Tymczasowe aresztowanie to najsurowszy spośród zapobiegawczych środków stosowanych w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego w Polsce. Stosowane jest w sytuacjach, gdy istnieje uzasadniona obawa ucieczki, matactwa lub utrudniania postępowania przez podejrzanego lub oskarżonego. Istnieje jednak możliwość zmiany co do osoby wobec której zastosowano ten środek na poręczenie majątkowe.

Zmiana aresztu na poręczenie majątkowe? Jakie są warunki i procedury złożenia wniosku? Kiedy należy wpłacić poręczenie majątkowe? Czy jest zależne od stanu majątkowego podejrzanego/oskarżonego? Omówienie tej kwestii znajduje się w poniższym artykule.

Zmiana tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe – czym jest tzw. kaucja?

Poręczenie majątkowe jest to godny uwagi wśród tych wolnościowych środek zapobiegawczy, który jest nakładany na oskarżonego i może zastąpić areszt. Polega na wpłaceniu przez podejrzanego/oskarżonego lub inną osobę (np. członka rodziny, pracodawcę, organizację) określonej kwoty pieniędzy jako zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. Prokurator lub sąd może uzależnić przyjęcie przedmiotu poręczenia majątkowego od wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu.

Poręczenie majątkowe ma na celu zapewnienie, iż podejrzany/oskarżony będzie stawiał się na wezwania sądu i organów ścigania oraz nie będzie utrudniał postępowania. jeżeli podejrzany/oskarżony złamie warunki kaucji, wpłacony przedmiot poręczenia majątkowego (wpłacona kwota) może przepaść na rzecz Skarbu Państwa, a sąd może ponownie zastosować areszt.

Kiedy można zamienić tymczasowe aresztowanie na poręczenie majątkowe?

Sąd może zgodzić się na zamianę środka izolacyjnego na poręczenie majątkowe, jeżeli uzna, iż ten środek będzie wystarczający do osiągnięcia celów postępowania.

Kiedy można wpłacić poręczenie majątkowe:

• Podejrzany/oskarżony nie jest podejrzewany o popełnienie czynów, za które grozi surowa odpowiedzialność karna.
• W ocenie prokuratora lub Sądu nie ma realnego ryzyka ucieczki lub ukrywania się podejrzanego/oskarżonego.
• Podejrzany/oskarżony nie utrudnia postępowania, nie wpływa na świadków (nie mataczy), zapewnia o swoim stawiennictwie na każde wezwanie organów prowadzących postępowanie.
• Istnieje możliwość zabezpieczenia odpowiednio wysokiej kwoty poręczenia majątkowego.
• Podejrzany/oskarżony ma stałe miejsce zamieszkania, rodzinę lub zatrudnienie, co minimalizuje ryzyko ucieczki.

Sąd albo prokurator podejmuje decyzję o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci poręczenia majątkowego w oparciu o wydane w tym zakresie postanowienie w każdej sprawie indywidualnie, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, okoliczności sprawy, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czynu

Jak złożyć wniosek o zmianę tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe?

Wniosek o zmianę aresztu na poręczenie majątkowe mogą składać oskarżony lub inna osoba, np.:
– członkowie rodziny oskarżonego,
– obrońca oskarżonego,
– inna osoba, która chce złożyć poręczenie (np. pracodawca).

Co powinien zawierać wniosek o zmianę aresztu na stosowanie poręczenia majątkowego i gdzie należy go skierować?

Przede wszystkim dane identyfikujące sprawcę czynu przestępnego oraz uzasadnienie, dlaczego poręczenie majątkowe i tym samym uchylenie tymczasowego aresztowania będzie wystarczające dla zabezpieczenia postępowania w sprawie. Jednocześnie zgodnie z kodeksem postępowania karnego wniosek powinien zawierać dane osoby, która ma uiścić środki majątkowe wraz z oświadczeniem tej osoby o gotowości do wpłaty określonej kwoty oraz deklarowaną wysokość poręczenia.

Przepisy prawa karnego wskazują, iż wniosek składa się do sądu lub prokuratora, w zależności od etapu postępowania. jeżeli postępowanie znajduje się na etapie postępowania przygotowawczego, decyzję podejmuje prokurator. Na etapie sądowym decyzję podejmuje sąd prowadzący sprawę.

