Ubezskutecznienie wyroku alimentacyjnego skargą pauliańską

8 godzin temu

Stan faktyczny

G.L. oraz B.L. zawarli z bankiem umowę pożyczki lombardowej na kwotę 17 000 000 zł oraz umowę pożyczki na kwotę 3 200 000 zł. Bank wypowiedział umowy i w 2013 r. wystawił przeciwko dłużnikom bankowe tytuły egzekucyjne, a następnie wszczął postępowanie egzekucyjne. W 2015 r. bank zbył powyższe wierzytelności na rzecz funduszu inwestycyjnego.

28.12.2012 r. G.L. zawarł z A.D. umowę w formie aktu notarialnego. G.L. zobowiązał się w umowie m.in. do uiszczania na rzecz małoletniego dziecka ze związku G.L. i A.D., alimentów w kwocie po 15 000 zł miesięcznie. Następnie A.D. wniosła przeciwko G.L. pozew o alimenty na rzecz małoletniej córki H. W pozwie A.D. żądała alimentów po 15 000 zł miesięcznie, tak jak w umowie alimentacyjnej. Dłużnik uznał to powództwo w całości. Sąd Rejonowy nie uwzględnił uznania powództwa, przeprowadził postępowanie dowodowe i wyrokiem z 24.6.2014 r. zasądził od dłużnika na rzecz jego małoletniej córki alimenty w kwocie po 4 400 zł miesięcznie za okres do 1.12.2013 r. oraz po 6 700 zł miesięcznie za okres po tej dacie i na przyszłość (wynagrodzenie zasadnicze GL wyniosło w listopadzie i grudniu 2012 r. kwotę 68 000 zł miesięcznie, zaś w styczniu, wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. kwotę 35 000 zł miesięcznie). Fundusz (nabywca wierzytelności banku) wniósł, w oparciu o art. 527 KC, o uznanie bezskuteczności umowy z 28.12.2012 r. o ustaleniu obowiązku alimentacyjnego ponad kwotę 800 zł miesięcznie z tytułu alimentów na rzecz dziecka. Zażądał również ubezskutecznienia wytoczenia powództwa przez A.L., uznania powództwa przez G.L., a także złożenia przez A.L. wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego. Nadto Fundusz domagał się uznania bezskuteczności, ponad kwotę 800 zł miesięcznie, wyroku Sądu Rejonowego z 24.6.2014 r., zasądzającego od dłużnika G.L. na rzecz jego małoletniej córki H.L. alimenty w kwocie po 6 700 zł miesięcznie, ale następnie cofnął to żądanie.

Orzeczenia SO i SA

SO umorzył postępowanie w zakresie cofniętego roszczenia, a w pozostałej części oddalił powództwo. Po rozpoznaniu apelacji powoda, SA zmienił zaskarżony wyrok w punkcie drugim i trzecim w części ten sposób, iż uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę ustalenia obowiązku alimentacyjnego z 28.12.2012 r. w zakresie dotyczącym określenia pieniężnego zobowiązania dłużnika G.L. wobec małoletniej córki H.L. ponad kwotę 4 400 zł miesięcznie za okres od 27.5.2013 r. do 30.11.2013 r. oraz ponad kwotę 6 700 zł miesięcznie za okres od 1.12.2013 r., oraz za każdy kolejny miesiąc. SA wskazał, iż córka G.L. uzyskała korzyść, ale tylko w zakresie kwot przekraczających wysokość alimentów ustalonych następnie na jej rzecz prawomocnym orzeczeniem sądu z 24.6.2014 r. Dodatkowo podkreślił, iż w jego ocenie art. 527 KC nie znajduje zastosowania wobec czynności wytoczenia powództwa. Nie uwzględnił również żądania ubezskutecznienia czynności uznania powództwa przez G.L., a to z tego względu, iż sąd, który zasądził alimenty, wydał wyrok nie z uznania, ale przeprowadził postępowanie dowodowe i m.in. w oparciu o dokonane w nim ustalenia orzekł o alimentach. Powód wywiódł skargę kasacyjną od wyroku SA.

