1 rok temu
Jest to pierwszy wpis na blogu z cyklu uprawnień pracowniczych nauczycieli w związku ze zbliżającym się tzw. ruchem kadrowym w placówkach feryjnych. jeżeli szukasz pomocy prawnej w zakresie uprawnień pracowniczych nauczycieli, w tym w zakresie zakończenia stosunku pracy skontaktuj się z sekretariatem: [email protected], tel. 781-301-175.
Urlop dla poratowania zdrowia jest szczególnym uprawnieniem określonych grup zawodowych wynikających z tzw. pragmatyk służbowych. Obecne przepisy przewidują, iż nauczyciele, nauczyciele akademiccy oraz sędziowie i prokuratorzy mają do niego prawo. W niniejszym wpisie omówię tematykę urlopu dla poratowania zdrowia nauczycieli.
Instytucja urlopu dla poratowania zdrowia została uregulowana w Karcie Nauczyciela.
Cel urlopu dla poratowania zdrowia
Bardzo częstym mitem, który jest powielany w środowisku nauczycielskim jest to, iż urlop dla poratowania zdrowia przysługuje tylko i wyłącznie na choroby zawodowe, na które w trakcie pracy mogą zapaść nauczyciele. Jest to nieprawda i nie ma żadnego oparcia w obowiązujących przepisach.
Zgodnie z art. 73 ust. 1 KN urlop dla poratowania zdrowia udzielany jest przez dyrektora szkoły/przedszkola w ściśle określonych sytuacjach:
1) w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia:
a) choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodo- wej lub
b) choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pra- cy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
2) na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.
Nabycie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia
Prawo do urlopu na poratowanie zdrowia jest zależne od kilku przesłanek, między innymi od stażu nauczycielskiego (stażu przy tablicy). Aby uzyskać pierwszy urlop nauczyciel w dniu złożenia wnioski powinien być zatrudniony na podstawie mianowania lub umowy na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze zajęć (pełne pensum) oraz posiadać co najmniej 7 letni, nieprzerwany staż w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Przesłanki te należy spełnić łącznie. Przy czym należy pamiętać, iż wymóg 7 letniego stażu pracy nauczyciela jest wymagany tylko przy ubieganiu się o pierwszy urlop dla poratowania zdrowia.
Problematycznym aspektem dotyczącym z uzyskania prawa do urlopu zdrowotnego jest zbliżanie się nauczyciela do wieku emerytalnego. W tej materii także pojawiają się błędne interpretacje, które głoszą, iż w wieku przedemerytalnym, w ochronie przedemerytalnej urlop ten nie przysługuje. Nie jest to prawdą. Zgodnie z art. 73 ust. 2 KN nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Tym samym urlop zostałby takiej osobie udzielony, ale nie w pełnym wymiarze. Odmiennie wygląda sytuacja w przypadku nabycia uprawnień emerytalnych, niezależnie od pobierania świadczenia emerytalnego. Sąd Najwyższy wskazał, iż jeśli ustawodawca rozróżnił i ograniczył długość trwania urlopu dla poratowania zdrowia od nabycia uprawnień emerytalnych, to tym bardziej prawo do tego urlopu jest uzależnione od posiadania statusu emeryta (uchwała SN z dnia 24 maja 1994 r., sygn. akt I PZP 24/94, OSNP 1994/5, poz. 82, http://www.sn.pl/sites/orzecz- nictwo/Orzeczenia1/I%20PZP%2024-95.pdf). W takim wypadku dyrektor może odmówić nauczycielowi – emerytowi pobierającemu jednocześnie świadczenie emerytalne i pracującemu w pełnym wymiarze zajęć – udzielenia urlopu zdrowotnego.
