Czy okresy wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia mogą realnie zwiększyć nasz staż pracy, czy pozostaną poza oficjalnym ewidencjonowaniem? To pytanie nabiera wagi po projekcie nowelizacji Kodeksu pracy przyjętym przez Radę Ministrów 24 czerwca 2025 r., przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, z proponowaną datą wejścia w życie 1 stycznia 2026 r.
W tym wprowadzeniu krótko przedstawimy, czym jest problem: umowa zlecenie czy wlicza się do stażu pracy, jaka jest aktualna interpretacja przepisów oraz jakie zmiany ma na celu nowelizacja. Wyjaśnimy też cel tekstu — omówienie skutków praktycznych dla pracowników i pracodawców oraz zasad potwierdzania stażu pracy po zmianach.
W kolejnych częściach artykułu znajdą się: definicja stażu pracy, analiza obowiązujących regulacji dotyczących umów cywilnoprawnych, katalog okresów planowanych do wliczania, nowe obowiązki ZUS i pracodawców, praktyczne konsekwencje dla zatrudnionych na umowę zlecenie oraz porównanie z umową o dzieło i umową o pracę.
Najważniejsze wnioski
- Projekt nowelizacji z 24 czerwca 2025 r. może zmienić zasady wliczania okresów z umowy zlecenia do stażu pracy.
- Obecna interpretacja przepisów rozróżnia umowy cywilnoprawne i umowy o pracę w kontekście uprawnień pracowniczych.
- Nowe regulacje wprowadzą obowiązki potwierdzania okresów przez ZUS i pracodawców.
- Zmiany mogą wpłynąć na uprawnienia emerytalne, urlopowe i wynagrodzeniowe osób zatrudnionych na umowę zlecenie.
- W dalszych sekcjach porównamy umowę zlecenie z umową o dzieło i umową o pracę, aby pokazać praktyczne różnice.
Umowa zlecenie czy wlicza się do stażu pracy
Na dzień obecny odpowiedź jest jasna. Okresy wykonywane na podstawie umowa cywilnoprawna, w tym umowa zlecenie czy wlicza się do stażu pracy, nie są automatycznie doliczane do stażu regulowanego Kodeksem pracy.
Wyjątek pojawia się, gdy sąd uzna, iż umowa zlecenie miała cechy stosunku pracy. W praktyce dotyczy to sytuacji z osobistym wykonaniem obowiązków, podporządkowaniem pracodawcy, stałym rozkładem czasu pracy i miejscu pracy. Wtedy okres może zostać „przekwalifikowany” i uwzględniony.
Projekt nowelizacji przewiduje zmiany. Nowe przepisy będą dopuszczać wliczanie okresów zleceniowych pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz spełnienia innych warunków ustawowych.
Skutki takiej zmiany mogą być istotne dla pracowników i pracodawców. W praktyce oznacza to możliwe wydłużenie urlopu, dłuższe okresy wypowiedzenia, wyższe odprawy i dodatki stażowe dla osób, które wcześniej wykonywały pracę na zlecenie na rzecz tego samego pracodawcy.
W związku z powyższym kwestie prawne stażu pracy będą zyskiwać na znaczeniu przy ocenie dotychczasowych umów cywilnoprawnych. Warto analizować zawarte umowy i dokumentację kadrową, aby określić ryzyko przekwalifikowania oraz skutki finansowe i kadrowe.
| Automatyczne wliczanie | Nie wlicza się do stażu pracy | Możliwe przy opłaceniu składek społecznych |
| Przekwalifikowanie przez sąd | Tak, gdy występują cechy stosunku pracy | Nie traci znaczenia; sąd przez cały czas może rozstrzygać |
| Wymogi formalne | Brak jednorodnych wymagań poza orzeczeniem sądu | Składki ZUS i określone warunki ustawowe |
| Konsekwencje dla pracownika | Brak doliczenia do urlopu i okresu wypowiedzenia | Możliwość dłuższego urlopu i lepszych świadczeń |
| Konsekwencje dla pracodawcy | Ryzyko roszczeń i kosztów po przekwalifikowaniu | Większe zobowiązania wobec zatrudnionych przy doliczaniu okresów |
Czym jest staż pracy i jakie ma znaczenie dla uprawnień pracowniczych
Staż pracy to praktyczne zestawienie okresów zatrudnienia i innych zaliczanych czasów pracy. Obejmuje on umowę o pracę, powołanie, mianowanie, wybór oraz spółdzielczą umowę o pracę. Przepisy wskazują też dodatkowe okresy, które wlicza się do stażu pracy.