Wyrok SN

SN oddalił skargę kasacyjną powoda. W uzasadnieniu podzielił pogląd wyrażony przez SA. W pierwszej kolejności przypomniał zasadność dopuszczalności ubezskutecznienia na drodze skargi pauliańskiej ugody sądowej dotyczącej alimentów. Ugoda sądowa, chociaż ma charakter mieszany – procesowy i materialny – niewątpliwie jest czynnością prawną. Następnie dodał, iż zasadniczo dopuszczalne jest również zaskarżenie na podstawie art. 527 KC czynności dłużnika polegającej na uznaniu powództwa o zapłatę. Przytoczył orzecznictwo, w myśl którego uznanie powództwa to dyspozytywna czynność procesowa, która w istocie polega na rezygnacji z obrony procesowej przed żądaniem powoda. Co za tym idzie, czynność ta zawiera zarówno elementy oświadczenia wiedzy, jak i woli, ponieważ wiąże się z przyznaniem okoliczności faktycznych, na których opiera się pozew, oraz wyrażeniem zgody na wydanie wyroku uwzględniającego roszczenie powoda w całości lub w uznanej części. Następnie uwypuklił, iż zgodnie z art. 213 § 1 KPC, sąd rozpoznający sprawę jest zasadniczo – z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w ww. przepisie – związany uznaniem powództwa. W takim przypadku sąd wydaje tzw. wyrok z uznania – nie gromadzi materiału dowodowego, nie dokonuje ustaleń faktycznych i nie wyrokuje stosownie do tych ustaleń i adekwatnych unormowań prawa materialnego. Następnie Sąd Najwyższy wyeksponował odmienność stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy. W toku postępowania, w którym ustalono wysokość alimentów na rzecz córki G.L., nie został wydany tzw. wyrok z uznania. SR nie uwzględnił uznania powództwa przez G.L., jednak zainicjował postępowanie dowodowe, dokonał oceny zgromadzonych dowodów, a następnie na ich podstawie ustalił stan faktyczny i wydał wyrok, w którym wprawdzie ustalił alimenty na rzecz córki G.L., jednak dokonał tego niezależnie od uznania powództwa przez G.L.. Wobec tego SN stwierdził, iż fundusz domaga się w istocie ubezskutecznienia wyroku sądowego (wyroku, w którym ustalono wysokość alimentów na rzecz córki G.L.), co nie jest możliwie po myśli art. 527 KC, który odnosi się wyłącznie do czynności materialnoprawnych.

Komentarz

Omawiany wyrok SN rozstrzyga kolejne zagadnienie związane z praktyką stosowania actio Pauliana. W uzasadnieniu słusznie – w szczególności z uwagi na brzmienie art. 527 § 1 KC – przyjęto, iż niedopuszczalne jest skierowanie skargi pauliańskiej przeciwko wyrokowi sądu powszechnego, bowiem orzeczenie to nie mieści się w desygnatach pojęcia „czynności prawnej dłużnika”. Niemniej, trzeba zwrócić uwagę, iż skutkiem powyższego zapatrywania jest stan, w którym ochrona wierzyciela przed ustaleniem zbyt wysokiej, „sztucznej” wysokości świadczeń alimentacyjnych, do których pokrywania zobowiązany będzie jego dłużnik, uzależniona jest od rzetelności prowadzenia postępowania sądowego kończącego się ustaleniem wysokości świadczeń alimentacyjnych (w którym to postępowaniu, w razie działania z chęcią pokrzywdzenia wierzyciela, zarówno domagający się alimentów, jak i zobowiązany, będą dążyć do zmaksymalizowania ich wysokości). Innymi słowy, chociaż z uwagi na obecne brzmienie przepisów trudno nie zgodzić się z kierunkiem rozstrzygnięcia SN, to powyższe eksponuje trudną sytuację wierzyciela (związaną z przyznaniem alimentom pierwszeństwa w egzekucji), którego dłużnik zobowiązany jest do świadczenia alimentów na podstawie wyroku sądu, który nie został wydany z tzw. uznania, a który to został formalnie poprzedzony przeprowadzeniem postępowania dowodowego, dokonaniem na jego podstawie ustaleń faktycznych i oceną merytoryczną sądu.

Wyrok SN z 8.4.2025 r., II CSKP 185/23, Legalis

Idź do oryginalnego materiału