Kolejna przesłanka urlopu dla poratowania zdrowia, która bywa nierzadko źle interpretowana to zatrudnienie na czas nieokreślony. Wyznacznikiem tego prawa jest czasowość umowy, nie zaś stopień awansu nauczyciela. Niemniej jednak nauczyciele, którzy są zatrudnieni w kilku placówkach w niepełnym wymiarze czasu zajęć, nie będą mogli skorzystać z prawa do urlopu dla poratowania zdrowia, bowiem nie spełniają wymogu zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy choćby po zsumowaniu godzin z każdej ze szkół. Wynika to z faktu, że omawiane przepisy dotyczą tylko jednego zatrudnia, a więc jednego stosunku pracy, w jednej szkole/placówce (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2012 r., sygn. akt III PZP 1/12, OSNP 2012/15-16, poz. 187, Lex nr 1 112 776).
Wymóg nieprzerwanego okresu pracy wynoszącego co najmniej 7 lat dotyczyć będzie udzielenia tylko i wyłącznie pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia. Okres ten zostanie uznany za nieprzerwany w przypadku, gdy przerwy w zatrudnieniu nauczyciela nie trwały dłużej niż 3 miesiące. Do tego okresu zostaną zaliczone również okresy niezdolności do pracy oraz nie- obecności inne niż urlop wypoczynkowy, np. nieobecności związane z rodzicielstwem, urlop bezpłatny czy urlop szkoleniowy, pod warunkiem że nieobecności nie trwają łączniedłużej niż 6 miesięcy. W przypadku okresów nieobecności trwających łącznie dłużej niż 6 miesięcy 7-letni staż ulegnie proporcjonalnie wydłużeniu.
Przykład: Nauczyciel rozpoczął pracę 1 września 2018 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony (2 lata), w pełnym wymiarze czasu zajęć, następnie od 1 wrześ- nia 2020 r. kontynuował pracę na podstawie umowy zawar- tej na czas nieokreślony również w pełnym wymiarze czasu pracy. Nauczyciel w okresie od 1 grudnia 2021 do 31 lipca 2022 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim i świadczeniu re- habilitacyjnym. Następnie chciałby skorzystać od 1 września 2025 r. z urlopu dla poratowania zdrowia. Jednak na ten dzień nie spełni on wymogu nieprzerwanej co najmniej 7-let- niej pracy nauczyciela, bowiem przerwa w latach 2021/2022 była dłuższa niż 6 miesięcy. W takim przypadku okres 7-let- niej karencji wydłuży się proporcjonalnie o 2 miesiące. Tym samym nauczyciel będzie mógł uzyskać prawo do urlopu dla poratowania zdrowia od 1 listopada 2025 r.
Wymiar i termin udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż urlop udziela się na podstawie orzeczenia lekarza medycyny pracy, który wskazuje w dokumencie potrzebę skorzystania z tego urlopu oraz okres jego trwania. jeżeli któraś ze stron stosunku pracy nie zgadza się z tym orzeczeniem (negatywnym albo pozytywnym) może złożyć odwołanie do organu wyższego zgodnie z hierarchią służby medycyny pracy, czyli zwykle do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy. Tym samym jeżeli nauczyciel przedłoży orzeczenie, z którego wynika potrzeba korzystania z urlopu nie ma prawnej możliwości odmowy jego udzielenia.
Urlopu dla poratowania zdrowia można udzielić jednorazowo w wymiarze nieprzekraczającym roku niezależnie od tego czy jest to pierwszy, czy kolejny urlop. Kolejnym mitem powtarzanym w oświacie jest to, iż urlopów na poratowanie zdrowia można mieć tylko trzy. Jest to błędna interpretacja, albowiem przepisy nie przewidują ograniczeń w ilości udzielonych nauczycielowi urlopów dla poratowania zdrowia, jednak określają ramy czasowe trwania tych urlopów łącznie. Łączny czas trwania wszystkich urlopów przez cały okres zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat. W konsekwencji nauczyciel może skorzystać z urlopu zdrowotnego 3 razy, jeśli każdy z nich będzie udzielony w wymiarze 1 roku, bądź więcej razy niż 3 w sytuacji, gdy urlopy będą udzielane w wymiarach poniżej 1 roku, np. 6 miesięcy. Jeśli urlopy będą krótsze niż rok, może być ich udzielonych więcej niż 3.