Znaczenie stażu pracy przekłada się bezpośrednio na uprawnienia pracownicze. Na przykład wymiar urlopu zależy od całkowitego stażu: 20 dni dla osób z krótszym stażem i 26 dni po przekroczeniu 10 lat, zgodnie z art. 154 §1 Kodeksu pracy.
Różnice między umowa o pracę a staż pracy dotyczą głównie formalnego zaliczania okresów. Umowa o pracę a staż pracy to podstawowe powiązanie, które gwarantuje liczne prawa wynikające z Kodeksu pracy.
Składniki stażu pracy uwzględniają także inne okresy, takie jak służba wojskowa, okresy nauki w szkołach zawodowych, średnich i wyższych oraz urlop wychowawczy. Przepisy szczególne określają limity lat dla zaliczenia nauki do stażu.
Staż pracy wpływa na długość okresu wypowiedzenia, prawo do nagród jubileuszowych, dodatków stażowych i wyższych odpraw. To kryterium stosują zarówno pracodawcy, jak i instytucje przyznające świadczenia pracownicze.
W odniesieniu do ZUS warto podkreślić, iż składki od umów cywilnoprawnych mogą wpływać na prawo do emerytury. Mimo to, opłacanie składek z umowy zlecenia nie zawsze powoduje automatyczne zaliczenie tych okresów do stażu pracy w rozumieniu prawa pracy.
W praktyce warto sprawdzić, które okresy zostały formalnie udokumentowane w aktach pracowniczych. Jasne określenie składniki stażu pracy ułatwia wyliczenie wymiar urlopu i innych uprawnień. Przejrzystość zapisów minimalizuje spory przy ustalaniu praw pracowniczych.
Obowiązujące przepisy dotyczące umów cywilnoprawnych i umowy zlecenia
Umowa zlecenie funkcjonuje w obrębie Kodeksu cywilnego. Przepisy art. 734–751 określają prawa i obowiązki zleceniobiorcy oraz zleceniodawcy. Umowa cywilnoprawna różni się od stosunku pracy pod względem ram prawnych i ochrony pracowniczej.
Z punktu widzenia stażu pracy najważniejsze pozostają znamiona stosunku pracy opisane w art. 22 §1 Kodeksu pracy. Są to: osobiste wykonywanie pracy, podporządkowanie służbowe, ciągłość oraz określone miejsce i czas pracy. Sąd bada te elementy przy kwalifikacji umowy.
Interpretacja dotycząca stażu pracy często zależy od ustaleń procesowych. Przykładowo, o ile sąd uzna umowę zlecenie za stosunek pracy, okres ten zostaje wliczony do stażu. W praktyce większość umów cywilnoprawnych pozostaje poza stażem ze względu na brak pełnych znamion stosunku pracy.
Składki ZUS od umów zlecenia wpływają na prawo do emerytury. Artykuł Patrycji Kamińskiej (11/04/2025, aktualizacja 14/04/2025) wyjaśnia rozróżnienie i przytacza przykłady sytuacji, kiedy umowa zlecenie nie jest wliczana do stażu pracy.
Poniższa tabela przedstawia najważniejsze różnice i skutki prawne między umową cywilnoprawną a stosunkiem pracy.
| Podstawa prawna | Kodeks cywilny, art. 734–751 | Kodeks pracy, art. 22 §1 Kodeksu pracy |
| Wliczanie do stażu pracy | Nieautomatyczne; zależy od kwalifikacji sądu | Automatyczne, okresy zatrudnienia w rozumieniu stosunku pracy są wliczane |
| Kontrola i podporządkowanie | Często mniejsze; zleceniobiorca ma większą autonomię | Wyraźne podporządkowanie, nadzór i kierownictwo |
| Składki ZUS | Składki mogą być opłacane; wpływ na emeryturę | Składki obowiązkowe; wpływ na uprawnienia pracownicze |
| Konsekwencje przekwalifikowania | Okres staje się częścią stażu pracy po uznaniu przez sąd | Brak potrzeby przekwalifikowania; okresy są uznawane automatycznie |
Nowelizacja Kodeksu pracy 2026 — które okresy będą wliczane do stażu pracy
Projekt nowelizacji przyjęty przez Radę Ministrów 24 czerwca 2025 r. precyzuje, które okresy będą wliczane do stażu pracy. Do katalogu dodano czas prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, okresy wykonywania umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług oraz wykonywanie umowy agencyjnej.
Ujęto też członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i udokumentowane okresy pracy za granicą. Wymóg wliczenia to opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, choć projekt dopuszcza wyjątki przewidziane w przepisach szczególnych.
W katalogu znalazły się szczególne przypadki: jednoosobowa działalność gospodarcza obejmująca artystów i twórców, wspólnicy określonych spółek oraz kooperacja z osobą prowadzącą działalność, na przykład małżonek pomagający.
Przewidziano także wliczanie umów uaktywniających, takich jak nianie, oraz okresów zawieszenia działalności gospodarczej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Projekt uwzględnia udokumentowaną pracę za granicą pod warunkiem potwierdzonych składek.
Dla pracowników przechodzących z umowy zlecenia na umowę o pracę u tego samego pracodawcy projekt wyraźnie stwierdza, iż okresy zleceniowe będą wliczane do ogólnego i zakładowego stażu pracy. Oznacza to wyższy wymiar urlopu, dłuższy okres wypowiedzenia i wyższe odprawy.
Nowelizacja Kodeksu pracy 2026 ma działać wstecz i objąć okresy pracy sprzed 1 stycznia 2026 roku. W praktyce zmiana może wpłynąć na prawa wielu osób zatrudnionych na umowie zlecenie czy działalność gospodarcza oraz na koszty po stronie pracodawców.
Jak potwierdzony będzie staż pracy — nowe obowiązki ZUS i pracodawców
Projekt przewiduje, iż ZUS będzie wydawać urzędowe zaświadczenia niezbędne do potwierdzania stażu pracy. ZUS potwierdzenie stażu stanie się podstawowym dokumentem, na który będzie powoływał się pracodawca przy ustalaniu uprawnień pracowniczych.
W praktyce zmiana oznacza, iż pracownik może wystąpić o zgromadzenie historii ubezpieczeń. Potwierdzanie stażu pracy przez ZUS ma uprościć proces weryfikacji okresów zgłoszonych do systemu ubezpieczeń.
Jeśli w przeszłości brakowało zgłoszeń, pracownik będzie zobowiązany przedstawić dokumenty potwierdzające zatrudnienie. Wśród wymaganych dowodów znajdą się umowy, rachunki, faktury i inne potwierdzenia wykonywanej pracy.
Warto zwrócić uwagę na przypadki pracy za granicą. W takich sytuacjach dokumenty potwierdzające zatrudnienie poza Polską będą istotne przy uznawaniu okresów do stażu.
Projekt wyjaśnia też kryteria zaliczania okresów. Do stażu będzie wliczany cały czas pracy, niezależnie od wymiaru etatu. Gdy osoba równocześnie wykonywała kilka zatrudnień, wliczany będzie tylko jeden z równoległych okresów.
Od 1 stycznia 2026 r. pracodawcy otrzymają nowe obowiązki administracyjne. Będą musieli ustalić i wyliczyć staż pracowników zgodnie z nowymi zasadami oraz przyjąć od nich niezbędne dokumenty.
Zakłady pracy będą musiały zmienić regulaminy i polityki personalne. Konieczne stanie się zabezpieczenie środków na świadczenia wynikające z wydłużonego stażu, na przykład wyższe urlopy lub odprawy.
Projekt zawiera także zapis o vacatio legis i działaniu wstecznym. To zmusza pracodawców do weryfikacji historii zatrudnienia przed 1 stycznia 2026 r.
W kontekście wątpliwości zadawanych przez pracowników, takich jak umowa zlecenie czy wlicza się do stażu pracy, najważniejsze będzie przedstawienie dokumentów i ewentualne potwierdzenie przez ZUS. Jasna procedura ułatwi rozstrzyganie sporów i przyspieszy decyzje kadrowe.
Praktyczne skutki dla zatrudnionych na umowę zlecenie oraz dla pracodawców
Wprowadzenie możliwości wliczania okresów zleceń do stażu pracy zmienia codzienność pracowników i firm. Dla osób zatrudnionych wcześniej na umowę zlecenie efektem może być zwiększenie wymiaru urlopu, dłuższy okres wypowiedzenia i wyższe odprawy.
