Ubezskutecznienie wyroku alimentacyjnego skargą pauliańską

Stan faktyczny

G.L. oraz B.L. zawarli z bankiem umowę pożyczki lombardowej na kwotę 17 000 000 zł oraz umowę pożyczki na kwotę 3 200 000 zł. Bank wypowiedział umowy i w 2013 r. wystawił przeciwko dłużnikom bankowe tytuły egzekucyjne, a następnie wszczął postępowanie egzekucyjne. W 2015 r. bank zbył powyższe wierzytelności na rzecz funduszu inwestycyjnego.

28.12.2012 r. G.L. zawarł z A.D. umowę w formie aktu notarialnego. G.L. zobowiązał się w umowie m.in. do uiszczania na rzecz małoletniego dziecka ze związku G.L. i A.D., alimentów w kwocie po 15 000 zł miesięcznie. Następnie A.D. wniosła przeciwko G.L. pozew o alimenty na rzecz małoletniej córki H. W pozwie A.D. żądała alimentów po 15 000 zł miesięcznie, tak jak w umowie alimentacyjnej. Dłużnik uznał to powództwo w całości. Sąd Rejonowy nie uwzględnił uznania powództwa, przeprowadził postępowanie dowodowe i wyrokiem z 24.6.2014 r. zasądził od dłużnika na rzecz jego małoletniej córki alimenty w kwocie po 4 400 zł miesięcznie za okres do 1.12.2013 r. oraz po 6 700 zł miesięcznie za okres po tej dacie i na przyszłość (wynagrodzenie zasadnicze GL wyniosło w listopadzie i grudniu 2012 r. kwotę 68 000 zł miesięcznie, zaś w styczniu, wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. kwotę 35 000 zł miesięcznie). Fundusz (nabywca wierzytelności banku) wniósł, w oparciu o art. 527 KC, o uznanie bezskuteczności umowy z 28.12.2012 r. o ustaleniu obowiązku alimentacyjnego ponad kwotę 800 zł miesięcznie z tytułu alimentów na rzecz dziecka. Zażądał również ubezskutecznienia wytoczenia powództwa przez A.L., uznania powództwa przez G.L., a także złożenia przez A.L. wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego. Nadto Fundusz domagał się uznania bezskuteczności, ponad kwotę 800 zł miesięcznie, wyroku Sądu Rejonowego z 24.6.2014 r., zasądzającego od dłużnika G.L. na rzecz jego małoletniej córki H.L. alimenty w kwocie po 6 700 zł miesięcznie, ale następnie cofnął to żądanie.

Orzeczenia SO i SA

SO umorzył postępowanie w zakresie cofniętego roszczenia, a w pozostałej części oddalił powództwo. Po rozpoznaniu apelacji powoda, SA zmienił zaskarżony wyrok w punkcie drugim i trzecim w części ten sposób, iż uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę ustalenia obowiązku alimentacyjnego z 28.12.2012 r. w zakresie dotyczącym określenia pieniężnego zobowiązania dłużnika G.L. wobec małoletniej córki H.L. ponad kwotę 4 400 zł miesięcznie za okres od 27.5.2013 r. do 30.11.2013 r. oraz ponad kwotę 6 700 zł miesięcznie za okres od 1.12.2013 r., oraz za każdy kolejny miesiąc. SA wskazał, iż córka G.L. uzyskała korzyść, ale tylko w zakresie kwot przekraczających wysokość alimentów ustalonych następnie na jej rzecz prawomocnym orzeczeniem sądu z 24.6.2014 r. Dodatkowo podkreślił, iż w jego ocenie art. 527 KC nie znajduje zastosowania wobec czynności wytoczenia powództwa. Nie uwzględnił również żądania ubezskutecznienia czynności uznania powództwa przez G.L., a to z tego względu, iż sąd, który zasądził alimenty, wydał wyrok nie z uznania, ale przeprowadził postępowanie dowodowe i m.in. w oparciu o dokonane w nim ustalenia orzekł o alimentach. Powód wywiódł skargę kasacyjną od wyroku SA.

Wyrok SN

SN oddalił skargę kasacyjną powoda. W uzasadnieniu podzielił pogląd wyrażony przez SA. W pierwszej kolejności przypomniał zasadność dopuszczalności ubezskutecznienia na drodze skargi pauliańskiej ugody sądowej dotyczącej alimentów. Ugoda sądowa, chociaż ma charakter mieszany – procesowy i materialny – niewątpliwie jest czynnością prawną. Następnie dodał, iż zasadniczo dopuszczalne jest również zaskarżenie na podstawie art. 527 KC czynności dłużnika polegającej na uznaniu powództwa o zapłatę. Przytoczył orzecznictwo, w myśl którego uznanie powództwa to dyspozytywna czynność procesowa, która w istocie polega na rezygnacji z obrony procesowej przed żądaniem powoda. Co za tym idzie, czynność ta zawiera zarówno elementy oświadczenia wiedzy, jak i woli, ponieważ wiąże się z przyznaniem okoliczności faktycznych, na których opiera się pozew, oraz wyrażeniem zgody na wydanie wyroku uwzględniającego roszczenie powoda w całości lub w uznanej części. Następnie uwypuklił, iż zgodnie z art. 213 § 1 KPC, sąd rozpoznający sprawę jest zasadniczo – z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w ww. przepisie – związany uznaniem powództwa. W takim przypadku sąd wydaje tzw. wyrok z uznania – nie gromadzi materiału dowodowego, nie dokonuje ustaleń faktycznych i nie wyrokuje stosownie do tych ustaleń i adekwatnych unormowań prawa materialnego. Następnie Sąd Najwyższy wyeksponował odmienność stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy. W toku postępowania, w którym ustalono wysokość alimentów na rzecz córki G.L., nie został wydany tzw. wyrok z uznania. SR nie uwzględnił uznania powództwa przez G.L., jednak zainicjował postępowanie dowodowe, dokonał oceny zgromadzonych dowodów, a następnie na ich podstawie ustalił stan faktyczny i wydał wyrok, w którym wprawdzie ustalił alimenty na rzecz córki G.L., jednak dokonał tego niezależnie od uznania powództwa przez G.L.. Wobec tego SN stwierdził, iż fundusz domaga się w istocie ubezskutecznienia wyroku sądowego (wyroku, w którym ustalono wysokość alimentów na rzecz córki G.L.), co nie jest możliwie po myśli art. 527 KC, który odnosi się wyłącznie do czynności materialnoprawnych.

Komentarz