46 ust. 5 RachunkU.

Zgodnie z art. 396 § 1 KSH na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Zgodnie zaś z art. 396 § 4 KSH statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat lub wydatków (kapitały rezerwowe). Utworzenie rezerwy na pokrycie przyszłych szczególnych wydatków – zobowiązań co do zasady jest dopuszczalne. Zaś uwzględnienie takiej rezerwy jest zgodne z wykładnią art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE.

Ze wskazanych wyżej przyczyn, NSA – na podstawie art. 182 § 2 PostAdmU w zw. z art. 184 PostAdmU – oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz