Wyrok nakazowy – przesłanki wydania

Opis stanu faktycznego

SR w Z. wyrokiem nakazowym z 6.2.2020 r. uznał S.C. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 i 1a KK, i za ten czyn wymierzył mu karę 1 roku ograniczenia wolności, zobowiązując go w tym czasie do wykonywania odpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazane przez zawodowego kuratora sądowego, w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Na podstawie art. 34 § 3 KK w zw. z art. 72 § 1 pkt. 3 KK zobowiązał oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego syna S.C., a na postawie art. 624 § 1 KPK zwolnił go od ponoszenia kosztów postępowania.

Wobec braku sprzeciwu stron wyrok ten uprawomocnił się 21.2.2020 r.

Kasację od wskazanego wyżej wyroku SR w Z. na korzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając go w całości, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK, polegające na wydaniu wobec S.C. 6.2.2020 r. wyroku w postępowaniu nakazowym, mimo iż okoliczności popełnienia opisanego w akcie oskarżenia czynu z art. 209 § 1 i 1a KK i wina oskarżonego, w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, budziły wątpliwości w odniesieniu do czasu popełnienia przez oskarżonego czynu zabronionego. W efekcie doprowadziło to do skazania S.C. za przestępstwo z art. 209 § 1 i 1a KK popełnione w okresie od 19.1.2018 r. do 30.1.2020 r., podczas gdy za ten sam występek na szkodę tego samego małoletniego pokrzywdzonego, popełniony w okresie od 1.10.2017 r. do 19.2.2019 r., oskarżony został już skazany wyrokiem nakazowym SR w Z. z 11.4.2019 r., który uprawomocnił się w marcu 2019 r.

Wskazując na ten zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w Z. do ponownego rozpoznania.

SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał SR w Z. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja była oczywiście zasadna, dlatego podlegała uwzględnieniu w trybie przewidzianym w art. 535 § 5 KPK.

Jak wynika z treści art. 500 § 1 KPK, w sprawach, w których prowadzono dochodzenie, uznając na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, iż przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, sąd może w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wydać wyrok nakazowy. Podstawowym warunkiem wydania wyroku nakazowego jest stwierdzenie na postawie zgromadzonych w danej sprawie dowodów, iż okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, co wynika z treści art. 500 § 3 KPK. Brak wątpliwości, o którym mowa w powołanym przepisie, oznacza natomiast, iż nie może ich być zarówno co do sprawstwa, winy, wypełnienia wszystkich znamion przestępstwa określonych w przepisach prawa karnego materialnego, jak i co do okoliczności jego popełnienia, istotnych z punktu widzenia zarówno prawa materialnego, jak i procesowego. Istnienie wątpliwości co do wymienionych okoliczności wyklucza możliwość rozpoznania sprawy w trybie nakazowym i obliguje do skierowania jej do rozpoznania na zasadach ogólnych, a więc na rozprawie. Jedną z okoliczności, jakie powinny być objęte brakiem wątpliwości co do popełnienia przestępstwa, jest czas przestępnego zachowania się sprawcy, gdyż ten element zachowania się jest związany z szeregiem instytucji o charakterze materialnym i procesowym, rzutujących na możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, jak również na kształt tej odpowiedzialności (zob. np. wyroki SN: z 19.3.2019 r., IV KK 58/19, Legalis; z 20.4.2017 r., V KK 39/17, Legalis).

Jak wynika z akt sprawy, SR zażądał wprawdzie z KRK aktualnych danych o karalności S.C., jednakże wydał zaskarżony wyrok nakazowy 6.2.2020 r., bez informacji w tym zakresie, co skutkowało błędną oceną braku wątpliwości co do okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa, a ściślej – czasu jego popełnienia.

Zaistniałe uchybienie procesowe miało ten skutek, iż zaskarżonym wyrokiem nakazowym przypisano S.C. popełnienie przestępstwa z art. 209 § 1 i 1a KK w okresie od 19.1.2018 r. do 30.1.2020 r., mimo iż oskarżony ten został uprzednio prawomocnie skazany wyrokiem SR w Z. z 11.4.2019 r. (wyrok uprawomocnił się 3.5.2019 r.), również za czyn niealimentacji, popełniony na szkodę tego samego pokrzywdzonego S.C. w okresie od 1.10.2019 r. do 19.2.2019 r. Z powyższego wynika zatem, iż przypisany w niniejszej sprawie okres przestępnego zachowania oskarżonego częściowo pokrywa się z granicami czasowymi czynu przypisanego mu wcześniej w sprawie SR w Z. Nieobjęty tym skazaniem pozostawał okres od 20.2.2019 r. do 30.1.2020 r., i tylko co do takiego przedziału czasowego dopuszczalne było wydanie wyroku skazującego.

W tej sytuacji skarżący trafnie wywiódł w kasacji, iż opisana sytuacja procesowa nie skutkowała jednocześnie bezwzględną przyczyną odwoławczą w postaci rei iudicatae. W orzecznictwie SN ugruntowany jest bowiem pogląd, zgodnie z którym przeszkoda procesowa z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK zachodzi wyłącznie w sytuacji, gdy okresy obu przypisanych oskarżonemu czynów pokrywają się ze sobą i są identyczne, względnie gdy okres określony w sprawie następnej został w całości objęty skazaniem w sprawie rozpoznawanej poprzednio, prawomocnie już zakończonej (por. wyroki SN z: 23.2.2021 r., IV KK 186/20, Legalis; z 9.8.2017 r., II KK 222/17, Legalis; z 17.11.2004 r., V KK 272/04, Legalis). Sytuacja taka nie miała jednak w sprawie miejsca. W wypadku przestępstw rozciągniętych w czasie (wieloczynowych, o wieloodmianowo określonych znamionach, ciągłych, trwałych), do których należy występek z art. 209 § 1 KK, nie ma stanu rzeczy osądzonej, jeżeli uprzednie prawomocne skazanie dotyczy tylko fragmentu zarzuconego później czynu. Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego w okresie nieobjętym prawomocnym skazaniem jest już nowym czynem przestępnym, pociągającym dalszą odpowiedzialność kamą, przy czym granice czasowe kolejnego przestępstwa powinny być dokładnie określone, z uwzględnieniem treści poprzedniego wyroku skazującego (np. wyrok SN z 6.5.2002 r., V KK 10/02, Legalis).

Stwierdzone w niniejszej sprawie uchybienie, polegające na dwukrotnym skazaniu oskarżonego za występek niealimentacji popełniony na szkodę tej samej osoby w okresach częściowo pokrywających się, miało zatem charakter innego rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 523 § 1 KPK. Skoro nie było podstaw do wydania wyroku w postępowaniu nakazowym, doszło do naruszenia art. 500 § 1 i 3 KPK, a także art. 504 § 1 pkt. 4 KPK, który obliguje sąd do precyzyjnego określenia czynu przypisanego oskarżonemu. Zaistniałe uchybienie miało charakter rażący, a także miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, co skutkowało uwzględnieniem wniesionej kasacji i uchyleniem zaskarżonego wyroku. W ponownym postępowaniu SR w Z. rozpozna sprawę na zasadach ogólnych, stosownie do treści art. 500 § 3 KPK, uwzględniając powyższe uwagi.

Komentarz