Osoby z archiwalnymi zleceniami muszą zebrać dokumenty potwierdzające te okresy. Rachunki, faktury i umowy będą podstawą do ustalenia uprawnień. W praktyce umowa zlecenie a staż pracy stanie się tematem częstych wniosków kadrowych.
Dla obecnych pracowników zmiana otwiera drogę do dodatków stażowych, jeżeli regulaminy zakładowe je przewidują. Zwiększone szanse na uzyskanie uprawnień wynikających z dłuższego stażu motywują do porządkowania dokumentacji.
Pracodawcy staną przed zadaniem aktualizacji polityk kadrowych i systemów płacowych. Konsekwencje dla pracodawców obejmują konieczność przeliczeń urlopów, wypowiedzeń i odpraw oraz zabezpieczenia środków finansowych na te koszty.
W praktyce konieczna będzie weryfikacja historii zatrudnienia, kooperacja z ZUS oraz przygotowanie procedur przyjmowania od pracowników dokumentów. Kwestie prawne stażu pracy będą w centrum sporów dotyczących uznania okresów zlecenia.
Ryzyko obejmuje wzrost kosztów pracy i większą liczbę sporów dowodowych. Firmy powinny przygotować wzory oświadczeń i listy wymaganych dokumentów. To zmniejszy niepewność i przyspieszy rozliczenia kadrowe.
Przykład praktyczny: osoba, która wcześniej wykonywała usługi dla firmy na podstawie umowy zlecenia, może po uwzględnieniu tych okresów uzyskać dłuższy urlop i wyższy dodatek stażowy, gdy pracodawca włączy je do zakładowego stażu.
| Pracownik | Zebranie umów, rachunków, faktur; złożenie wniosku kadrowego | Możliwość zwiększenia urlopu, dłuższy okres wypowiedzenia, dodatki stażowe |
| Pracodawca | Aktualizacja regulaminów, systemów płacowych, kooperacja z ZUS | Konieczność rewaloryzacji wynagrodzeń, zabezpieczenie środków na odprawy |
| Ryzyka | Weryfikacja dokumentacji, spory dowodowe, wzrost kosztów | Potencjalne roszczenia i obciążenia finansowe |
| Korzyści | Uznanie realnych okresów pracy, lepsza motywacja pracowników | Wyższa lojalność, klarowniejsze zasady kadrowe |
Porównanie umowy zlecenia z umową o dzieło i umową o pracę w kontekście stażu pracy
Umowa o pracę a staż pracy: to podstawowy tytuł zatrudnienia, którego okresy są automatycznie wliczane do stażu. Umowa o pracę reguluje prawa pracownicze, takie jak urlopy, wypowiedzenia czy odprawy, i podlega Kodeksowi pracy. Z tego powodu przy ocenach uprawnień kadrowych najpewniejszym dowodem jest właśnie zatrudnienie na umowę o pracę.
Umowa zlecenie jako umowa cywilnoprawna ma inną pozycję. Zgodnie z obecnymi przepisami umowa zlecenie nie jest automatycznie wliczana do stażu pracy, chyba iż sąd lub urząd potwierdzi charakter pracowniczy. Projekt nowelizacji przewiduje możliwość wliczania okresów zleceń, jeżeli będą opłacane składki ZUS i istnieć będzie odpowiednia dokumentacja. W praktyce najczęściej pojawia się pytanie: umowa zlecenie czy wlicza się do stażu pracy — odpowiedź zależy od dowodów i spełnienia warunków składkowych.
Umowa o dzieło a staż pracy: umowy o dzieło zwykle nie tworzą stosunku pracy i nie podlegają ubezpieczeniom społecznym. Z tego względu nie będą wliczane do stażu pracy na zasadach przewidzianych w projekcie, chyba iż faktyczny charakter współpracy zostanie zakwestionowany i przekwalifikowany. Przy ocenie najważniejsze są elementy umowy, stopień podporządkowania oraz ciągłość i sposób wykonywania zadań.
W praktycznym wniosku, po wejściu nowelizacji warto każdorazowo analizować dokumentację składkową i treść umów. Pracodawcy powinni zaktualizować procedury kadrowe, a pracownicy sprawdzić, czy okresy z umowy zlecenie lub umowy o dzieło mogą być uwzględnione w stażu. Porównanie umowy zlecenia z innymi formami zatrudnienia pomoże ustalić realne prawa i obowiązki w świetle nowych przepisów.
