1 rok temu
Kościół prawosławny, podobnie jak katolicki, generalnie pojmuje małżeństwo jako nierozerwalne. Są jednak pewne różnice w pojmowaniu tej nierozerwalności, w dopuszczalności rozwodu i zawarciu powtórnego małżeństwa.
W pewnych okolicznościach prawosławie dopuszcza możliwość rozwiązania małżeństwa i zawarcia nowego „w duchu ekonomii procesowej”. Może się to wydarzyć choćby wówczas, gdy stoi to w sprzeczności z ogólną nauką o małżeństwie. W sytuacjach konfliktów między małżonkami Kościół prawosławny oczywiście odwołuje się do wszystkich środków umożliwiających ratowanie takiego małżeństwa i uniknięcia rozwodu. Może jednak nastąpić sytuacja, gdy małżonkowie, z powodu słabości wynikającej z grzechu, okażą się niezdolnymi do zachowania daru łaski wynikającej z zawartego małżeństwa. Wtedy Kościół, dbając o zbawienie grzeszników, daje małżonkom możliwość poprawy i gotów jest, po wyrażeniu przez nich żalu, dopuścić ich na nowo do sakramentów.
Nie można powiedzieć jednak, iż według tradycji prawosławnej rozwód jest czymś dobrym. Zawsze jest on traktowany jako porażka i przeszkoda w drodze osobistego uświęcenia. Ze względu jednak na ludzką słabość możliwe jest dopuszczenie zawarcia kolejnego małżeństwa. O ile jednak zawarcie drugiego małżeństwa jest dopuszczalne, o tyle trzecie małżeństwo jest jedynie tolerowane. Czwarte natomiast jest absolutnie zabronione. Powtórne małżeństwo zawarte przez osobę rozwiedzioną czy owdowiałą nie jest uważane za sakrament, choć nie można takiemu małżeństwu całkowicie odmówić znaczenia sakramentalnego.
Rozwód cerkiewny
W Kościele prawosławnym można wyróżnić dwie kategorie powodów do uzyskania rozwodu:
- Powody wynikające z nierządu – np. cudzołóstwo, zboczenia seksualne, gorszące życie.
- Powody wynikające z nieobecności jednego z małżonków, przy czym nieobecność ta może przybrać różny charakter.
Zawarcie małżeństwa w cerkwi różni się od zawierania małżeństwa katolickiego. Małżonkowie katoliccy sami udzielają sobie sakramentu małżeństwa w obecności kapłana asystującego i dwóch świadków. W cerkwi prawosławnej natomiast to kapłan prawosławny udziela małżonkom sakramentu małżeństwa. Skoro to kapłan udziela sakramentu, to również kapłan zdejmuje udzielone błogosławieństwo, kiedy małżonkowie odrzucają łaskę z niego płynącą. Kapłan zdejmuje błogosławieństwo ze względu na ludzką słabość. Kościół prawosławny daje przez to mężczyźnie i kobiecie niejako drugą szansę na ponowne małżeństwo.
W Kościele katolickim nie ma pojęcia „rozwodu kościelnego„. Trybunał kościelny stwierdza nieważność zawartego małżeństwa. Bardzo ważne jest, aby wskazać tutaj, iż małżeństwo, którego orzeka się nieważność było już nieważne w chwili jego zawarcia, więc ono wcale nie istniało. W przypadku Kościoła prawosławnego natomiast rzeczywiście występuje rozwód cerkiewny. Małżeństwo, które zostało zawarte było ważne i dopełnione. Podczas jego trwania udzielona łaska została przez małżonków odrzucona wskutek ich słabości. Sakrament więc istniał, a podczas rozwodu cerkiewnego kapłan rozwiązuje węzeł małżeński.
W Kościele prawosławnym rozwód orzeka sąd eparchialny (diecezjalny) na prośbę jednego z małżonków. Orzeczenie sądu eparchialnego zatwierdza zawsze biskup miejscowy. Apelacją jest natomiast synod biskupów jako druga i ostateczna instancja.
Drugie małżeństwo w Kościele prawosławnym
Po uzyskaniu rozwodu cerkiewnego byli małżonkowie mogą zawrzeć drugie małżeństwo. Ceremonia jego zawarcia zdecydowanie różni się od zawarcia pierwszego małżeństwa. Przyjmuje przede wszystkim charakter pokutny, opierając się również na przepraszaniu za rozpad pierwszego małżeństwa. „Modlitwę nad obrączkami” zastępuje pokutne błaganie o oczyszczenie i przebaczenie. Duchowny, który udziela drugiego małżeństwa nie może uczestniczyć w przyjęciu weselnym. Po zawarciu drugiego małżeństwa przychodzi czas na odbycie pokuty kościelnej, polegającej na okresowym wykluczeniu rozwiedzionego małżonka z przyjmowania Eucharystii. Zawarcie drugiego małżeństwa pozbawia również możliwości wstąpienia do stanu duchownego.
Bibliografia
- T. Kałużny, Nierozerwalność małżeństwa w Kościele prawosławnym, Sympozjum, Rok XIV 2010, nr 1(19), s. 45.
- Concilio dei vescovi della Chiesa ortodossa russa, I fondamenti della concezione sociale (X.3), Il Regno documenti, 2001, nr 1 (supplemento), s. 28.