Następnego urlopu można udzielić po upływie roku kalendarzowego (365 dni) od zakończenia poprzedniego świadczenia, bez względu na jego wymiar.
Prawa i obowiązki nauczyciela w trakcie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia
W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, takich jak świadczenie z ZFŚS czy dodatku wiejskiego.
Urlop dla poratowania zdrowia jest udzielany w celu odzyskania przez nauczyciela pełnej zdolności do pracy oraz powrotu do świadczenia pracy zgodnie z treścią stosunku pracy. Tym samym urlop dla poratowania zdrowia, mimo że ma pewne cechy wspólne z urlopem wypoczynkowym, między innymi ochronę przed wypowiedzeniem stosunku pracy czy też zachowanie prawa do wynagrodzenia, służy jednak innemu celowi.
W trakcie urlopu zdrowotnego nauczyciel zwolniony jest z obowiązków szkolnych (zob. A. Barański, Ochrona zdro- wia, w: Karta Nauczyciela, Komentarz, Warszawa 2018). Tym samym nauczyciel nie może brać udziału w posiedzeniach rady pedagogicznej, zespole inwentaryzacyjnym, logować się i uzupełniać danych w dzienniku elektronicznym, pro- wadzić dodatkowych zajęć z uczniami, być opiekunem lub kierownikiem wycieczki.
W trakcie trwania urlopu zdrowotnego zabronione jest podejmowanie przez nauczyciela dodatkowej pracy, zawieranie umów o pracę, zakładanie, prowadzenie oraz kooperacja przy działalności gospodarczej. W sytuacji, gdy pracodawca dowie się, iż nauczyciel pracuje lub w inny sposób zarobkuje w trakcie korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, jest to podstawą do odwołania z urlopu. W odwołaniu dyrektor określa datę, w której nauczyciel zobowiązany jest do powrotu do pracy. Niestawienie się do pracy po odwołaniu z urlopu dla poratowania zdrowia może skutkować odpowiedzialnością porządkową, a choćby dyscyplinarną.
W sytuacji, gdy urlop dla poratowania zdrowia został udzielony w wymiarze dłuższym niż 30 dni nauczyciel podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Ochrona przed wypowiedzeniem
Zgodnie z art. 41 kodeksu pracy urlop każdego rodzaju chroni przed wypowiedzeniem. Niemniej jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd wskazujący, ze ten przepis nie ma zastosowania do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, a złożenie przez nauczyciela wniosku o urlop zdrowotny nie chroni go przed wypowiedzeniem ze strony dyrektora. Złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia lub korzystanie z takiego urlopu (art. 73 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, pοz. 674 ze zm.) nie stanowi przeszkody do rozwiązania z nim stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 tej ustawy (uchwała SN(7) z 26.06.2013 r., I PZP 1/13, OSNP 2013, nr 23-24, poz. 270). Tym samym w okresie urlopu zdrowotnego jak i po złożeniu wniosku o jego udzielenie dyrektor może dokonać wypowiedzenia stosunku pracy z nauczycielem. W takim wypadku urlop ulegnie proporcjonalnemu skróceniu do końca okresu zatrudnienia.
Na zakończenie chciałabym dodać, iż informację o wykorzystanym urlopie dla poratowania zdrowia z zacnego okresu zatrudnienia przy zakończeniu stosunku pracy należy zamieścić w świadectwie pracy.
Książka Świadectwo pracy
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
![Cztery świadczenia przesunięte na 2025 r. a choćby 2026 r. Renta, zasiłek, dodatek i korzystniejszy staż pracy [nowelizacja Kodeksu pracy]](https://webp-konwerter.incdn.pl/eyJmIjoiaHR0cHM6Ly9nLmluZ/m9yLnBsL3AvX2ZpbGVzLzM4Mj/k0MDAwL3BvZHd5emtpLTM4Mjk/0MTUxLmpwZyIsInciOjEyMDB9.webp)