Jak ustalana jest wysokość kaucji (kwota poręczenia)?

Wysokość poręczenia majątkowego, tj. kwota poręczenia nie jest stała – przy ustalaniu wysokości organ bierze pod uwagę różne czynniki, takie jak:
• charakter zarzucanego czynu,
• sytuacja materialna oskarżonego,
• możliwość wyegzekwowania kwoty w razie naruszenia warunków poręczenia,
• dotychczasowa postawa oskarżonego w toku postępowania.

Przy ustalaniu wysokość kaucji ocenia się sprawcę i sprawę indywidualnie. Wysokość wynosi od kilku tysięcy do choćby kilkuset tysięcy złotych w przypadku poważniejszych przestępstw.

Przedmiot poręczenia majątkowego

Poręczenie może mieć również inne formy niż postać środków pieniężnych, to znaczy, iż są inne możliwości złożenia poręczenia w postaci:

• hipotek na nieruchomości,
• zastawu na mieniu ruchomym,
• gwarancji bankowa, zabezpieczenie papierów wartościowych
• poręczenia organizacji społecznej.

Zgoda prokuratora lub Sądu na zastosowanie nieizolacyjnego środka zapobiegawczego. Co się dzieje po wpłacie poręczenia?

Jeśli organ procesowy zgodzi się na poręczenie majątkowe, sporządza się protokół wpłaty a stosowany dotychczas środek izolacyjny zostaje zmieniony a oskarżony zostaje niezwłocznie zwolniony z aresztu po zapłacie ustalonej kwoty.

Zgodnie z art 257 k.p.k. przewiduje także, iż sąd, stosując tymczasowe aresztowanie, może zastrzec, iż najsurowszy środek ulegnie zmianie z chwilą złożenia, nie później niż w wyznaczonym terminie, określonego poręczenia majątkowego (tzw. warunkowe tymczasowe aresztowanie).

K.p.k. przewiduje, iż osoba objęta poręczeniem musi najczęściej wykonywać inne obowiązki poza wpłaceniem poręczenia majątkowego, tj. stawianie się na wezwania sądu i prokuratury, nieutrudnianie postępowania, przestrzeganie innych dodatkowych warunków, jeżeli zostały określone lub zastosowanie obok stosowania tego środka, zapobiegawczych środków w postaci zakazu opuszczania kraju, dozoru policji, zatrzymania paszportu.

Co grozi za złamanie warunków po zastosowaniu poręczenia majątkowego?

Jeśli oskarżony naruszy warunki poręczenia (np. ucieknie, nie stawi się na wezwanie sądu), środek ten ulegnie zmianie. Jednocześnie sąd może orzec przepadek poręczenia na rzecz Skarbu Państwa, ponownie zastosować najsurowszy ze środków zapobiegawczych, zaostrzyć zapobiegawczy środek (np. dodatkowo objąć oskarżonego dozorem policyjnym, jeżeli nie był stosowany jednocześnie obok omawianego środka zapobiegawczego).

Warto pamiętać, iż poręczyciel (osoba, która uiściła poręczenie) może również ponosić konsekwencje, jeżeli oskarżony naruszy warunki zwolnienia.

Czy można się odwołać się od negatywnej decyzji sądu?

Kodeks postępowania karnego przewiduje w tym wypadku zażalenie

Jeśli sąd odmówi zastosowania poręczenia majątkowego (przyjęcia poręczenia), podejrzany/oskarżony lub jego obrońca mogą złożyć zażalenie. Decyzję w takiej sytuacji rozpatruje sąd wyższej instancji.

Czy warto wnioskować o wolnościowe środki zapobiegawcze, tj. poręczenie majątkowe? Nowelizacja

Poręczenie majątkowe stosowane w sprawie karnej to alternatywa dla stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce, która pozwala danej osobie pozostać na wolności i normalnie funkcjonować podczas trwania postępowania. Jest jednak uzależniona od wielu czynników, w tym stanu majątkowego osoby zainteresowanej. W wielu przypadkach jest to korzystne zarówno dla podejrzanego/oskarżonego, jak i dla jego bliskich. Poręczenie daje szansę na prowadzenie życia w normalnych warunkach w trakcie postępowania, dlatego warto rozważyć tę opcję i odpowiednio przygotować się do złożenia wniosku.

Autor:

Oliwia Babiarz

17.02.2025 r.